ഇരുപതാം നൂറ്റാണ്ടിലെ അസാധാരണ വ്യക്തിത്വമായിരുന്നു മഹാത്മാഗാന്ധി. ചിന്തയും വാക്കും പ്രവൃത്തിയും ഏകീകരിച്ചുകൊണ്ട് അദ്ദേഹം അപാരമായ ശക്തി നേടി. ലക്ഷ്യത്തിലും പ്രവർത്തനത്തിലും തെല്ലും വിട്ടുവീഴ്ചയില്ലാത്ത ആശയസംഹിതയാണ് ഗാന്ധിജിയെ ലോകത്തിന് പ്രതിരോധിക്കാനാവാത്ത തലങ്ങളിലേക്കെത്തിച്ചത്. അടിച്ചമർത്തപ്പെട്ടവര്‍ക്ക് വേണ്ടി സത്യത്തിന്റെയും സത്യാഗ്രഹത്തിന്റെയും അഹിംസയുടെയും ശക്തമായ ആയുധങ്ങളും ഉപകരണങ്ങളും രൂപകൽപ്പന ചെയ്യാനുള്ള ഗാന്ധിജിയുടെ കഴിവ് ശക്തമായ ഒരു ഉദാഹരണമായി മാറി.
ധാർമിക കാതലില്ലാത്ത സാഹചര്യങ്ങളിൽ ഗാന്ധിജിയുടെ സമാധാനവും അഹിംസയും പരാജയപ്പെടുമെന്നത് ശരിയാണ്. കൂട്ട വംശഹത്യ, വംശീയ ഉന്മൂലനം, യുദ്ധം അഴിച്ചുവിടുന്ന ഭരണകൂടങ്ങൾ, തീവ്രവാദം ഇവയെല്ലാം തടയുന്നതിന് ലഭ്യമായ എല്ലാ മാർഗങ്ങളിലൂടെയും സജീവമായ പ്രതിരോധവും ബലപ്രയോഗവും ആവശ്യപ്പെടുന്നു. എന്നിരുന്നാലും, മറ്റ് മിക്ക സാഹചര്യങ്ങളിലും അടിച്ചമർത്തുന്നയാൾക്ക് ഒരു ധാർമിക കാതലും മനുഷ്യത്വബോധവുമുണ്ട്, ഗാന്ധിജിയുടെ രീതികൾ അത്തരം സന്ദർഭങ്ങളിൽ മികച്ച രീതിയിൽ പ്രവർത്തിക്കുന്നു. അടിച്ചമർത്തൽ നിലയെയും പരസ്യമായ സംഘട്ടനത്തെയും അക്രമത്തെയും ഗാന്ധിജി എല്ലായ്പ്പോഴും നിരസിച്ചു. പ്രശ്‌നങ്ങൾ സൃഷ്ടിപരമായ പിരിമുറുക്കത്തിലേക്ക് ഉയർത്തുന്നതിൽ ഗാന്ധിജിയുടെ പ്രതിഭയുണ്ട്. അധികാരത്തിന്റെയും അനീതിയുടെയും അസമത്വത്തിന്‍റെയും സാഹചര്യങ്ങളിൽ ഈ രീതിയുടെ ഫലപ്രാപ്തിയാണ് ഗാന്ധിജിയെ അടിച്ചമർത്തപ്പെട്ട ആളുകൾക്കും ബഹുജന പ്രസ്ഥാനങ്ങൾക്കും പ്രസക്തമാക്കിയത്.
