कुल्लू : रक्षाबंधन म्हणजे संरक्षणाची इच्छा करण्यासाठी बहिणीने भावाला बांधलेले बंधन. हा सण भाऊ-बहिणीच्या प्रेमाचे प्रतीक आहे. या दिवशी सर्व बहिणी आपल्या भावाच्या मनगटावर राखी बांधतात. भाऊ आणि बहीण एकमेकांना गोड खायला देतात आणि सुख-दु: खात एकमेकांसोबत राहण्याचे आश्वासन देतात.
राखी तोडण्याची स्पर्धा
मात्र, कुल्लूचे प्रसिद्ध पर्यटन शहर असलेल्या मनालीच्या काही गावांमध्ये रक्षाबंधनापासून दसऱ्यापर्यंत राखीसाठी दाजी आणि मेहुणी यांच्यात एक अनोखी स्पर्धा सुरू होते. इथे वहिनी आणि मेहुणी राखीची आतुरतेने वाट पाहतात, जेणेकरून वहिनी तिच्या दीराच्या आणि मेहुणी तिच्या दाजीच्या मनगटावर बांधलेली राखी तोडू शकतील.
या सणासाठी बहिणी वर्षभर पाहतात वाट
जर मेहुणीने दसऱ्यापूर्वी आपल्या मेहुण्याची किंवा दाजीची राखी तोडली तर वहिनी जिंकते. जर मेहुणी राखी तोडण्यास असमर्थ असेल तर हा विजय भाऊ-बहिणीचा मानला जातो आणि या विजयासंदर्भात घरात उत्सवही साजरा केला जातो. कित्येक दशकांपासून चालत आलेली राखी तोडण्याची अनोखी परंपरा येथे सुरू आहे. स्थानिक लोकांच्या म्हणण्यानुसार, सुमारे दोन दशकांपूर्वी मनाली प्रदेशात फक्त पुजारी लोकांना राखी बांधायचे. पण आता बहिणी राखी बांधण्यासाठी आपल्या भावाच्या घरी जातात आणि या सणासाठी ते वर्षभर वाट पाहतात.
म्हणून होते ही स्पर्धा
उझी घाटी येथील स्थानिक शमशेर, हेट राम यांनी सांगितले, की बहिणीने भावाच्या मनगटावर बांधलेला धागा दसऱ्यापर्यंत ठेवावा लागतो. जर यापूर्वी त्याची वहिनी किंवा मेहुणीने राखी तोडली तर तो माणूस पराभूत मानला जातो. गावकऱ्यांच्या या अनोख्या परंपरेमागे एक युक्तिवाद देखील आहे, की माणसाला संरक्षणाचे सर्व स्रोत माहित असावेत. जर एखादा माणूस दसऱ्यापर्यंत आपली राखी वाचवू शकला, तर तो आपल्या बहिणीचे आणि समाजाचे रक्षण करण्यासही सक्षम आहे आणि अशा परिस्थितीत ही अनोखी परंपरा आजही उझी घाटीच्या ग्रामीण भागात पाळली जाते.
मनालीचे युवक सुरेंद्र आणि रवी सांगतात, की ही अनोखी परंपरा आजही तरुण पिढी मोठ्या प्रेमाने पाळत आहे. येथे राखी भाऊ आणि बहीण यांच्यातील प्रेमाचे आणि बहिणीच्या संरक्षणाचे, तसेच मेहुणे आणि वहिनी यांच्यातील एक अनोखी परंपरा मानली जाते. ही परंपरा कधी सुरू झाली याबद्दल कोणतीही माहिती नाही.
