नवी दिल्ली : आपल्या देशात होळी हा सण वेगवेगळ्या राज्यांमध्ये वेगवेगळ्या पद्धतीने साजरा केला जातो. ब्रजची होळी आपल्या देशात सर्वात प्रसिद्ध असली तरी, उत्तर प्रदेश, राजस्थान, हरियाणा, उत्तराखंड आणि बिहार येथे होळीही खूप वेगळ्या पद्धतीने साजरी करण्याची परंपरा आहे. चला तर मग होळीच्या आगमनापूर्वी जाणून घेऊया कोणत्या राज्यात होळीचा सण कसा साजरा केला जातो.
होळीचा सण १५ दिवस : तुम्हा सर्वांना माहित असेलच की ब्रजची होळी संपूर्ण देशात आकर्षणाचे केंद्र आहे. बरसाणेची लाठमार होळी तितकीच प्रसिद्ध आहे, जिथे स्त्रिया पुरुषांच्या रंगांना काठ्या आणि कापडाने बनवलेल्या फटक्याने प्रतिसाद देतात. संपूर्ण ब्रज परिसरात ही परंपरा अनेक दिवस चालते. मथुरा वृंदावनासह, ब्रज प्रदेशातील इतर जिल्ह्यांमध्ये होळीचा सण १५ दिवस आनंदाने आणि उत्साहाने साजरा केला जातो.
डोंगराळ राज्यात होळीची परंपरा : जर आपण उत्तराखंडच्या प्रदेशात साजऱ्या होणाऱ्या पर्वतांच्या होळीबद्दल बोललो तर कुमाऊं प्रदेशातील बैठकी होळी खूप प्रसिद्ध आहे. यासोबतच होळी उभी करण्याचीही परंपरा आहे. येथे होळीचा सण शास्त्रीय संगीताच्या माध्यमातून गाणे गाऊन साजरा केला जातो. महिलांसाठी विशेष कार्यक्रमही आयोजित केले जातात. होळीच्या काही दिवस आधी हे काम सुरू होतात आणि स्थानिक कलाकार यात आपले कौशल्य दाखवतात.
हरियाणात होळीची परंपरा : हरियाणा राज्यात धुलंडीचा सण मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो, इथे भाऊ-बहिणीच्या नात्याला होळीचा खास रंग असतो. होळीच्या वेळी, हरियाणा परिसरात, संपूर्ण महिनाभर भाऊ-बहिणीवर होळीचे रंग पाहायला मिळतात.
छत्तीसगड लोकगीतांची एक अद्भुत परंपरा : छत्तीसगड परिसरात होरीमध्ये लोकगीतांची एक अद्भुत परंपरा आहे, तर मध्य प्रदेशातील माळवा भागातील आदिवासी भागात तो मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो. येथे भगोरिया होळी म्हणून साजरी केली जाते. बिहारचा फागुआ अतिशय अनोखा आहे. या दिवशी लोक खूप मजा करतात.
बंगालमध्ये होळीची परंपरा : देशाच्या पूर्वेकडील पश्चिम बंगाल राज्यात, बंगाली समाजातील लोक चैतन्य महाप्रभूंचा वाढदिवस म्हणून डोल जत्रा रंग आणि गुलालाने साजरी करतात. या दरम्यान, समाजातील लोक रंगांची वेशभूषा करून मिरवणूक काढतात आणि दिवसभर गायन सुरू असते.
मराठी समाजातील होळीची परंपरा : यासोबतच महाराष्ट्रातील मराठी समाजातील लोक रंगपंचमी साजरी करतात. देशाच्या कानाकोपऱ्यात मराठी लोक आपापल्या परीने रंगपंचमी साजरी करतात. या दिवशी लोक राधा-कृष्णाला रंगीबेरंगी अबीर गुलाल अर्पण करतात आणि दिवसभर गाणी वाजवून मिरवणूक काढतात. तसे, रंगपंचमीला देवांची होळी असेही संबोधले जाते. रंगपंचमीला लोक आकाशाकडे गुलाल उधळून होळी साजरी करतात. अशा प्रकारे गुलालाची उधळण केल्याने आपल्या देवी-देवता प्रसन्न होतात, अशी मराठी लोकांची श्रद्धा आहे. जेव्हा त्याला अर्पण केलेला गुलाल परत खाली येतो आणि जमिनीवर पडतो तेव्हा त्याच्या सभोवतालचा संपूर्ण परिसर पवित्र होतो.
पंजाबमध्ये होला मोहल्ला : पंजाबमध्ये होळीच्या दिवशी होला मोहल्ला साजरा केला जातो आणि या दिवशी शक्ती दाखवण्याची जुनी परंपरा शीख लोक साजरी करतात. होला-मोहल्ला हा एक असा सण आहे, जो श्री आनंदपूर साहिबमधील होलगढ नावाच्या ठिकाणी गुरुजींनी सुरू केला होता. होले मोहल्लाचा विधी सुरू करण्यामागे त्यांच्या शौर्याचा परिचय दिला जातो, ज्यामध्ये पायी सशस्त्र आणि घोडेस्वार दोन गटात तयारी करून आपले शौर्य सादर करतात.
तामिळनाडूमध्ये होळीची परंपरा : वसंतोत्सव हा मुख्यतः तामिळनाडूच्या कमन पोडिगाईच्या रूपातील कामदेवाच्या कथेवर आधारित आहे. होळीच्या दिवशी हा दिवस खास आयोजित केला जातो. कामदेव जाळून राख झाल्यावर रतीचा विलाप लोकसंगीताच्या रूपात गायला जातो. त्याचबरोबर कामदेवाला दहनाचा त्रास होऊ नये म्हणून अग्नीत चंदन अर्पण केले जाते. यानंतर कामदेवाच्या पुनरुत्थानाच्या आनंदात रंगांचा हा सण साजरा केला जातो.
मणिपूरमध्ये याओसांग उत्सव : मणिपूरच्या भागात याओसांग साजरा केला जातो. पाच दिवस चालणारा याओसांग उत्सव हा मणिपूरच्या प्रमुख सणांमध्ये गणला जातो. या उत्सवात सर्व समाजाचे लोक एकत्रितपणे सहभागी होतात. फेब्रुवारी-मार्च महिन्यातील पौर्णिमेच्या दिवशी साजरा होणारा पाच दिवसांचा उत्सवाचा कार्यक्रम खूप आवडला. साधारणपणे हा सण होळीच्या सणासोबतच साजरा केला जातो. त्या दिवशी छोट्या झोपड्या तयार केल्या जातात. फाल्गुन पौर्णिमेच्या दिवशी राज्यातील बहुतांश भागात नद्या किंवा तलावांच्या काठावर झोपड्या बांधल्या जातात. त्याच वेळी, रंग उडतात.
शिमगोमध्ये रंगांसह मिरवणूक : इतर हिंदी भाषिक राज्यांप्रमाणे गुजरातमध्ये होळी साजरी केली जाते, परंतु दक्षिण गुजरातमधील आदिवासींसाठी होळी हा एक मोठा सण असते, जो मोठ्या धूमधडाक्यात साजरा केला जातो. त्याचवेळी गोव्यातील शिमगोमध्ये रंगांसह मिरवणूक काढून सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजित करण्याची परंपरा आहे.