ദേശീയ പ്രസ്ഥാനത്തിന് വേണ്ടി ഇന്ത്യൻ ഉപഭൂഖണ്ഡത്തിലെ നേതാക്കളുടെ താരാപഥം ഗാന്ധിജി സൃഷ്ടിച്ചു. സ്വാഭാവികമായും അദ്ദേഹത്തിന്റെ സന്ദേശം ദക്ഷിണേഷ്യയിലെ എല്ലാ രാജ്യങ്ങളിലും ശാശ്വത സ്വാധീനം ചെലുത്തി. ഏഷ്യയിലും അദ്ദേഹത്തിന്റെ സ്വാധീനം അഗാധമായിരുന്നു. ഫിലിപ്പൈൻസിലെ ജനാധിപത്യത്തിനായുള്ള പോരാട്ടം ബെനിഗ്നോ അക്വിനോ ജൂനിയറേയും അദ്ദേഹത്തിന്റെ കൊലപാതകത്തിനുശേഷം കൊറാസോൺ അക്വിനോയെയും മഹാത്മാഗാന്ധിയുടെ മാതൃക ആഴത്തിൽ സ്വാധീനിച്ചു. തൽഫലമായി, പതിറ്റാണ്ടുകളുടെ സ്വേച്ഛാധിപത്യത്തിനുശേഷം മാർക്കോസിന് കീഴിൽ സമാധാനപരമായ പ്രതിഷേധത്തിലൂടെ യഥാർഥ ജനാധിപത്യത്തിന്റെ ആവിർഭാവം ഫിലിപ്പൈൻസ് കണ്ടു.
ദക്ഷിണ കൊറിയയിൽ, പതിറ്റാണ്ടുകളുടെ സ്വേച്ഛാധിപത്യ, സൈനിക ഭരണത്തിന് ശേഷം ആറാം റിപ്പബ്ലിക്കിന്റെ ഉയർച്ച പ്രധാനമായും സ്വേച്ഛാധിപത്യത്തിനെതിരായ സമാധാനപരവും ജനകീയവുമായ ചെറുത്തുനിൽപ്പിന്റെ ഫലമായിരുന്നു. ജനകീയ സമ്മർദ്ദം 1987ൽ രാജ്യത്തെ ഭരണഘടന പരിഷ്കരിക്കാൻ കൊറിയന്‍ ഭരണ നേതൃത്വത്തെ നിർബന്ധിതരാക്കി. 1987നും 2003നും ഇടയിൽ ദക്ഷിണ കൊറിയയിൽ ജനാധിപത്യത്തിന് ശക്തമായ അടിത്തറയുണ്ടായി. ജനകീയ സമ്മർദവും കിം യങ്-സാം, കിം ഡേ-ജങ് എന്നിവരുടെ നേതൃത്വവും ഗാന്ധിയൻ മാതൃകയുടെ പിന്തുടർച്ചയായിരുന്നു. മനുഷ്യാവകാശങ്ങളെ സംബന്ധിച്ചിടത്തോളം കൊറിയ സുസ്ഥിരവും സമാധാനപരവുമായ ജനാധിപത്യമായി ഉയർന്നുവന്നു.
ബർമീസ് നേതാവായ ആങ് സാൻ സൂകിയെ ഗാന്ധിജിയുടെ പ്രവർത്തനവും മാതൃകയും ആഴത്തിൽ സ്വാധീനിച്ചു. 1989നും 2010നും ഇടയിൽ 15 വർഷമാണ് സൂചി വീട്ടുതടങ്കലിൽ കഴിഞ്ഞത്. സ്വന്തം രാജ്യത്തേക്ക് മടങ്ങിവരാൻ അനുവദിക്കില്ലെന്ന ഭയത്താൽ നൊബേൽ സമ്മാനം സ്വീകരിക്കുന്നതിനോ കുടുംബത്തെ സന്ദർശിക്കുന്നതിനോ ബ്രിട്ടനിൽ മരണത്തോട് മല്ലടിച്ചിരുന്ന ഭർത്താവിനെ സന്ദർശിക്കുന്നതിനോ രാജ്യം വിടാൻ അവര്‍ വിസമ്മതിച്ചു. തന്റെ ജീവിതത്തിലും ജോലിയിലും ഗാന്ധിജിയാണ് പ്രധാനസ്വാധീനം എന്ന് അവർ ആവർത്തിച്ചു പറഞ്ഞു. അഹിംസാ മാർഗങ്ങളിലൂടെ വിപ്ലവകരമായ മാറ്റം കൊണ്ടുവരാൻ കഴിയുമെന്ന് തെളിയിച്ചത് ഗാന്ധിജിയാണ്.
