હૈદરાબાદ : તરવું એ દરેક ઉંમરના લોકો માટે એક આદર્શ કસરત માનવામાં આવે છે, જે આપણા સ્વાસ્થ્યને ઘણી રીતે લાભ આપી શકે છે. માત્ર શારીરિક સ્વાસ્થ્ય જ નહીં પરંતુ માનસિક સ્વાસ્થ્ય જાળવવા માટે તેને શ્રેષ્ઠ કસરત માનવામાં આવે છે. એટલું જ નહીં, કેટલીકવાર ઈજા, સર્જરી કે અન્ય કોઈ કારણોસર વિવિધ પ્રકારની રમત સાથે સંકળાયેલા ખેલાડીઓના પુનર્વસન પ્રક્રિયામાં થેરાપી તરીકે સ્વિમિંગ (precautions in swimming therapy) નો સમાવેશ કરવામાં આવે છે. શું તમે જાણો છો કે, સ્વિમિંગ ન માત્ર શરીરને ફિટ, એક્ટિવ અને હેલ્ધી રાખવામાં મદદ કરે છે, પરંતુ તે આપણી માનસિક સમસ્યાઓને દૂર કરવામાં પણ ખૂબ જ ફાયદાકારક (swimming benefits) સાબિત થઈ શકે છે.
સ્વિમિંગના ફાયદાઓની પુષ્ટિ : વિશ્વભરના ડોકટરો અને નિષ્ણાતો સ્વિમિંગના ફાયદાઓની પુષ્ટિ કરે છે. ઘણા સંશોધનોના પરિણામોમાં પણ, આપણા શારીરિક અને માનસિક સ્વાસ્થ્ય માટે સ્વિમિંગના ફાયદાઓની પુષ્ટિ કરવામાં આવી છે. નિષ્ણાતો માને છે કે, નિયમિતપણે તરનારા લોકોને માત્ર એરોબિક કસરતનો લાભ મળતો નથી, પરંતુ તેને આદર્શ કાર્ડિયો વર્કઆઉટની શ્રેણીમાં પણ રાખવામાં આવે છે. ઈન્દોરના ફિઝિયોથેરાપિસ્ટ ડૉ. ઈશિતા કુમાર વર્મા કહે છે કે, તરવું એ દરેક ઉંમરના લોકો માટે એક આદર્શ કસરત છે. જે હૃદયની ક્ષમતાઓ વધારવા અને તેને સ્વસ્થ રાખવા ઉપરાંત વજન ઘટાડવા, સ્નાયુઓને સ્વસ્થ રાખવા, હાડકાંને મજબૂત કરવા અને શરીરની ક્ષમતા અને સ્ટેમિનાર વધારવાનું કામ કરે છે. પરંતુ સ્વિમિંગના ફાયદા માત્ર આટલા સુધી મર્યાદિત નથી.
સ્વાસ્થ્ય સારું રહે : ડૉ. ઈશિતા કુમાર વર્મા કહે છે કે, સ્વિમિંગ ખાસ કરીને એરોબિક કસરતની પ્રેક્ટિસમાંથી ઉપલબ્ધ તમામ ફાયદાઓ આપે છે. પરંતુ તે પ્રમાણમાં સલામત અને ફાયદાકારક માનવામાં આવે છે કારણ કે તેની પ્રેક્ટિસ દરમિયાન તણાવ અથવા સાંધામાં ઇજા અથવા હાડકાં અને સ્નાયુઓને ઇજા થવાની સંભાવના ઘણી ઓછી હોય છે. તેઓ કહે છે કે, તે એક સારી કાર્ડિયો વર્કઆઉટ પણ માનવામાં આવે છે કારણ કે જમીન પર કસરત કરતાં પાણીમાં તરતી વખતે વ્યક્તિને 12 ગણી વધુ મહેનત કરવી પડે છે. જેના કારણે શરીરના સ્નાયુઓ પર વધુ ભાર રહે છે અને તેમની કસરત પણ પ્રમાણમાં વધુ થાય છે. તરવાથી સ્નાયુઓની શક્તિ, તેમની ક્ષમતા, લવચીકતા અને તેમનામાં સહનશક્તિ વધે છે. સ્નાયુઓને સ્વસ્થ અને ફિટ બનાવવા ઉપરાંત, સ્વિમિંગ આપણા એકંદર સ્વાસ્થ્યને ઘણી રીતે ફાયદો કરે છે.
