नवी दिल्ली : रामभक्त बजरंग बलीला अनेक नावांनी ओळखण्यात येते. हनुमानाला प्रत्येक समस्येचे निवारण करणारा देव असे मानले जाते. हनुमानाची भक्तांवर सदैव कृपा राहते. हनुमान हा कलियुगातील जागृत देव आहेत. धार्मिक मान्यतांनुसार हनुमानाला प्रसन्न करणे खूप सोपे आहे. हनुमानाच्या कृपेने सर्व मनोकामना पूर्ण होतात. दरवर्षी चैत्र शुक्ल पक्षाच्या पौर्णिमेला हनुमान जयंती साजरी केली जाते. या पवित्र दिवशी माता अंजनीच्या पोटी हनुमानाचा जन्म झाला. हा दिवस मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो.
ज्योतिषी डॉ. अनिश व्यास यांनी सांगितले की, चैत्र महिन्यातील पौर्णिमेला 16 एप्रिल रोजी हनुमान जयंती साजरी केली जाईल. पौर्णिमेची तिथी पहाटे 02:25 पासून सुरू होईल, जी रात्री 12:24 वाजता समाप्त होईल. या दिवशी रवि योग, हस्त आणि चित्रा नक्षत्रही असतील. पहाटे 05:55 पासून रवि योग सुरू होईल, जो रात्री 08:40 पर्यंत राहील, त्यानंतर चित्रा नक्षत्र सुरू होईल. हस्त नक्षत्र सकाळी ८.४० पर्यंत राहील. यंदा हनुमान जन्मोत्सव अनेक शुभ योग आणि शुभ मुहूर्तांमध्ये साजरा होणार आहे.
ज्योतिषाचार्य डॉ.अनीश व्यास यांनी सांगितले की, लहानपणी सूर्याला फळ म्हणून खाणाऱ्या महाबली हनुमानाचा अवतार शुक्ल पक्षाच्या पौर्णिमेला म्हणजेच रामनवमीच्या ठीक सहा दिवसांनी झाला. मोठमोठे पर्वत उचलून महासागर पार करणार्‍या आणि स्वतः ईश्वराचे कार्य करणार्‍या समस्यानिवारकाची जयंती मोठ्या उत्साहात साजरी होते. हा सण जगभरात हनुमान भक्त मोठ्या थाटामाटात साजरा करतात. असे मानले जाते की हनुमान जयंतीच्या दिवशी बजरंगबलीची विधिवत पूजा केल्याने सर्व बाधा आणि अडथळे संपतात आणि इच्छित परिणाम प्राप्त होतात. हनुमानजींच्या मार्गावर चालणाऱ्यांना कोणताही त्रास होत नाही. हनुमान जयंतीला हनुमानाच्या पूजेला विशेष महत्त्व आहे.
मुहूर्त: पंचांगानुसार या वर्षी चैत्र पौर्णिमा १६ एप्रिलला दुपारी २.२५ वाजता सुरू होत आहे. ती 17 एप्रिलच्या मध्यरात्री 12.24 वाजता संपेल. 16 एप्रिलचा सूर्योदय असल्याने शनिवारी उदयतिथी असल्याने याच दिवशी हनुमान जयंती साजरी केली जाणार आहे. या दिवशी उपवास करून हनुमानजींची जयंती साजरी केली जाईल. यावेळी हनुमान जयंती रवि योग, हस्त आणि चित्रा नक्षत्रात आहे. हस्त नक्षत्र 16 एप्रिल रोजी सकाळी 08:40 पर्यंत आहे, त्यानंतर चित्रा नक्षत्र सुरू होईल. या दिवशी रवि योग सकाळी 05:55 वाजता सुरू होत असून 08:40 वाजता समाप्त होईल.