യുദ്ധാനന്തര ലോകത്തിലെ അനീതിക്കെതിരായ ആഗോള പ്രതീകമായി മാറിയ നെൽ‌സൺ മണ്ടേലയില്‍ ഗാന്ധിജിയുടെ ജീവിതം, ആശയങ്ങൾ, രീതികൾ എന്നിവ ആഴത്തിൽ സ്വാധീനം ചെലുത്തി. “പരിശുദ്ധനായ യോദ്ധാവ്” എന്നാണ് മണ്ടേല ഗാന്ധിജിയെ വിശേഷിപ്പിച്ചത്. അദ്ദേഹം സാന്മാര്‍ഗീയതയും ധാർമികതയും സമന്വയിപ്പിച്ച് ബ്രിട്ടീഷ് സാമ്രാജ്യത്തിനെതിരെ പോരാടി. മണ്ടേല എപ്പോഴും മഹാത്മാവിനെ ഒരു പ്രചോദനമായി കണക്കാക്കി. അക്രമവും കലഹവും വാഴുന്ന ലോകത്ത്, ഗാന്ധിജിയുടെ സമാധാനത്തിന്റെയും അഹിംസയുടെയും സന്ദേശം മനുഷ്യന്റെ നിലനിൽപ്പിന് താക്കോലാണെന്ന് മണ്ടേല പറഞ്ഞു.
അടിച്ചമർത്തപ്പെട്ട ആളുകളുടെ നീതിക്കുവേണ്ടിയുള്ള പോരാട്ടത്തിൽ സത്യവും സ്നേഹവും ആയുധങ്ങളായി ഉപയോഗിക്കാമെന്ന ഗാന്ധിജിയുടെ ആശയം മാർട്ടിൻ ലൂതർ കിങ് ജൂനിയറും ഏറെ പ്രശംസിച്ചു. 1955-56 കാലഘട്ടത്തിലെ മോണ്ട്ഗോമറി ബസ് ബഹിഷ്‌കരണത്തിലും കറുത്ത ജനതയുടെ അവകാശങ്ങൾക്കായുള്ള എല്ലാ പോരാട്ടങ്ങളിലും ഈ ആശയത്തിന്റെ പ്രായോഗികത ഫലപ്രദമായി ഉപയോഗിക്കപ്പെട്ടു. കിങ് പറഞ്ഞു, “ക്രിസ്തു ഞങ്ങൾക്ക് വഴി കാണിച്ചു തന്നു, ഇന്ത്യയിലെ ഗാന്ധി അത് പ്രവർത്തികമാണെന്ന് കാണിച്ചു”. അദ്ദേഹം ഗാന്ധിജിയുടെ വീക്ഷണങ്ങളെ പ്രതിധ്വനിപ്പിച്ചു, അക്രമത്തിൽ ഏർപ്പെടാതെ തിന്മയെ ചെറുക്കാനും തിന്മയിൽ ഏർപ്പെടുന്നവരെ എതിർക്കാതെ തിന്മയെ എതിർക്കാനും കഴിയുമെന്ന് ഗാന്ധിജി ആവർത്തിച്ച് പറഞ്ഞു. അദ്ദേഹം എഴുതി, “അഹിംസാത്മക പ്രതിരോധം എതിരാളിയെ വെടിവയ്ക്കാൻ വിസമ്മതിക്കുക മാത്രമല്ല, അവനെ വെറുക്കാൻ വിസമ്മതിക്കുകയും ചെയ്യുന്നു.” 1959 ൽ അദ്ദേഹം ഇന്ത്യ സന്ദർശിച്ചു, “സ്വാതന്ത്ര്യസമരത്തിൽ അടിച്ചമർത്തപ്പെട്ട ആളുകൾക്ക് ലഭ്യമായ ഏറ്റവും ശക്തമായ ആയുധമാണ് അഹിംസാത്മക ചെറുത്തുനിൽപ്പ് എന്ന് എന്നത്തേക്കാളും കൂടുതൽ ബോധ്യപ്പെട്ടു.” 1964ൽ നൊബേല്‍ പുരസ്കാരം ഏറ്റ് വാങ്ങുമ്പോഴും കിങ് ഗാന്ധിജിയെക്കുറിച്ച് പരാമർശിച്ചു.
