मथुरा : येथील जिल्हा मुख्यालयापासून 40 किमी अंतरावर गोवर्धन रोडवर आडिंग गावात एक जुनी हवेली आहे. तिला राजा फोंडामलचा राजवाडा म्हणत. सध्या त्याची पडझड झाली आहे. ब्रिटीश राजवटीत देशाच्या स्वातंत्र्याच्या लढाईत अनेक शूर सुपुत्रांनी आपल्या प्राणांची आहुती दिली. 1857 च्या क्रांतीमध्ये ब्रिटिश राजवटीविरुद्ध स्वातंत्र्याचा बिगुल फुंकल्याबद्दल 80 राजपूतांना एकत्रितपणे फाशी देण्यात आली. ज्यामध्ये वृद्ध महिला आणि लहान मुलांचाही समावेश होता. मात्र या शूर सुपुत्रांच्या स्मरणार्थ आजपर्यंत एकही शहीद स्मारक बांधले गेले नाही ही खेदाची बाब आहे. अनेकवेळा आंदोलने झाली, मात्र आश्‍वासनाशिवाय काहीही मिळालेले नाही.
राजा फोंडामलचा राजवाडा क्रांतिकारकांचा बालेकिल्ला होता
भरतपूरचा राजा सूरजमलचा वारसा अनेक राज्यांत पसरला होता. राजा सूरजमलच्या मृत्यूनंतर, राजा फोंडामलने त्याच्या वारशाची सूत्रे हाती घेतली. ब्रिटीश राजवटीत अनेकवेळा इंग्रज राजवटीविरुद्ध आवाज उठवला गेला. मात्र हुकूमशाही ब्रिटीश राजवटीने जनतेवर बंधने लादून आवाज दाबला.राजा फोंडामलचा वाडा क्रांतिकारकांचा बालेकिल्ला मानला जात होता आणि ब्रिटिश राजवटीविरुद्ध इथे रणनीती तयार केली जात होती.
पुरानी हवेलीत राजपूतांना एकत्रितपणे फाशी देण्यात आली
झांशीची राणी लक्ष्मीबाईच्या हत्येनंतर राजपूतांनी इंग्रजांविरुद्ध बिगुल फुंकला. राजपूत क्रांतिकारक ब्रिटिश अधिकाऱ्यांना मारून फरार होत असत. आडिंगमध्ये दुग्गुगी खेळून राजपूत एकत्र आले. 1857 मधील जूनच्या मध्याची ही घटना आहे. सदर तहसीलमध्ये आल्यानंतर राजपूतांना एकत्रितपणे फाशी देण्यात आली. ज्यामध्ये वृद्ध पुरुष, महिला आणि लहान मुलांचाही समावेश होता. या घटनेने उत्तर प्रदेश, राजस्थान, मध्य प्रदेश, पंजाब, हरियाणा हादरले.
ब्रिटिशांनी १८६८ मध्ये सदर तहसीलचा दर्जा रद्द केला
राजपूत कुटुंबाला सामूहिक फाशी दिल्यानंतर ब्रिटीश राजवटीविरुद्ध सर्वत्र आवाज उठू लागला. ब्रिटिश सरकारने सदर तहसीलचा खजिना (ज्यात फक्त पन्नास रुपये होता) लुटल्याचा आरोप राजपूतांवर केला. त्यानंतर १८६८ मध्ये इंग्रजी हायकमांडने सदर तहसीलचा दर्जा रद्द केला.
क्रांतिकारक फोंडामालमध्ये डावपेच आखत असत
झाशी, ग्वाल्हेर, मध्य प्रदेश, उत्तर प्रदेश, राजस्थान, भरतपूर, पंजाब, हरियाणा हा संपूर्ण प्रदेश जाट राजपूतांचा गड मानला जात असे. क्रांतिकारकांकडून लढाया लढण्यासाठी डावपेच तयार केले गेले. रात्रीच्या अंधारात, राजवाड्याच्या आत एकजुटीने आवाज उठवला गेला आणि क्रांतिकारकांची संख्या वाढवण्यावर भर दिला गेला.
