અમદાવાદ: વિશ્વ હાયપરટેન્શન દિવસ દર વર્ષે 17 મેના રોજ ઉજવવામાં આવે છે. હાયપરટેન્શન એટલે કે બ્લડપ્રેશર વધવું એ ગંભીર અને જીવલેણ રોગ છે. આ દિવસની ઉજવણીનો હેતુ આ રોગ વિશે જાગૃતિ ફેલાવવાનો છે. આ વર્ષે એટલે કે 2023 માં, વિશ્વ હાયપરટેન્શન દિવસની થીમ 'તમારા બ્લડ પ્રેશરને ચોક્કસ રીતે માપો, તેને નિયંત્રિત કરો, લાંબા સમય સુધી જીવો' છે.
હાયપરટેન્શનને કારણે આ રોગોનું જોખમ વધે છે: વૈશ્વિક આંકડાઓ અનુસાર, વિશ્વમાં હાલમાં લગભગ 128 કરોડ લોકો હાઈપરટેન્શનની સમસ્યાથી પીડાઈ રહ્યા છે, જેમાંથી એકલા ભારતમાં આ સમસ્યાથી પીડિત લોકોની સંખ્યા 8 કરોડથી વધુ છે. નોંધપાત્ર રીતે, હાયપરટેન્શનને કારણે, લોકોમાં હૃદય રોગ અને સ્ટ્રોક જેવા રોગોનું જોખમ વધે છે. બીજી તરફ જો આ રોગને લઈને બેદરકારી રાખવામાં આવે તો પીડિતનું મૃત્યુ પણ થઈ શકે છે.
વિશ્વ હાયપરટેન્શન દિવસ 2023ની થીમ: હાયપરટેન્શન વિશે લોકોમાં જાગૃતિ ફેલાવવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે વિશ્વભરમાં દર વર્ષે વિશ્વ હાયપરટેન્શન દિવસ એક વિશેષ થીમ પર ઉજવવામાં આવે છે. આ વર્ષે, વિશ્વ હાયપરટેન્શન દિવસ 2023 માટે 'તમારા બ્લડ પ્રેશરને ચોક્કસ રીતે માપો, તેને નિયંત્રિત કરો, લાંબા સમય સુધી જીવો' થીમ પસંદ કરવામાં આવી છે. નોંધનીય છે કે, વર્લ્ડ હાઇપરટેન્શન લીગે વર્ષ 2005 થી આ દિવસની ઉજવણી કરવાનું શરૂ કર્યું હતું, ત્યારબાદ વર્ષ 2006 થી દર વર્ષે 17 મેના રોજ આ દિવસ ઉજવવામાં આવે છે.
હાયપરટેન્શન શું છે: હાઈ બ્લડ પ્રેશર અથવા બીપી તરીકે ઓળખાતી સામાન્ય ભાષામાં, હાઈપરટેન્શનની સમસ્યામાં ધમનીઓમાં બ્લડ પ્રેશર વધે છે, જે ધમનીઓમાં રક્ત પ્રવાહને અસર કરે છે. ધમનીઓમાં લોહીનો યોગ્ય અને સરળ પ્રવાહ જાળવવા માટે, આ સ્થિતિમાં હૃદયને સામાન્ય કરતાં વધુ કામ કરવાની જરૂર છે. જે ક્યારેક કેટલીક સમસ્યાઓનું કારણ પણ બની શકે છે.નોંધપાત્ર રીતે, બ્લડ પ્રેશર બે માપ પર આધારિત છે. સિસ્ટોલિક અને ડાયસ્ટોલિક. સામાન્ય રીતે, 140/90 થી ઉપરના બ્લડપ્રેશરને હાઈપરટેન્શન/હાઈ બીપી/હાઈપરટેન્શન કહેવાય છે. પરંતુ જો આ દબાણ વધુ વધે અને 180/120 થી ઉપર પહોંચે તો તે જીવન માટે પણ ખતરો બની શકે છે.
આયુર્વેદના દૃષ્ટિકોણથી હાયપરટેન્શન: મુંબઈના આયુર્વેદિક ચિકિત્સક ડૉ. મનીષા કાળે કહે છે કે આયુર્વેદમાં પિત્ત અને વાત દોષને હાઈ બ્લડપ્રેશરનું કારણ માનવામાં આવે છે અને આ દોષો વધવા માટે ભરપૂર અને ચરબીયુક્ત ખોરાકનું વધુ પડતું અને નિયમિત સેવન, કસરતનો અભાવ. અથવા શારીરિક પ્રવૃત્તિનો અભાવ, અને ચિંતા, તણાવ અથવા ડિપ્રેશન જેવી માનસિક સ્થિતિઓને જવાબદાર ગણવામાં આવે છે.તેણી કહે છે કે આ સમસ્યાથી બચવા માટે જીવનશૈલીમાં સુધારો કરવો ખૂબ જ જરૂરી છે. જેમ કે, યોગ્ય સમયે હલકો સુપાચ્ય તાજો ખોરાક લેવો, સમયસર સૂવું અને જાગવું, નિયમિત વ્યાયામ કરવું અને તણાવથી બચવા માટે દરેક શક્ય પ્રયત્નો કરવા.