കഴിഞ്ഞ 60 വർഷത്തിനിടയിൽ ഏറ്റവും ആദരണീയനായ ആത്മീയ അധ്യാപകരിലൊരാളായ ദലൈലാമയെയും ഗാന്ധിജി സ്വാധീനിച്ചിട്ടുണ്ട്. സൃഷ്ടിപരമായ രാഷ്ട്രീയ മാറ്റം കൊണ്ടുവരുന്നതിനുള്ള ഏക മാർഗം അഹിംസയാണെന്ന് ദലൈലാമ എപ്പോഴും വിശ്വസിച്ചു. അദ്ദേഹം പറഞ്ഞു, “ഗാന്ധിജിയുടെ അഹിംസ ശക്തിയില്ലാത്തതോ അശുഭാപ്തിവിശ്വാസമുള്ളതോ ആണെന്ന് ചിലർ പറഞ്ഞേക്കാം, പക്ഷേ ഇപ്പോൾ ലോകം മുഴുവൻ മഹാത്മാഗാന്ധിയുടെ അഹിംസയിലേക്കാണ് ഉറ്റുനോക്കുന്നത്.”
ഗാന്ധിജിയുടെ 'സത്യശക്തി'യും പരിസ്ഥിതിയോടുള്ള ആഴമായ താത്പര്യവും അൽ ഗോറിനെ സ്വാധീനിച്ചു. അൽ ഗോർ പറഞ്ഞു, “മനുഷ്യകാര്യങ്ങളിൽ സത്യത്തിന് ശക്തിയുണ്ടെന്നായിരുന്നു ഗാന്ധിജിയുടെ കാഴ്ചപ്പാട്. അത് തീക്ഷ്ണമായി പ്രകടിപ്പിക്കുമ്പോൾ, നന്മയ്ക്കായി കാര്യങ്ങൾ മാറ്റുന്നതിനുള്ള ഏറ്റവും മികച്ച ശക്തിയായിരിക്കും അത്”.
ബറാക് ഒബാമ അഭിപ്രായപ്പെട്ടു, “എന്റെ ജീവിതത്തിലുടനീളം, ഞാൻ എല്ലായ്പ്പോഴും മഹാത്മാഗാന്ധിയെ ഒരു പ്രചോദനമായിട്ടാണ് കാണുന്നത്. കാരണം സാധാരണക്കാർ അസാധാരണമായ കാര്യങ്ങൾ ചെയ്യാൻ ഒത്തുചേരുമ്പോൾ ഉണ്ടാകാവുന്ന തരത്തിലുള്ള പരിവർത്തനപരമായ മാറ്റമാണ് അദ്ദേഹം ഉൾക്കൊള്ളുന്നത്”. മരിച്ചവരോ ജീവിച്ചിരിക്കുന്നതോ ആയ ഒരാളോടൊപ്പം ഭക്ഷണം കഴിക്കാൻ അവസരം നൽകിയാൽ തിരഞ്ഞെടുക്കുന്ന ഒരാൾ 'ഗാന്ധിജി' ആയിരിക്കും എന്ന് ഒബാമ മറുപടി നൽകി. അദ്ദേഹം തുടർന്നു, “അദ്ദേഹം എനിക്ക് വളരെയധികം പ്രചോദനം നൽകിയ ഒരാളാണ്. അദ്ദേഹം വളരെയധികം കാര്യങ്ങൾ ചെയ്തു, തന്റെ ധാർമികതയുടെ ശക്തിയാൽ ലോകത്തെ മാറ്റിമറിച്ചു ”.
