नवी दिल्ली - नवरात्रीच्या नऊ दिवसांमध्ये देवीच्या नऊ रूपांची पूजा केली ( Navratri 2022 ) जाते. देवीच्या प्रत्येक रूपाचे स्वतःचे महत्त्व आहे. नवरात्रीच्या पहिल्या दिवशी देवीची षोडशोपचार पूजा करून देवीला गाईचे तूप अर्पण करावे. देवीच्या पूजेत गाईचे तूप अर्पण केल्याने सर्व मनोकामना पूर्ण होतात आणि विशेष आरोग्य लाभ होतो, असे मानले जाते.
शारदीय नवरात्रीची तारीख - पंचांग नुसार, नवरात्रीला 26 सप्टेंबर 2022 पासून सुरूवात होते. 4 ऑक्टोबर 2022 रोजी नवरात्री समाप्त होते. 26 सप्टेंबर रोजी कलश स्थापनेच्या पद्धती आणि मंत्रासह, देवी दुर्गेचे पहिले रूप देवी शैलपुत्रीची पूजा केली जाते. 27 सप्टेंबर रोजी मातेचे दुसरे रूप ब्रह्मचारिणी, 28 सप्टेंबर रोजी मातेचे तिसरे रूप चंद्रघंटा, 29 सप्टेंबर रोजी मातेचे चौथे रूप कुष्मांडा, 29 सप्टेंबर रोजी स्कंदमाता, पाचवे रूप. ३० सप्टेंबरला देवी कात्यायनी मातेचे सहावे रूप, २ ऑक्टोबरला कालरात्री सातवे रूप, ३ ऑक्टोबरला मातेचे आठवे रूप गौरी आणि ४ ऑक्टोबरला नववे रूप सिद्धिदात्रीची पूजा केली जाणार आहे
नवरात्री पूजा पद्धत - सकाळी उठून स्नान करावे. त्यानंतर पूजेचे ठिकाण गंगाजल शिंपडून शुद्ध करा. घरातील मंदिरात दिवा लावावा. माँ दुर्गेचा शुद्ध पाण्याने अभिषेक. देवीला अक्षत, सिंदूर आणि लाल फुले अर्पण करा. फळे आणि मिठाईचा नैवेद्य दाखवा. दुर्गा चालिसा पाठ करा आणि आरती करा.
पूजेच्या साहित्याची यादी - लाल चुनरी, लाल कपडे, लाल धागा, श्रृंगाराचे साहित्य, दिवा, तूप किंवा तेल, धूप, नारळ, अक्षत, कुंकू, फुले, देवीची मूर्ती/फोटो, सुपारी, सुपारी, लवंग, वेलची इत्यादी साधन सामग्री पूजेत ( worship material of Kalash Sthapna ) वापरा.
कलश प्रतिष्ठापन मुहूर्त - कलशाची प्रतिष्ठापन 26 सप्टेंबर 2022 सोमवारी सकाळी 06:28 ते 08:01 पर्यंत आहे. त्यामुळे एकूण कालावधी 1 तास 33 मिनिटांचा ( Sharadiya Navratri Kalash sthapna Muhurta ) आहे.
कलश स्थापना पूजा पद्धत - नवरात्रीच्या प्रतिपदा तिथीला सर्वप्रथम ब्रह्म मुहूर्तावर स्नान करावे. यानंतर मंदिर स्वच्छ करून श्रीगणेशाचे नाव घ्या. कलश उत्तर किंवा ईशान्य दिशेला ठेवा. जिथे कलशाची स्थापना करायची असेल तिथे आधी गंगाजल शिंपडून पवित्र करा. या ठिकाणी दोन इंच मातीत वाळू आणि सप्तामृत मिसळून एकत्र पसरावे. कलशावर स्वस्तिक चिन्ह बनवून सिंदूर टिळा ( method and mantra of Kalash Sthapna ) लावावा. कलशाच्या वरच्या भागात कलवा बांधा. कलश पाण्याने भरा आणि त्यात गंगाजलचे काही थेंब टाका. यानंतर श्रद्धेनुसार नाणे, दुर्वा, सुपारी, अत्तर आणि अक्षत घाला. कलशावर अशोकाचा किंवा आंब्याचा पाच पानांची पालवी घाला. यानंतर, नारळ लाल कपड्याने गुंडाळा आणि मॉलीला बांधा आणि कलशावर ठेवा. आता त्या मातीच्या भांड्याच्या मध्यभागी कलश ठेवा. कलशाची स्थापना करून नवरात्रीचे नऊ उपवास ठेवण्याचा संकल्प करता येईल. कलशाच्या स्थापनेसोबतच मातेच्या नामाची अखंड ज्योत प्रज्वलित करा.
