हैदराबाद : लोक कोणत्याही रोग किंवा आजारासाठी ॲलोपॅथी उपचारांचा पर्याय त्याच्या जलद स्वभावामुळे निवडतात. परंतु ॲलोपॅथी व्यतिरिक्त इतर अनेक प्रकारचे पर्यायी औषध आणि उपचार आहेत. जसे की आयुर्वेदिक औषध, होमिओपॅथिक औषध इत्यादी, जे विविध उपचारांमध्ये यशस्वी ठरले आहेत. युनानी औषध हे असेच एक रोग उपचार आहे, जे अनेक देशांमध्ये वापरले जात आहे. परंतु, एक यशस्वी पर्याय असूनही, जागरुकतेच्या अभावामुळे जागतिक स्तरावर ते तुलनेने कमी प्रचलित आहे.
11फेब्रुवारी 'जागतिक युनानी दिवस' : जागतिक आरोग्य सेवेमध्ये युनानी औषधाची उपयुक्तता आणि संभाव्यता याबद्दल लोकांमध्ये जागरुकता पसरवण्यासाठी दरवर्षी 11 फेब्रुवारी रोजी 'जागतिक युनानी दिवस' पाळला जातो. सन 2023 मध्ये, हा दिवस 'सार्वजनिक आरोग्यासाठी युनानी औषध' या थीमवर साजरा केला जात आहे. हा दिवस 11फेब्रुवारी रोजी साजरा केला जातो. 11फेब्रुवारी रोजी भारतातील एक युनानी चिकित्सक अजमल खान यांची जयंती असते, ज्यांनी युनानी प्रणालीचे पुनरुज्जीवन आणि लोकप्रिय करण्यासाठी बरेच काही केले. जागतिक युनानी दिनाचा मुख्य उद्देश विविध वैद्यकीय पद्धतींमध्ये युनानी औषधांच्या उपयुक्ततेबद्दल जागरूकता पसरवणे आणि त्याद्वारे लोकांना निरोगी जीवन जगण्यास मदत करणे हा आहे.
भारतात युनानीचा विस्तार : विशेष म्हणजे, युनानी औषध पद्धतीला पर्यायी औषध पद्धतीच्या श्रेणीत ठेवण्यात आले आहे आणि ती प्रथम प्राचीन ग्रीसमध्ये उद्भवली. हे हिप्पोक्रेट्स आणि त्यांच्या अनुयायांनी चालवले होते, परंतु 1868 मध्ये भारतात जन्मलेल्या अजमल खान यांनी भारतात युनानी औषधाच्या विकासासाठी आणि विस्तारासाठी खूप प्रयत्न केले आणि युनानी औषधाला एक ओळख दिली. सध्या ही उपचार पद्धती भारत, पाकिस्तान, पर्शिया, दक्षिण आफ्रिका आणि इंग्लंडसह अनेक देशांमध्ये वापरली जात आहे.
हकीम अजमल खान यांचे कार्य : हैदराबादच्या सेंट्रल रिसर्च इन्स्टिट्यूट ऑफ युनानी मेडिसिन (सीआरआययूएम) येथे 2017 मध्ये पहिला जागतिक युनानी दिवस साजरा करण्यात आला. हाकिम अजमल खान यांना श्रद्धांजली म्हणून आयुष मंत्रालयाने 11 फेब्रुवारी हा दिवस पाळण्यासाठी निवडला होता. एक समाजसुधारक असण्यासोबतच, हकीम अजमल खान हे एक आध्यात्मिक उपचार करणारे, वनौषधीशास्त्रज्ञ आणि प्रतिष्ठित युनानी चिकित्सक होते. युनानी औषधोपचाराबद्दल सर्वसामान्यांना जागरूक करण्यासाठी त्यांनी खूप प्रयत्न केले. दिल्लीत त्यांनी सेंट्रल कॉलेज, टिब्बिया कॉलेज आणि हिंदुस्थानी दवाखाना बांधला. हकीम अजमल खान हे जामिया मिलिया इस्लामिया विद्यापीठाच्या संस्थापकांपैकी एक होते.
केंद्रीय आयुष मंत्रालयाचे योगदान : दरवर्षी जागतिक युनानी दिनानिमित्त, केंद्रीय आयुष मंत्रालयाच्या युनानी औषध संशोधन परिषदेद्वारे युनानी औषधांवर आंतरराष्ट्रीय परिषद आयोजित केली जाते. युनानी वैद्यक पद्धतीमध्ये आजूबाजूच्या परिस्थितीचा आणि वातावरणाचा आरोग्यावर होणारा परिणाम आणि आजाराची मानसिक, भावनिक, आध्यात्मिक आणि शारीरिक कारणे शोधली जातात. ही वैद्यकीय पद्धत, रोगाच्या उपचारांबरोबरच आणि सर्वसाधारणपणे त्याचे प्रतिबंध हे शरीर निरोगी ठेवण्यासाठी आणि शरीराची रोगप्रतिकारक शक्ती मजबूत करण्यासाठी प्राधान्य दिले जाते.
युनानी औषधांचे महत्व : युनानी औषध पद्धतीमध्ये, कफ, रक्त आणि पिवळे आणि काळे पित्त यासारख्या शरीरातील द्रवांवर आधारित रुग्णांवर उपचार केले जातात. युनानी वैद्यकशास्त्र मानते की, शरीर निरोगी ठेवण्यासाठी 'चार विनोद' (रक्त, कफ, पिवळे पित्त आणि काळे पित्त) चे संतुलन महत्वाचे आहे. युनानी वैद्यकशास्त्रात असे मानले जाते की' हवा, पृथ्वी, पाणी आणि अग्नि यांच्या असंतुलनामुळे रोग होतात. याव्यतिरिक्त, पर्यावरणीय घटक देखील आरोग्यावर लक्षणीय परिणाम करू शकतात. युनानी औषध प्रणाली शरीराच्या विविध भागांमधील आरोग्याशी संबंधित समस्या आणि रोगांवर उपचार करण्यासाठी फायदे प्रदान करते.