മെക്സിക്കൻ-അമേരിക്കൻ നേതാവുമായ സീസർ ഷാവേസ് ഗാന്ധിജിയിൽ നിന്നും വളരെയധികം പ്രചോദനം ഉൾക്കൊള്ളുകയും ഗാന്ധിജിയുടെ രീതികൾ മാതൃകയാക്കുകയും ചെയ്തു. മഹാത്മാവിനെക്കുറിച്ച് ഷാവേസ് പറഞ്ഞു, “അഹിംസയെക്കുറിച്ച് സംസാരിക്കുക മാത്രമല്ല, നീതിക്കും വിമോചനത്തിനും വേണ്ടി അഹിംസ എങ്ങനെ പ്രവർത്തിക്കുന്നുവെന്ന് അദ്ദേഹം കാണിച്ചു തന്നു”. അഹിംസയോടുള്ള പ്രതിബദ്ധത ഷാവേസ് നിലനിർത്തി.
ഗാന്ധിജിയുടെ ആശയങ്ങൾ, പ്രായോഗികമായി ആ വിശ്വാസങ്ങളോടുള്ള അചഞ്ചലമായ അനുസരണ, അനുകമ്പയും മാനവികതയും, അനീതിക്കും അടിച്ചമർത്തലിനുമെതിരായ പോരാട്ടത്തിൽ അദ്ദേഹം കാണിച്ച ധൈര്യം എന്നിവ ഒരു നൂറ്റാണ്ടിലേറെയായി ലോകത്തെ സ്വാധീനിക്കുന്നു. അദ്ദേഹത്തിന്റെ സന്ദേശവും ജീവിതവും ഇരുപത്തിയൊന്നാം നൂറ്റാണ്ടിൽ ലോകമെമ്പാടുമുള്ള നമ്മുടെ മനോഭാവങ്ങളെയും ബഹുജന പ്രസ്ഥാനങ്ങളെയും രൂപപ്പെടുത്തുന്നു. സ്ത്രീകളുടെ വിമോചനത്തെയും പരിസ്ഥിതി പ്രസ്ഥാനത്തെയും ഗാന്ധിജിയുടെ പ്രവർത്തനങ്ങളും ആശയങ്ങളും വളരെയധികം സ്വാധീനിച്ചു. ലളിതവും അർദ്ധ നഗ്നനുമായ ഈ മനുഷ്യനോട് ആധുനിക ലോകം കടപ്പെട്ടിരിക്കുന്നു. ഒരു ജീവിവർഗമെന്ന നിലയിൽ നമ്മൾ ഒരുമിച്ച് ജീവിക്കാനും നമ്മുടെ വ്യത്യാസങ്ങൾ സമാധാനപരമായി പരിഹരിക്കാനും പഠിക്കണമെന്നും ഒപ്പം നമ്മുടെ കൂട്ടായ നിലനിൽപ്പിനായി സസ്യജന്തുജാലങ്ങളെ സംരക്ഷിക്കാനും പഠിക്കണമെന്നും അദ്ദേഹം വാദിച്ചു. സാധാരണക്കാരായ പുരുഷന്മാരും സ്ത്രീകളും ഗാന്ധിയുടെ തത്ത്വങ്ങളെയും സത്യത്തെയും ജീവിതത്തെയും ഭാവി രൂപപ്പെടുത്തുന്നതിലെ അവയുടെ നിത്യമായ പ്രസക്തിയെയും ബോധപൂർവം തിരിച്ചറിയുന്നു.