कलश स्थापनेच्या ठिकाणी कलशाची स्थापना केली जाते त्यावेळीचा मंत्रोच्चार -
ॐ भूरसि भूमिरस्यदितिरसि विश्वधाया विश्वस्य भुवनस्य धर्त्री।
पृथिवीं यच्छ पृथिवीं दृग्वंग ह पृथिवीं मा हि ग्वंग सीः।।
कलशाखाली धान्य ठेवताना मंत्रोच्चार -
ॐ धान्यमसि धिनुहि देवान् प्राणाय त्यो दानाय त्वा व्यानाय त्वा।
दीर्घामनु प्रसितिमायुषे धां देवो वः सविता हिरण्यपाणिः प्रति गृभ्णात्वच्छिद्रेण पाणिना चक्षुषे त्वा महीनां पयोऽसि।।
या मंत्राचा उच्चार करताना कलश स्थापित करा.
ॐ आ जिघ्र कलशं मह्या त्वा विशन्त्विन्दवः।
पुनरूर्जा नि वर्तस्व सा नः सहस्त्रं धुक्ष्वोरुधारा पयस्वती पुनर्मा विशताद्रयिः ॥
स्थापित कलशात पाणी भरताणाचा मंत्र -
ॐ वरुणस्योत्तम्भनमसि वरुणस्य स्कम्भसर्जनी स्थो वरुणस्य ऋतसदन्यसि वरुणस्य ऋतसदनमसि वरुणस्य ऋतसदनमा सीद ॥
नाणे कलशात ठेवताणाचा मंत्र-
ॐ हिरण्यगर्भ: समवर्तताग्रे भूतस्य जात: पतिरेक आसीत्।
स दाधार पृथिवीं द्यामुतेमां कस्मै देवाय हविषा विधेम॥
या मंत्राने कलशावर कपडे गुंडाळा -
ॐ सुजातो ज्योतिषा सह शर्म वरूथमाऽसदत्स्वः ।
वासो अग्ने विश्‍वरूप सं व्ययस्व विभावसो ॥
अब इन मंत्रों से कलश की पूजा करें और कलश में वरुण देवता का आह्वान और ध्यान करें-
ॐ तत्वा यामि ब्रह्मणा वन्दमानस्तदा शास्ते यजमानो हविर्भिः।
अहेडमानो वरुणेह बोध्युरुश गूँ सा मा न आयुः प्र मोषीः ।।
अस्मिन् कलशे वरुणं साङ्गं सपरिवारं सायुधम् सशक्तिकमावाहयामी ।
ॐ भूर्भुवः स्वः भो वरुण । इहागच्छ, इह तिष्ठ , स्थापयामि , पूजयामि मम पूजां गृहाण, ॐ अपां पतये वरुणाय नमः।।
येथे दिलेली माहिती पंडित जयप्रकाश शास्त्री यांच्याशी झालेल्या संभाषणावर आधारित आहे. येथे नमूद करणे महत्त्वाचे आहे की etvbharat.com कोणत्याही प्रकारच्या विश्वासाची, माहितीची पुष्टी करत नाही. कोणतीही माहिती किंवा गृहितक लागू करण्यापूर्वी संबंधित तज्ञाचा सल्ला घ्या.
