મુંબઈ: કિશોરાવસ્થા દરમિયાન, ઘરના વડીલો તમને સવારે ખાલી પેટ પલાળેલી બદામ (Soaked almonds) ખાવાની સલાહ આપે છે. કારણ કે, કહેવાય છે કે પલાળેલી બદામ ખાવાથી યાદશક્તિ અને શીખવાની ક્ષમતા સુધરે છે. તેમાં હાજર પોટેશિયમ, વિટામીન E, આયર્ન, મેગ્નેશિયમ, કેલ્શિયમ અને ફોસ્ફરસ સ્વાસ્થ્ય માટે ખૂબ જ ફાયદાકારક (benefits to health) છે. ઘણા લોકો જાણતા નથી, કે કેટલાક અન્ય પ્રકારના ડ્રાયફ્રુટ્સ અને બીજ પણ છે, જેને પલાળીને ખાવામાં આવે તો સ્વાસ્થ્ય માટે ફાયદાકારક હોઈ શકે છે. મુંબઈ સ્થિત ન્યુટ્રિશનિસ્ટ અને ડાયેટિશિયન રુશેલ જ્યોર્જ સૂચવે છે કે, માત્ર બાળકો માટે જ નહીં પરંતુ પુખ્ત વયના લોકો માટે પણ સવારના પ્રથમ ભોજન તરીકે પલાળેલી બદામ અને કેટલાક અન્ય સૂકા ફળો અને બીજ આખી થોડા કલાકો સુધી પલાળીને લેવાનું આદર્શ છે.
પોષક અવરોધકો: ન્યુટ્રિશનિસ્ટ રુશેલ જ્યોર્જ જણાવે છે કે, કયા ડ્રાય ફ્રૂટ્સને પલાળીને ખાવાથી ફાયદો થાય છે, તે જાણતા પહેલા એ સમજવું જરૂરી છે કે, કેટલાંક ડ્રાયફ્રૂટ્સને પલાળીને ખાવાથી તેના ફાયદા કેવી રીતે વધે છે. તેઓ સમજાવે છે કે, ડ્રાય ફ્રૂટ્સ પોષક તત્ત્વોથી ભરપૂર હોય છે, પરંતુ કેટલાક ડ્રાય ફ્રૂટ્સ, ખાસ કરીને તેમની સ્કિનમાં, કેટલાક એવા તત્વો પણ હોય છે જે તેમના શોષણ અથવા પાચનમાં સમસ્યા ઊભી કરી શકે છે, જેમ કે પોષક અવરોધકો. પોષક અવરોધકો, ઝેર, એન્ઝાઇમ અવરોધકો, ફાયટીક એસિડ, ટેનીન, ઓક્સાલેટ વગેરે પોષક તત્ત્વોના શોષણને અટકાવે છે, ખાસ કરીને બી વિટામિન્સ. પરંતુ જ્યારે તેઓ થોડા કલાકો માટે પલાળવામાં આવે છે, ત્યારે તેમની એન્ઝાઇમ અવરોધક અસરો તટસ્થ થઈ જાય છે અને ટેનીન જેવા પોષક તત્ત્વોના શોષણને અટકાવતા પદાર્થો તૂટી જાય છે. આના કારણે પોષક તત્વો શરીર દ્વારા સરળતાથી શોષાઈ જાય છે.
રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધે: બીજી તરફ, કેટલાક ડ્રાયફ્રુટ્સમાં, થોડા કલાકો સુધી પાણીમાં પલાળ્યા પછી, અંકુરણ થાય છે, જે તેમના પોષણમાં નોંધપાત્ર વધારો કરે છે. આ રીતે ડ્રાયફ્રૂટ્સનું સેવન કરવાથી શરીરમાં ફાયદાકારક એન્ઝાઇમ્સ ઉત્પન્ન થાય છે, ગ્લુટેનને તોડવાની અને પચાવવાની પ્રક્રિયા સારી રીતે થાય છે અને શરીરમાં વિટામિન્સ ખાસ કરીને વિટામિન બી અને મિનરલ્સનું શોષણ વધુ સારું થાય છે. આના કારણે શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિ અન્ય સ્વાસ્થ્ય લાભોની સાથે વધે છે.
સૂકા ફળોમાં પોષક: રુશેલ જ્યોર્જ કહે છે કે, બદામ સિવાય પલાળેલા અંજીર, અખરોટ, મગફળી, કિસમિસ અને પિસ્તા ખાવાથી ફાયદો થાય છે. પરંતુ સૂકી દ્રાક્ષ અને કિસમિસને લાંબા સમય સુધી પાણીમાં પલાળી ન રાખવી જોઈએ. આ સિવાય કેટલાક બીજ જેવા કે સૂર્યમુખીના બીજ, પીસેલા અથવા કોળાના બીજ, સબજા, ફ્લેક્સસીડ અને ખસખસને રાતભર પાણીમાં પલાળીને સવારે તેનું સેવન કરવું પણ આરોગ્યપ્રદ છે. સૂકા ફળો અને બીજ પ્રોટીન, ફાઇબર, વિટામિન્સ, મેગ્નેશિયમ, કેલ્શિયમ, ઓમેગા 3 અને 6 અને અન્ય ઘણા પોષક તત્ત્વો અને ખનિજોથી સમૃદ્ધ છે. તેથી, સવારે પ્રથમ આહાર તરીકે તેનું સેવન કરવાથી શરીરની ઘણી બધી પોષક જરૂરિયાતો પૂર્ણ થાય છે.
આયુર્વેદિક ડૉક્ટર ડૉ.રાજેશ શર્મા: આયુર્વેદ અનુસાર સામાન્ય સ્થિતિમાં ડ્રાયફ્રૂટ્સ ખાવા કરતાં પલાળેલા ડ્રાયફ્રૂટ્સ ખાવા વધુ ફાયદાકારક માનવામાં આવે છે. પરંતુ એવું પણ માનવામાં આવે છે કે, ઉનાળાની ઋતુમાં અને શિયાળાની ઋતુમાં સામાન્ય સ્થિતિમાં સૂકા ફળો ખાવા જોઈએ. ભોપાલના આયુર્વેદિક ડૉક્ટર ડૉ.રાજેશ શર્મા કહે છે કે, આયુર્વેદમાં મોટાભાગના ડ્રાયફ્રૂટ્સની અસર માનવ શરીર માટે ગરમ માનવામાં આવે છે. પરંતુ જ્યારે તેને ઓછામાં ઓછા 6 કલાક પાણીમાં પલાળીને રાખવામાં આવે છે, ત્યારે તેની અસર ઘણી હદ સુધી સામાન્ય થઈ જાય છે. આયુર્વેદમાં, યોગ્ય ઋતુમાં ડ્રાયફ્રૂટ્સના સેવનથી શરીર માટે ઘણા ફાયદા જણાવવામાં આવ્યા છે, જેમ કે દિવસભર એનર્જી જાળવી રાખવી, શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિમાં વધારો, વજનનું સંચાલન, બ્લડ સુગર લેવલને નિયંત્રિત કરવું, આંતરડાને સ્વસ્થ રાખવા.