હાડકાંને મજબૂત બનાવે : અમારા નિષ્ણાતોના અભિપ્રાય મુજબ અઠવાડિયામાં ઓછામાં ઓછા અડધો કલાક અથવા ઓછામાં ઓછા અઢીથી ત્રણ કલાક નિયમિતપણે સ્વિમિંગ કરવાથી આપણા સ્વાસ્થ્ય માટે ઘણા ફાયદા થઈ શકે છે. જેમાંથી કેટલાક મુખ્ય નીચે મુજબ છે.
સમસ્યાઓમાં ફાયદાકારક : જે લોકો નિયમિત રીતે તરતા હોય તેમના હૃદયની સમસ્યાઓમાં 30 ટકા થી 40 ટકા ઘટાડો થાય છે કારણ કે આમ કરવાથી આપણા હૃદયની પણ કસરત થાય છે. સ્વિમિંગ કરનારા લોકોનું હૃદય સામાન્ય રીતે વધુ સારું કામ કરે છે, જેના કારણે શરીરમાં રક્ત પરિભ્રમણ ઝડપી થાય છે. આ સિવાય આ લોકોમાં કોલેસ્ટ્રોલ અને હાઈ અને લો બીપીની સમસ્યા પણ પ્રમાણમાં ઓછી જોવા મળે છે. તેમજ લોહીમાં ગ્લુકોઝનું સ્તર પણ નિયંત્રિત રહે છે. આજના યુગમાં કમરનો દુખાવો એક એવી સમસ્યા છે જે દરેક ઉંમરના લોકોને પરેશાન કરે છે. પરંતુ નિયમિત સ્વિમિંગ કરવાથી કમરના દુખાવા જેવી સમસ્યામાં પણ ઘણી રાહત મળે છે. ખરેખર, નિયમિત સ્વિમિંગ કરવાથી શરીરનું વજન નિયંત્રિત રહે છે, કેલ્શિયમ હાડકામાં વધુ સારી રીતે શોષાય છે, સ્નાયુઓ લવચીક અને મજબૂત બને છે અને સાંધામાં જડતા દૂર થાય છે. જેના કારણે કમરના દુખાવાથી બચવામાં ઘણી રાહત મળી શકે છે.
સલામત રીત : નિયમિત રીતે સ્વિમિંગ કરવાથી આપણી શ્વસનતંત્ર, ખાસ કરીને ફેફસાંનું સ્વાસ્થ્ય પણ ખૂબ સારું રહે છે. વાસ્તવમાં, સ્વિમિંગ કરતી વખતે, શ્વાસ નિયંત્રિત રીતે લેવાનો હોય છે. એટલે કે શ્વાસ રોકવા અને લેવા માટે લયબદ્ધ પદ્ધતિ અપનાવવી પડે છે. આ સિવાય આ કસરત દરમિયાન ઊંડા શ્વાસ લેવાના હોય છે. આ પ્રક્રિયાને શ્રેષ્ઠ શ્વાસ લેવાની કસરત માનવામાં આવે છે અને તે ફેફસાંને સ્વસ્થ રાખે છે. વજન ઘટાડવા અથવા કેલરી બર્ન કરવા માટે તરવું એ ખૂબ જ ફાયદાકારક અને સલામત રીત પણ માનવામાં આવે છે. સ્વિમિંગ દરમિયાન હાડકાં, ખાસ કરીને સાંધાને તાણ અને ઈજા થવાનું જોખમ પ્રમાણમાં ઓછું હોય છે, તેથી તે દરેક ઉંમરની સ્ત્રીઓ અને પુરુષો દ્વારા પ્રેક્ટિસ કરી શકાય છે. વાસ્તવમાં જીમમાં દોડતી વખતે, સાયકલ ચલાવતી વખતે કે કસરત કરતી વખતે હાડકાં કે સાંધાને ઈજા થવાનું જોખમ રહેલું છે. આ જોખમ એક ઉંમર પછી ખાસ કરીને સ્ત્રીઓમાં વધી જાય છે.