કિશોરોમાં કેસ વધી રહ્યા છે: આજના યુગમાં વિશ્વ હાયપરટેન્શન દિવસની ઉજવણીની જરૂરિયાત વધુ વધી ગઈ છે કારણ કે છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં તેની અસર યુવાનોમાં પણ દેખાવા લાગી છે. પહેલાના સમયમાં તેને વૃદ્ધાવસ્થાનો રોગ માનવામાં આવતો હતો. જો આંકડાઓનું માનીએ તો સામાન્ય રીતે 60 વર્ષ પછી પણ લગભગ 50 ટકા લોકો તેનો શિકાર બને છે. પરંતુ હવે નાના બાળકો પણ તેનો શિકાર બની રહ્યા છે. આંકડા અનુસાર, હાલમાં ભારતમાં લગભગ 7.6% કિશોરો હાઈપરટેન્શનથી પીડાય છે. ડૉ. મનીષા કહે છે કે ટીનેજર્સમાં આ સમસ્યા ન થાય તે માટે તેમને સારી જીવનશૈલી સંબંધિત આદતો જેમ કે શિસ્ત, સ્વસ્થ આહાર અને વ્યાયામ અપનાવવા માટે પ્રેરિત કરવું ખૂબ જ જરૂરી છે. આ સિવાય તેમની નિયમિત હેલ્થ ચેકઅપ પણ કરાવવી જોઈએ. જો કિશોરાવસ્થામાં જ તેની પુષ્ટિ થઈ જાય, તો દિનચર્યામાં કેટલીક મહત્વપૂર્ણ આદતોનો સમાવેશ કરીને અને સારવારની મદદથી, વ્યક્તિ આ રોગની અસરથી ઘણી હદ સુધી રાહત મેળવી શકે છે.
હાયપરટેન્શનની રોકથામ અને તેના કિસ્સામાં શું કરવું: અમારા એક્સપર્ટના મતે, હાઈપરટેન્શનથી બચવા અને શરીર પર તેની અસર ઘટાડવા માટે કેટલીક બાબતોનું ધ્યાન રાખવું અને કેટલીક સાવચેતી રાખવી ફાયદાકારક સાબિત થઈ શકે છે. જેમાંથી કેટલાક નીચે મુજબ છે.
- દિનચર્યાને નિયમિત કરો, જેમાં ખાવાનો સમય, સૂવાનો સમય અને કસરતનો સમય નિશ્ચિત હોય છે.
- આહાર શિસ્તનું પાલન કરો, એટલે કે સમયસર ખાઓ, સાચું ખાઓ અને નિયંત્રિત માત્રામાં ખાઓ.
- આ ઉપરાંત, શક્ય હોય ત્યાં સુધી વધુ મીઠું, પેકવાળો ખોરાક ટાળો. અને ઘણાં મરચાં અને મસાલાઓ સાથે પ્રોસેસ્ડ ફૂડ.
- ઉપરાંત, આ સ્થિતિમાં, સામાન્ય મીઠાને બદલે રોક સોલ્ટનો ઉપયોગ કરવો વધુ સારું છે.
- દૂધમાં હળદર અને તજનો ઉપયોગ કરો, અને ખોરાકમાં લસણનું પ્રમાણ વધારશો.
- ખોરાકમાં લીલા શાકભાજી અને ફળોનું પ્રમાણ વધારશો. દિવસભર આવશ્યક રાખો. જથ્થામાં પીવાનું પાણી. આ સિવાય છાશ, દૂધ અને નારિયેળ પાણીનું સેવન પણ ફાયદાકારક સાબિત થઈ શકે છે.
- હાઈપર ટેન્શનમાં યોગના આસનો અને ધ્યાન, ખાસ કરીને પ્રાણાયામનો અભ્યાસ ફાયદાકારક સાબિત થઈ શકે છે.
- આ સમસ્યાનો ભોગ બનેલા લોકોએ ચિંતા અને ગુસ્સાથી અંતર રાખવું જોઈએ, જેમાં ધ્યાનની પ્રેક્ટિસ ખૂબ જ ફાયદાકારક સાબિત થઈ શકે છે.