फाशी दिल्यानंतर एक गर्भवती महिला राहिली होती
राजपूतांचे घराणे संपवण्यासाठी ब्रिटिश सरकारने राजपूतांना एकत्रितपणे फाशी दिली. या घटनेनंतर राजपूत कुटुंबातील फक्त एकच गरोदर महिला वाचली होती. तिचे नाव हर देवी होते. ती वाचली. पहिली पिढी ढोकला सिंग, दुसरी पिढी सीताराम, तिसरी पिढी गंभीरा सिंग, चौथी पिढी सीताराम त्यानंतर बाबा हरदेव सिंग फकीरचंदचे पूर्वज. सहाव्या पिढीतील ज्येष्ठ पदमसिंह पूर्वजांचे स्मरण करून अश्रू अनावर होतात.
हुतात्मा स्मारकाची आशा अपूर्ण
जुनी हवेली जी आता भग्नावस्थेत बदलली आहे. हुतात्मा स्मारकाच्या उभारणीसाठी राजपूत कुटुंबीयांनी अनेकवेळा धरणे, आंदोलने केली, मात्र आश्वासनांशिवाय काहीच मिळाले नाही. जिल्हा प्रशासनापासून ते राजकारण्यांपर्यंत कोणीही स्वारस्य दाखवले नाही. 15 एकरांवर पसरलेल्या राजपूतांच्या स्मृती पुरानी हवेलीत जपल्या आहेत.
स्थानिक लोक काय म्हणतात
स्थानिक रहिवासी खन्ना सैनी सांगतात की, पुरानी हवेलीत राजपूतांना एकत्रितपणे फाशी देण्यात आली. जुनी हवेली हा राजा फोंडामलचा राजवाडा होता असे म्हणतात. १८५७ च्या उठावात राजपूत इंग्रजांविरुद्ध लढले. सदर तहसीलच्या खजिन्याची लूट केल्याचा आरोप इंग्रजांनी राजपूतांवर केला होता. यामुळे राजपूत कुटुंबातील 80 लोकांना एकत्र फासावर लटकवण्यात आले. हुतात्मा स्मारक बांधण्याची मागणी आजही अपूर्णच आहे.
राजपूत पूर्वजांच्या सहाव्या पिढीतील पदम सिंग काय म्हणतात?
राजपूत पूर्वजांच्या सहाव्या पिढीतील पदम सिंग सांगतात की १८५७ च्या उठावात राजपूतांनी ब्रिटिशांविरुद्ध बंड केले होते. जुन्या हवेलीत बसून क्रांतिकारक इंग्रजांविरुद्ध देश स्वतंत्र करण्यासाठी रणनीती तयार करत असत. झाशी येथे जेव्हा राणी लक्ष्मीबाईंना इंग्रजांनी मारले तेव्हा राजपूत पट्ट्यातील लोकांनी इंग्रजांविरुद्ध एकजुटीने लढा दिला. त्यामुळे संतप्त होऊन इंग्रजांनी राजपूतांना जुन्या हवेलीत बोलावून एकत्रितपणे फासावर लटकवले. या संकुलाचे ऐतिहासिक व हुतात्मा स्मारक व्हावे, या मागणीसाठी अनेकवेळा आंदोलने झाली. नेत्यांपासून अधिकाऱ्यांपर्यंत फेऱ्या झाल्या, पण हुतात्मा स्मारक आणि ऐतिहासिक वारशाचा दर्जा कुणीच दिला नाही.
इतिहासकार काय म्हणतात?
इतिहासकार शत्रुघ्न शर्मा स्पष्ट करतात की झाशी, ग्वाल्हेर, मुरैना, उत्तर प्रदेश, राजस्थान, हरियाणा, पंजाब हे राजपूतांचे गड मानले जात होते. राजस्थानच्या भरतपूरचा राजा सूरजमलच्या मृत्यूनंतर राजा फोंडामल याने वारसा घेतला. ब्रिटीश सरकारला कधीकधी ब्रिज प्रदेशातील राजांवर नियंत्रण ठेवायचे होते, परंतु काही राजे ब्रिटिश राजवटीच्या अधीन झाले. पण राजा फोंडामल यांनी ब्रिटिश राजवटीविरुद्ध आवाज उठवला.१८५७ च्या क्रांतीमध्ये राजपूत कुटुंबाला ब्रिटिशांनी सामूहिक फाशी दिली. या घटनेनंतर ब्रिटीश हायकमांडने १८६८ मध्ये अडिंग येथील सदर तहसीलचा दर्जा रद्द करून मथुरा येथील सदर तहसीलची स्थापना केली.
