डेहराडून : भारताच्या पाकिस्तानवर विजयाचा सर्वात मोठा पुरावा (flag symbolizing pakistans defeat) आजही डेहराडूनमध्ये आहे. हा पुरावा 1971 च्या युद्धात भारतीय लष्कराच्या शौर्याची कहाणी सांगतो. (pakistans defeat in 1971 war). विशेष म्हणजे देशाला लष्करी अधिकारी देणाऱ्या इंडियन मिलिटरी अकादमीने 1971 मध्ये पाकिस्तानी सैनिकांनी आत्मसमर्पण केल्यानंतर घेतलेला हा पाकिस्तानी ध्वज तर जपला आहेच, शिवाय अकादमीत प्रशिक्षण घेणाऱ्या प्रशिक्षणार्थी अधिकाऱ्यांना त्याचा इतिहासही शिकवला आहे. भारतीय मिलिटरी अकादमीमध्ये पाकिस्तानी ध्वज ठेवल्याचा इतिहास काय आहे?, वाचा स्पेशल रिपोर्ट.
1971 मध्ये पाकिस्तानचा दारूण पराभव : 93,000 सैनिकांनी एकत्रितपणे शरणागती पत्करली आणि पराभव स्वीकारला! अशा लढाया जगात फार कमी लढल्या गेल्या आहेत. भारतासाठी ही अभिमानाची बाब आहे की त्याने जगात शांततेचा संदेशही कायम ठेवला आणि देशाच्या सार्वभौमत्वावर संकट आल्यावर युद्ध देखील लढले. भारताचा शेजारी देश पाकिस्तान 1971 चे युद्ध क्वचितच विसरू शकेल. हा तोच काळ होता जेव्हा भारताच्या शूर सैनिकांनी पाकिस्तानला गुडघे टेकण्यास भाग पाडले. तसेच या निर्णायक युद्धामुळे पाकिस्तानचे दोन तुकडेही झाले. 1971 च्या युद्धात अशा अनेक खास गोष्टी होत्या ज्यांचा थेट संबंध डेहराडूनशी होता. पहिले म्हणजे 1971 मध्ये पाकिस्तानच्या पराभवाचा सर्वात मोठा पुरावा म्हणजे आजही डेहराडूनमध्ये असलेला पाकिस्तानी ध्वज. दुसरे, या युद्धाची कमान सांभाळणारे फील्ड मार्शल सॅम माणेकशॉ यांनी डेहराडून येथील इंडियन मिलिटरी अकादमीतून लष्करी प्रशिक्षण घेतले आहे.
IMA मध्ये उपस्थित पाकिस्तानी ध्वजाचा इतिहास : डेहराडून येथील इंडियन मिलिटरी अकादमीच्या संग्रहालयात उपस्थित असलेल्या पाकिस्तानी ध्वजाचा स्वतःचा इतिहास आहे. 1971 च्या युद्धाने हा पाकिस्तानी ध्वज ऐतिहासिक बनवला. खरे तर 1971 मध्ये जेव्हा पाकिस्तानने काश्मीरच्या विमानतळावर हल्ला केला आणि भारतीय सैनिकांचे पूर्व पाकिस्तानवरील युद्ध तीव्र झाले, तेव्हा भारतीय लष्कराने एकाच वेळी पूर्व आणि पश्चिम आघाड्यांवर हे युद्ध एका महत्त्वपूर्ण वळणावर आणले. यासोबतच पूर्व पाकिस्तानमध्ये मदतीपासून वंचित राहिलेल्या पाकिस्तानी सैनिकांवर भारतीय लष्कराने दबाव वाढवला, तेव्हा पाकिस्तानच्या 93 हजार सैनिकांना गुडघे टेकावे लागले.
पराभवानंतर पाकिस्तानने आपला ध्वज समर्पण केला : या दरम्यान, पाकिस्तानचा ध्वज 31 पंजाब बटालियनकडे सोपवण्यात आला आणि नंतर तो भारतीय सैन्य अकादमीला देण्यात आला. तेव्हापासून पाकिस्तानचा हा ध्वज आयएमएच्या संग्रहालयात ठेवण्यात आला आहे. भारतीय लष्करी अकादमीमध्ये हा पाकिस्तानचा ध्वज लावल्याने 1971 च्या युद्धाच्या आठवणी तर ताज्या होतातच पण या विजयामुळे प्रशिक्षणार्थी लष्करी अधिकाऱ्यांचे मनोबलही उंचावते. यादरम्यान प्रशिक्षणार्थी लष्करी अधिकाऱ्यांना संग्रहालयात ठेवलेल्या युद्ध चिन्हांची माहितीही दिली जाते. विशेष म्हणजे या माध्यमातून प्रत्येक देशवासियांना अभिमानास्पद वाटणारा असा इतिहास जाणून घेण्याची संधी मिळते. तसेच प्रशिक्षणार्थी लष्करी अधिकाऱ्यांमध्ये देखील उत्साह संचारला जातो.
बांगलादेशच्या रूपाने पाकिस्तानचे दोन तुकडे : पाकिस्तानचा पूर्व आणि पश्चिम अशा दोन्ही आघाड्यांवर पराभव करणाऱ्या भारताने जगाच्या नकाशावर पाकिस्तानचे दोन तुकडे करून बांगलादेश नावाचे नवे राष्ट्र निर्माण केले. या युद्धातील भारतीय जवानांच्या शौर्याने देशाला जगात वेगळी ओळख मिळवून दिली. या युद्धाचे नायक म्हणून ओळखले जाणारे लष्करप्रमुख सॅम माणेकशॉ यांचाही डेहराडून आणि इंडियन मिलिटरी अकादमीशी जुना संबंध आहे. सॅम माणेकशॉ हे डेहराडूनच्या मिलिटरी अकादमीतून उत्तीर्ण झाले आहेत. असे म्हटले जाते की सॅम माणेकशॉ हे देशाचे सर्वात शक्तिशाली लष्करप्रमुख होते. त्या काळात पंतप्रधान इंदिरा गांधींसमोर जाण्याचे धाडस ज्या काही लोकांमध्येच होते, त्यापैकी माणेकशॉ एक होते. सॅम माणेकशॉ यांच्या नेतृत्वाखालीच देशाने पाकिस्तानवर मोठा विजय मिळवला. त्यांना नंतर फील्ड मार्शल पद देण्यात आले. 1972 मध्ये त्यांना पद्मविभूषण पुरस्कारानेही सन्मानित करण्यात आले होते.
ध्वजामुळे पाकिस्तानवरील विजयाची आठवण : आज देश 1971 च्या विजयाचा आनंद साजरा करत असताना पराभूत पाकिस्तानी ध्वजाच्या इतिहासाचीही पुनरावृत्ती होत आहे. हा ध्वज जरी पाकिस्तानचा असला तरी त्याला पाहून प्रत्येक भारतीयाच्या मनात नवा उत्साह संचारतो. दुसरीकडे, पाकिस्तानसाठी हा झेंडा पाकिस्तानला प्रत्येक क्षणी त्या लाजिरवाण्या पराभवाची आठवण ठेवण्यास भाग पाडतो.