સ્વિમિંગના ફાયદા (Swimming benefits) : નેશનલ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ હેલ્થના રિપોર્ટ અનુસાર, વૃદ્ધોમાં ઊંઘ ન આવવા અથવા ખરાબ ગુણવત્તાની ઊંઘ જેવી સમસ્યાઓથી છુટકારો મેળવવામાં સ્વિમિંગ ખૂબ જ ફાયદાકારક સાબિત થઈ શકે છે. મનોવૈજ્ઞાનિક સલાહકાર અને શિક્ષક ડૉ. વૈભવ દેશમુખ સમજાવે છે કે, સ્વિમિંગ માનસિક સ્વાસ્થ્ય જાળવવા માટે પણ ખૂબ ફાયદાકારક છે. તે સમજાવે છે કે, નિયમિત રીતે સ્વિમિંગ કરવાથી માત્ર તણાવ ઓછો થતો નથી પરંતુ અનિદ્રા, ચીડિયાપણું, બેચેની અને ગુસ્સા જેવી સમસ્યાઓમાં પણ રાહત મળે છે. તે કેટલીક વખત ધ્યાન જેવી આપણી મનની સ્થિતિ પર પણ અસર કરે છે.
સાવચેતીઓ જરૂરી (Swimmivg precautions) : ઈન્દોરના સ્વિમિંગ ઈન્સ્ટ્રક્ટર સાધના ગૌડ જણાવે છે કે, સ્વિમિંગ બેશક આખા શરીર માટે એક મહાન અને સુરક્ષિત કસરત છે, પરંતુ સ્વિમિંગ કરતા પહેલા અને દરમિયાન કેટલીક બાબતોનું ધ્યાન રાખવું ખૂબ જ જરૂરી છે. જેમાંથી કેટલાક નીચે મુજબ છે. તમારા પ્રશિક્ષકની સલાહ મુજબ સ્વિમિંગ દરમિયાન શ્વાસ લેવાનો સમયગાળો સેટ કરો. સામાન્ય રીતે સ્વિમિંગ કરતી વખતે દર ચાર સેટ પછી શ્વાસ લેવાની ભલામણ કરવામાં આવે છે, પરંતુ આ સમયગાળો તાલીમના પ્રારંભિક તબક્કા અથવા વ્યક્તિની શારીરિક ક્ષમતા અનુસાર વધારી કે ઘટાડી શકાય છે. સ્વિમિંગ કરતી વખતે શ્વાસ લેવાની રીતમાં વિક્ષેપ મુશ્કેલીનું કારણ બની શકે છે.
આટલું ધ્યાન રાખો : અન્ય કસરતોની જેમ, સ્વિમિંગ પહેલાં વોર્મ અપ કસરત કરવી જરૂરી છે. તેથી, પૂલ પર જવાની થોડી મિનિટો પહેલાં લાઇટ સ્ટ્રેચિંગ કરો. સ્વિમિંગ કરતી વખતે ખૂબ ઝડપથી લાત મારવાનું ટાળો. ખૂબ સખત અથવા ઝડપી લાત મારવાથી તમને ઝડપથી થાક લાગશે એટલું જ નહીં, પણ તરવાની ઝડપને પણ અસર કરે છે. જમ્યા પછી તરત જ સ્વિમિંગ ન કરવું જોઈએ. આમ કરવાથી સ્વાસ્થ્ય પર અસર પડી શકે છે. ખોરાક ખાધા પછી ઓછામાં ઓછા 1 કલાક પછી સ્વિમિંગ કરવું જોઈએ. સ્વિમિંગ પુલમાં મોટાભાગે ક્લોરિનેટેડ પાણી હોય છે, તેથી તે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે કે સ્વિમિંગ પહેલાં અને સ્વિમિંગ પછી એકવાર, સ્વચ્છ પાણીથી સ્નાન કરો. નહિંતર, ત્વચા પર શુષ્કતા અથવા અન્ય પ્રકારની અસરો જોવા મળી શકે છે. જ્યારે સ્વિમિંગ કરો ત્યારે, શક્ય હોય ત્યાં સુધી, તમારા વાળને સ્વિમિંગ કેપથી ઢાંકો અને તમારી આંખો પર સ્વિમિંગ ગોગલ્સ પહેરો.
