ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆ ಮತ್ತು ಪಾರದರ್ಶಕತೆ ಯಾವುದೇ ದೇಶ ಅಥವಾ ರಾಜ್ಯದ ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಆಡಳಿತದ ಎರಡು ಕಣ್ಣುಗಳು. ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಯುಗದ ಅಧಿಕೃತ ರಹಸ್ಯ ಕಾಯ್ದೆಯ ಗುರಾಣಿ ಅಡಿ ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಣ ರಹಸ್ಯವಾಗಿ ಲೂಟಿ ಮಾಡಲು ಪ್ರವಾಹದರಿಯಲ್ಲಿ ಬಾಗಿಲು ತೆರೆದಿರುವ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳು, ದೇಶದಲ್ಲಿ ಅಧಿಕಾರವು ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರದ ಸಮಾನಾರ್ಥಕವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಹೇಳಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ.
ಸಂವಿಧಾನದ 19 ನೇ ವಿಧಿ ಎಲ್ಲ ನಾಗರಿಕರಿಗೆ ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಿ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ನೀಡುತ್ತದೆ ಎಂದು 1986 ರಲ್ಲಿ ಸುಪ್ರೀಂಕೋರ್ಟ್ ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸಿದ್ದರೂ, ಮುಂದಿನ 19 ವರ್ಷಗಳವರೆಗೆ ಆ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ಕಾನೂನನ್ನು ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಜಾರಿ ಮಾಡಲು ಸರ್ಕಾರಗಳು ತಲೆಕೆಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಿಲ್ಲ. ಅಧಿಕಾರದ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವ ಜನರ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರದ ಕತ್ತಲೆ ಹೋಗಲಾಡಿಸಲು ಜನರ ಕೈಯಲ್ಲಿ ದಾರಿ ದೀಪವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸಲು ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಕಾಯ್ದೆ ಜಾರಿಗೆ ಬಂದು 15 ವರ್ಷಗಳಾಗಿದೆ. ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆಯ ಅಡಿಪಾಯಗಳ ಮೇಲೆ ಪಾರದರ್ಶಕ ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸುವಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರಗಳ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಒಮ್ಮೆ ಕೆದಕಿ ನೋಡಿದರೆ ನಮಗೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿರಾಶೆ ಮೂಡುತ್ತದೆ. ಏಕೆಂದರೆ, ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಕಾಯ್ದೆ ರಕ್ಷಿಸುವ ಬದಲು, ಪ್ರತಿ ಹಂತದಲ್ಲೂ ವಿವಿಧ ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳ ಸರ್ಕಾರಗಳು ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕಿನ ಚೈತನ್ಯವನ್ನು ಪಂಕ್ಚರ್ ಮಾಡಲು ಪರಸ್ಪರ ಸ್ಪರ್ಧಿಸುತ್ತಿವೆ.
ಕಳೆದ ಹದಿನೈದು ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಕಾಯ್ದೆಯಡಿ ಸ್ವೀಕರಿಸಿದ 3 ಕೋಟಿ ಅರ್ಜಿಗಳು ಆರ್‌ಟಿಐನ ಪ್ರಯೋಜನವನ್ನು ಬಹಿರಂಗಪಡಿಸಿದ್ದರೂ, ಕೇವಲ ಮೂರು ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ಜನರು ಮಾತ್ರ ಕಾಯ್ದೆಯಡಿ ಮಾಹಿತಿ ಕೋರಿದ್ದಾರೆ. ಕೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ರಾಜ್ಯ ಮಟ್ಟದ ಮಾಹಿತಿ ಆಯೋಗಗಳಲ್ಲಿ 2.2 ಲಕ್ಷ ಪ್ರಕರಣಗಳು ಬಾಕಿ ಉಳಿದಿವೆ. ಕೇಂದ್ರ ಆಯೋಗದಲ್ಲಿಯೇ ಕುಂದು ಕೊರತೆಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸಲು ಎರಡು ವರ್ಷಗಳು ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿವೆ. ಇದು ಫೂಲ್‌ ಪ್ರೂಫ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಸಾಧಿಸಲಾಗಿಲ್ಲ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. 29 ಮಾಹಿತಿ ಆಯೋಗಗಳ ಪೈಕಿ ಒಂಬತ್ತರಲ್ಲಿ ಸಿಬ್ಬಂದಿ ಕೊರತೆ ಮತ್ತು ಕಮಿಷನರ್‌ಗಳ ನೇಮಕಾತಿಯ ಸುಗಮ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸುಪ್ರೀಂಕೋರ್ಟ್‌ನ ಆದೇಶಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸದಿರುವುದು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಕುಂಠಿತಗೊಳಿಸುತ್ತಿದೆ. ಪ್ರತಿವರ್ಷ 40 - 60 ಲಕ್ಷ ಆರ್‌ಟಿಐ ಅರ್ಜಿಗಳು ಹರಿದು ಬರುತ್ತಿರುವಾಗ, 55 ಪ್ರತಿಶತದಷ್ಟು ಜನರು ಯಾವುದೇ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆ ಪಡೆಯುತ್ತಿಲ್ಲ. ಶೇಕಡಾ 10 ಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಮಂದಿ ಮಾತ್ರ ಮೇಲ್ಮನವಿ ಸಲ್ಲಿಕೆಗೆ ಹೋಗುವುದರಿಂದ, ಸರ್ಕಾರಿ ಇಲಾಖೆಗಳ ಹಳೆಯ ಜಿಡ್ಡುಗಟ್ಟಿದ ಅಭ್ಯಾಸಗಳನ್ನು ತೊಡೆದು ಹಾಕಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿಲ್ಲ ಎಂಬುದನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುತ್ತದೆ.
