हैदराबाद : हैदराबादचे शेवटचे निजाम नवाब मीर बरकत अली खान वलशन मुकर्रम जहा बहादूर यांचा मृतदेह बुधवारी हैदराबाद येथे दफन केला जाणार आहे. त्यांचे शनिवारी तुर्कीमध्ये निधन झाले. तेथे ते गेल्या अनेक वर्षांपासून राहत होते. त्यांच्या निधनाने त्यांच्या आयुष्यातील अनेक न सुटलेले प्रश्न आणि वारसाहक्काने मिळालेल्या संपत्तीचे प्रश्न उपस्थित होणार आहेत.
निजामांचे आजोबा एकेकाळी जगातील सर्वात श्रीमंत व्यक्ती : मुकर्रम जाह यांना त्यांचे आजोबा आणि हैदराबाद संस्थानाचे सातवे निजाम मीर उस्मान अली खान यांनी 1954 मध्ये त्यांचा उत्तराधिकारी घोषित केले होते. तेव्हापासून त्यांना हैदराबादचा आठवा आणि शेवटचा निजाम म्हटले जाते. त्यांचे आजोबा एकेकाळी जगातील सर्वात श्रीमंत व्यक्ती होते. द लास्ट निझाम: 'द राइज अँड फॉल ऑफ इंडियाज ग्रेटेस्ट प्रिन्सली स्टेट' या पुस्तकाचे लेखक जॉन झुब्रिड्झकी मुकर्रम जाह यांच्याबद्दल लिहितात, 'मी अनेक वर्षांपासून एका मुस्लिम प्रांतातील एका विचित्र शासकाच्या कथा वाचत होतो, ज्याच्याकडे किलोने हिरे होते. अनेक मोती आणि कित्येक टन सोन्याच्या सळ्या होत्या, पण तरीही तो इतका कंजूष होता की कपडे धुण्याचा खर्च वाचवण्यासाठी तो कपडे घालूनच आंघोळ करायचा.'
फ्रान्समध्ये जन्म : मुकर्रम जाह यांचा जन्म 1933 मध्ये फ्रान्समध्ये झाला. त्यांची आई राजकुमारी दुर्रू शेवर तुर्कीचे (ऑटोमन साम्राज्य) शेवटचे सुलतान अब्दुल मजीद द्वितीय यांची कन्या होती. एक ज्येष्ठ पत्रकार आणि हैदराबादच्या संस्कृती आणि वारशाचे तज्ज्ञ मीर अय्युब अली खान म्हणाले की, 'प्रिन्स मुकर्रम जाह यांना औपचारिकपणे हैदराबादचा राजकुमार 1971 पर्यंत संबोधले जात असे. त्यानंतर सरकारने ही पदवी रद्द केली.
1967 मध्ये आठवे निजाम बनले : खान म्हणाले की, सातव्या निजामाने आपला पहिला मुलगा प्रिन्स आझम जहा बहादूर यांच्याऐवजी आपल्या नातवाला आपला उत्तराधिकारी बनवले. यानंतर, 1967 मध्ये हैदराबादच्या शेवटच्या शासकाच्या मृत्यूनंतर, मुकर्रम जाह आठवे निजाम बनले. सुरुवातीला ते ऑस्ट्रेलियाला गेले परंतू नंतर ते तुर्कीमध्ये स्थायिक झाले. झुब्रिड्झकी यांनी मुकर्रम जाह यांच्यासोबत तुर्कीमधील त्यांच्या दोन खोल्यांच्या फ्लॅटमध्ये झालेल्या भेटीबद्दल लिहिले, 'मी ऑस्ट्रेलियन वाळवंटातील एका न्यायालयाच्या अविश्वसनीय कथा ऐकल्या होत्या जिथे एक भारतीय राजपुत्राने सुंदरपणे सजवलेल्या हत्तीच्या सोंडेवर बसण्या ऐवजी डिझेलवर चालणाऱ्या बुलडोझरवर बसण्याचा निर्णय घेतला'.