हनुमान हा भगवान शिवाचा अवतार: भगवान हनुमानाला महादेव शंकराचा 11वा अवतार देखील मानला जातो. हनुमानाची पूजा करून व्रत ठेवल्याने हनुमानाचे आशीर्वाद प्राप्त होतात आणि जीवनात कोणत्याही प्रकारचे संकट येत नाहीत, म्हणून हनुमानाला संकटनिवारक असेही म्हटले आहे. ज्या लोकांच्या कुंडलीत शनि अशुभ स्थितीत आहे किंवा शनीची अर्धशतक चालू आहे, अशा लोकांनी हनुमानजींची पूजा करावी. असे केल्याने शनि ग्रहाशी संबंधित समस्या दूर होतात. हनुमानजींना मंगलकारी म्हटले जाते, म्हणून त्यांची पूजा केल्याने जीवनात सौभाग्य प्राप्त होते. हनुमानजींची ही 12 नावे घेतल्याने सर्व वाईट कामे होतात-
हनुमानजींची ही 12 नावे घेतल्याने सर्व कामे सोपे होतात
ॐ हनुमान ॐ अंजनी सुत ॐ वायु पुत्र ॐ महाबल ॐ रामेष्ठ,
ॐ फाल्गुण सखा ॐ पिंगाक्ष ॐ अमित विक्रम ॐ उदधिक्रमण,
ॐ सीता शोक विनाशन ॐ लक्ष्मण प्राण दाता ॐ दशग्रीव दर्पहा।।
भगवान हनुमानाची उपासना पद्धत: हनुमानांचा जन्म सूर्योदयाच्या वेळी झाला होता. त्यामुळे हनुमान जयंतीच्या दिवशी ब्रह्म मुहूर्तावर पूजा करणे चांगले मानले जाते. हनुमान जयंतीच्या दिवशी व्यक्तीने ब्रह्म मुहूर्तावर उठावे. यानंतर, घराची साफसफाई केल्यानंतर, गंगाजल शिंपडून घर स्वच्छ करा. स्नान केल्यानंतर हनुमान मंदिरात किंवा घरी पूजा करावी. पूजेदरम्यान हनुमानजींना सिंदूर आणि चोळ अर्पण करावे. असे मानले जाते की चमेलीचे तेल अर्पण केल्याने हनुमानजी प्रसन्न होतात. पूजेच्या वेळी सर्व देवतांना जल आणि पंचामृत अर्पण करावे, त्यानंतर अबीर, गुलाल, अक्षत, फुले, धूप-दीप आणि भोग इत्यादी अर्पण करून पूजा करावी. मोहरीच्या तेलाचा दिवा लावावा. हनुमानजींना विशेष पान अर्पण करावे. त्यात गुलकंद, बदाम घालावे. असे केल्याने भगवंताची विशेष कृपा प्राप्त होते. हनुमान चालीसा, सुंदरकांड आणि हनुमान आरती म्हणाली तसेच आरतीनंतर प्रसाद वाटप करावा.
तात्पर्य : हनुमान जयंतीच्या दिवशी बजरंगबलीची पूजा केल्याने इष्ट फळ मिळते, अशी धार्मिक श्रद्धा आहे, परंतु हनुमानजींची पूजा करताना रामाची पण पूजा करावी, त्यामुळे हनुमानजींची पूजा कायम राहते अशी श्रद्धा आहे. रामाच्या पूजेशिवाय हनुमानाची पुजा अपूर्ण मानली गेली आहे.
हनुमान जन्म कथा: शास्त्रात हनुमानजींच्या जन्माबाबत अनेक मान्यता आहेत. पौराणिक मान्यतेनुसार, एकदा स्वर्गात, दुर्वासाने आयोजित केलेल्या सभेत स्वर्गाचा राजा इंद्र उपस्थित होता. त्यावेळी पुंजिकस्थली नावाच्या अप्सरेने कोणत्याही हेतूशिवाय सभेत हस्तक्षेप करून उपस्थित देवतांचे लक्ष विचलित करण्याचा प्रयत्न केला. याचा राग येऊन दुर्वास ऋषींनी पुंजिकस्थलीला वानर होण्याचा शाप दिला. हे ऐकून पुंजिकस्थली रडू लागली, तेव्हा दुर्वास ऋषी म्हणाले की, पुढच्या जन्मात तुझा विवाह वानरांच्या देवाशी होईल. यासोबतच पुत्राला माकडही मिळेल. पुढच्या जन्मी माता अंजनीचा विवाह वानर देवता केसरीशी झाला आणि त्यानंतर माता अंजनीच्या घरी हनुमानाचा जन्म झाला.