'ಬೆಳ್ಳಿಯ ಬಟ್ಟಲು' ಅನ್ನು 'ಮಣ್ಣಿನ ಮಡಿಕೆ'ಯನ್ನಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸುವಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರಗಳ ಚಾಕಚಕ್ಯತೆ ಬೆರಗುಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಉನ್ನತ ಆದರ್ಶಗಳೊಂದಿಗೆ ಮಾಹಿತಿ ಕಾಯ್ದೆ ಜಾರಿಗೆ ತಂದ ಕೆಲವೇ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ, ಯುಪಿಎ ಸರ್ಕಾರವು ಕಡತಗಳಲ್ಲಿನ ಅಧಿಕಾರಿಗಳ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳು ಕಾನೂನಿನ ವ್ಯಾಪ್ತಿಗೆ ಬರುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಘೋಷಿಸುವ ಮೂಲಕ ತಮ್ಮ ವಕ್ರ ರಾಜಕೀಯ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳಿಗಾಗಿ ಮೌಲ್ಯಯುತ ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಕಾಯ್ದೆಯನ್ನ ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು. ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಮಾಹಿತಿ ಆಯೋಗಗಳನ್ನು ತಮ್ಮದೇ ಆದ ಸ್ವಹಿತಾಸಕ್ತಿ ವಿಷಯಗಳಿಂದ ತುಂಬುವ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ಬೆಳೆದಿದೆ.
ಆರ್‌ಟಿಐ ಕಾಯ್ದೆ ಜಾರಿಗೆ ಬಂದಾಗಿನಿಂದ, ಮಾಹಿತಿ ಆಯುಕ್ತರಾಗಿ ನೇಮಕಗೊಂಡವರಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು 60 ಪ್ರತಿಶತ ಮಾಜಿ ಸರ್ಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು. ಮಾಹಿತಿ ಆಯೋಗಗಳ ಮುಖ್ಯಸ್ಥರಾಗಿರುವವರಲ್ಲಿ ಶೇಕಡಾ 83 ಮಂದಿ ಸರ್ಕಾರಿ ನೌಕರರು. ಈಗಾಗಲೇ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯು ಶೇಕಡಾ 25 ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಖಾಲಿ ಹುದ್ದೆಗಳಿಂದ ಬಳಲುತ್ತಿದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಗಾಯಕ್ಕೆ ಖಾರ ಹಾಕಿದಂತಾಗಿದೆ. ಇದರ ಜೊತೆಗೆ, ಎನ್‌ಡಿಎ ಸರ್ಕಾರವು ಕಳೆದ ವರ್ಷ ಕಾಯ್ದೆಯ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳನ್ನ ಜಾರಿಗೆ ತಂದಿತು. ಇದು ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಕಾಯ್ದೆಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ದುರ್ಬಲಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ. ಚುನಾವಣಾ ಆಯೋಗ ಮತ್ತು ಮಾಹಿತಿ ಆಯೋಗದ ನಡುವೆ ಯಾವುದೇ ಸಮಾನತೆ ಇಲ್ಲ ಎಂದು ನಿರ್ಧರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ಮಾಹಿತಿ ಆಯೋಗದ ಸದಸ್ಯರನ್ನು ಕೇಂದ್ರ ಸರ್ಕಾರದ ವ್ಯಾಪ್ತಿಗೆ ತರುವ ಮೂಲಕ ಅವರ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವ ತಿದ್ದುಪಡಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾಯಿತು.
ಮಾಹಿತಿ ಆಯೋಗಕ್ಕೆ ನೇಮಕಾತಿ, ಸೇವಾ ಅವಧಿ, ಸಂಬಳ ಮತ್ತು ಭತ್ಯೆ ಇತ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಕೇಂದ್ರವು ಅವರ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯವನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಿದೆ. ಕಳೆದ ನವೆಂಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ನ್ಯಾಯಾಂಗವು ನೀಡಿದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ತೀರ್ಪಿನ ಅನ್ವಯ 'ಸುಪ್ರೀಂಕೋರ್ಟ್' ಸೇರಿದಂತೆ ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿಗಳ ಕಚೇರಿ ಕೆಲವು ಷರತ್ತುಗಳೊಂದಿಗೆ ಆರ್‌ಟಿಐ ವ್ಯಾಪ್ತಿಗೆ ಬರಲಿದ್ದಾರೆ. ಆ ನಿದರ್ಶನವು 'ಮಾಹಿತಿ ಹಕ್ಕು ಕಾಯ್ದೆಯನ್ನು' ಬಲವಾಗಿ ಬೆಂಬಲಿಸಿತು. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಆರ್‌ಟಿಐ ಅನ್ನು ಬ್ಲ್ಯಾಕ್‌ಮೇಲ್ ಸಾಧನವಾಗಿ ಬಳಸುವ ಮೂಲಕ ಭ್ರಷ್ಟಗೊಳಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ ಎಂಬ ಭಾರತದ ಮುಖ್ಯ ನ್ಯಾಯಮೂರ್ತಿ ಹೇಳಿಕೆಯು ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ಜನರ ಮಾಡಿದ ತಪ್ಪುಗಳಿಂದ ದೇಶದ ಎಲ್ಲರ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತಿದೆ. ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದಲ್ಲಿ ನಾಗರಿಕರು ಮಾಹಿತಿ ತಿಳಿಯುವ ಹಕ್ಕು ಅತ್ಯಗತ್ಯ. ಇದನ್ನು ನಾಗರಿಕ ಹಕ್ಕು ಎಂದು ರಕ್ಷಿಸುವುದು ಎಲ್ಲರ ಕರ್ತವ್ಯ.