1959 मध्ये तुर्कीच्या राजकुमारीशी लग्न : मुकर्रम जाह किंवा त्यांच्या आजोबांना वारसाहक्काने मिळालेल्या अफाट संपत्तीत घट झाल्याच्या तपशिलांचा अभाव आहे. परंतु त्यांच्या काळात मुकर्रम जाह यांनी कधीही कोणावर दया दाखवली नाही. पत्रकार अयुब अली खान म्हणाले की, हैदराबादच्या लोकांनी प्रिन्स मुकर्रम जाह यांच्याकडे गरिबांसाठी खूप काही करण्याची अपेक्षा केली कारण त्यांना त्यांच्या आजोबांकडून प्रचंड संपत्ती मिळाली होती, जे एकेकाळी जगातील सर्वात श्रीमंत व्यक्ती होते. ते म्हणाला, 'तसे मात्र झाले नाही.' मुकर्रम जाह यांनी 1959 मध्ये तुर्कीच्या राजकुमारी इसराशी पहिले लग्न केले. एका मुलाखतीत, राजकुमारी इसरा तिच्या हैदराबादमधील विवाहित जीवनाबद्दल आणि वारशाने मिळालेल्या मालमत्ता आणि कौटुंबिक वाड्यांचे जतन करणे ही तिची आवड कशी बनली याबद्दल बोलते.
विशेषाधिकार आणि जमीन हिसकावून घेण्यात आली : ती म्हणाली, 'मला नेहमी शहरासाठी काहीतरी करायचं होतं पण ते थोडं कठीण होतं कारण माझं लग्न झालं तेव्हा माझ्या पतीचे आजोबा हयात होते आणि तेव्हा माझ्यावर अनेक बंधने होती. जरी त्याच्या मृत्यूनंतर आम्ही बरेच काही करू शकलो परंतु नंतर अनेक समस्या होत्या. तेथे कर 98 टक्के होता. मग आमचे विशेषाधिकार आणि जमीन हिसकावून घेण्यात आली. राजकुमारी इसरा म्हणाली, 'नंतर माझा घटस्फोट झाला आणि 20 वर्षांनंतर मुकर्रम जाह यांनी मला परत येण्यास सांगितले कारण त्यांना अनेक समस्यांनी घेरले होते. मी परत आलो तेव्हा सगळा राजवाडा नादिरशहाने दिल्ली लुटल्यासारखा दिसत होता. काहीही राहिले नाही, सर्व काही घेतले गेले.'
पार्थिव चौमहल्ला पॅलेसमध्ये नेण्यात येणार : चौमहल्ला पॅलेस आणि फलकनुमा पॅलेसच्या दुरुस्तीसाठी केलेल्या प्रयत्नांचे वर्णन करताना राजकुमारी म्हणाली, 'हे आमचे कर्तव्य होते.' ही मुलाखत प्रसिद्ध झाल्यानंतर अनेक दशकांनंतर मुकर्रम जाह यांचे पार्थिव आज त्याच चौमहल्ला पॅलेसमध्ये नेण्यात येणार आहे. त्यांचे पार्थिव विमानाने येथे आणले जात आहे. जहा यांचे पार्थिव 18 जानेवारी रोजी सकाळी 8 ते दुपारी 1 या वेळेत खिलवत पॅलेस येथे ठेवण्यात येणार असून तेथे लोक त्यांना अंतिम निरोप देऊ शकतील.
आसफ जही दफनभूमीत अंत्यसंस्कार : मुकर्रम जाह यांच्या कार्यालयाने जारी केलेल्या निवेदनानुसार, त्यांच्या पार्थिवावर येथील आसफ जही दफनभूमीत अंत्यसंस्कार करण्यात येणार आहेत. निवेदनानुसार, भारतात दफन करण्याच्या त्यांच्या इच्छेनुसार त्यांची मुले पार्थिव आज हैदराबादला घेऊन जातील. राजकुमार मुकर्रम जाह यांच्या निधनाबद्दल शोक व्यक्त करताना तेलंगणाचे मुख्यमंत्री के. चंद्रशेखर राव यांनी निजामाचे उत्तराधिकारी म्हणून गरिबांसाठी शिक्षण आणि वैद्यकीय क्षेत्रात केलेल्या सामाजिक सेवेबद्दल उच्च सरकारी सन्मानाने त्यांच्यावर अंत्यसंस्कार करण्याचे निर्देश दिले आहेत.
हेही वाचा : Nizam of Hyderabad Passed Away : हैदराबादचे शेवटचे निजाम मीर बरकत अली खान यांचे निधन
