ઉત્તરાખંડ: દેશના મોટાભાગના વિસ્તારોમાં શિયાળો તેની ટોચ પર છે. ઉત્તર ભારતમાં ઠંડીનું મોજું અને ધુમ્મસ લોકો માટે વધતી જતી સમસ્યાઓ તરીકે ઉભરી આવ્યું છે. ભલે દરેક ઋતુમાં તેના ફાયદા અને ગેરફાયદા હોય છે, પરંતુ શિયાળા દરમિયાન લોકોમાં સ્વાસ્થ્ય સંબંધિત મોટાભાગની સમસ્યાઓ ઊભી થાય છે. ખાસ કરીને અસ્થમા, બ્રોન્કાઇટિસ અથવા શ્વાસની અન્ય સમસ્યાઓથી પીડાતા લોકો માટે. આયુર્વેદમાં દર્શાવેલ આહારના ઉપાયો (Ayurvedic Medicine) અને અન્ય સાવચેતીઓ અપનાવવાથી આ અસ્થમા જેવી સમસ્યાઓની અસરને ઘણી હદ સુધી નિયંત્રિત (Ayurvedic precautions for asthma) કરી શકાય છે.
આ પણ વાંચો: ડ્યુકેન મસ્ક્યુલર ડિસ્ટ્રોફી આનુવંશિક રોગ, IIT ટેકનોલોજી વિકસાવી સારવાર કરશે
શિયાળામાં ગંભીર સમસ્યા: અહેવાલ મુજબ શિયાળો અસ્થમાથી પીડિત દર્દીઓ માટે ગંભીર સમસ્યાઓનું કારણ બને છે. અસ્થમાથી પીડિત દર્દીઓ શ્વસન માર્ગમાં સોજો અનુભવે છે. પરંતુ શિયાળા દરમિયાન સોજો વધે છે અને શ્વસન માર્ગ વધુ સંકોચાય છે. શ્વસન માર્ગ સંકુચિત થવાથી ભારે શ્વાસ લેવામાં આવે છે અથવા ન્યૂનતમ કાર્યો પછી પણ પેટનું ફૂલવું, ફેફસાંને અસર કરે છે. ઉપરાંત કફના ઉત્પાદન જેવા મુદ્દાઓ છાતીમાં ચુસ્તતા, ઉધરસ અને અન્ય સમસ્યાઓની શક્યતાઓ તરફ દોરી જાય છે.
અસ્થમાના અન્ય નામ: ઉત્તરાખંડના હરિદ્વારની આયુર્વેદિક હોસ્પિટલના ચિકિત્સક ડૉ. અનિલ જોશી સમજાવે છે કે, અસ્થમા અથવા શ્વાસની અન્ય સમસ્યાઓ મુખ્યત્વે 'કફ' અને 'વાત' દોષોને કારણે થાય છે. આયુર્વેદમાં, ગંભીર અસ્થમાને 'મહા સ્વસ', એલર્જીક અસ્થમાને 'તમકા સ્વસા' અને મધ્યમ અથવા હળવા અસ્થમાને 'શુદ્ર સ્વસા' તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
યોગ્ય સમયે યોગ્ય સારવાર: સામાન્ય રીતે લોકોને એવું લાગે છે કે, અસ્થમાથી સંપૂર્ણપણે છુટકારો મેળવવો શક્ય નથી. પરંતુ આયુર્વેદમાં એવું માનવામાં આવે છે કે, યોગ્ય સમયે યોગ્ય સારવાર કરવાથી અમુક પ્રકારના અસ્થમાથી રાહત મેળવી શકાય છે. બીજી તરફ એલર્જીક કારણોથી થતા ગંભીર અસ્થમા અથવા અસ્થમાને દવાઓ અને સાવચેતીઓ વડે ઘણી હદ સુધી નિયંત્રિત અને જાળવી શકાય છે.
આ પણ વાંચો: છુપાવો નહીં, સમયસર પાઈલ્સની સારવાર કરો
આયુર્વેદમાં સારવાર પદ્ધતિ: સામાન્ય રીતે આ રોગની સારવારમાં પીપળી, હરિતકી, શુંથી, મધુ, વાસક, કંટાકરી, પુષ્કરમૂળ, વસાવલેહ, સીતોપલાદી ચૂર્ણ અને મુલેઠી વગેરેવાળી શુદ્ધ અને મિશ્રિત દવાઓ દર્દીઓને આપવામાં આવે છે. કનકાસવ અને શ્વસકુઠાર રસ જેવી પ્રેરણા અને ચ્યવનપ્રાશ જેવી દવાઓ જે શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધારે છે તે પણ આપવામાં આવે છે. આ સિવાય લસણ અને હિંગ પણ અસ્થમાની સારવારમાં ઔષધિ ગણાય છે. દવા ઉપરાંત, અસ્થમાની સારવાર માટે આયુર્વેદમાં કેટલીક અન્ય સારવાર પદ્ધતિઓનો પણ ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.
આહાર અને જીવનશૈલીમાં ફેરફાર: ડૉ. જોશી સમજાવે છે કે, માત્ર અસ્થમા જ નહીં, પરંતુ આ ઋતુમાં એલર્જી કે અન્ય શ્વસન સમસ્યાઓના કારણો અને તેને ઉત્તેજિત કરનારા પરિબળો અલગ હોઈ શકે છે. આયુર્વેદમાં, સમસ્યાની સારવાર તેના કારણ અને પ્રકારને આધારે નક્કી કરવામાં આવે છે. આયુર્વેદ દર્દીની સારવાર માટે માત્ર દવા કે સારવાર પદ્ધતિઓ પર આધાર રાખતું ન હોવાથી, જીવનશૈલી અને આહારની સાવચેતીનો પણ સારવારમાં સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. તેથી જ આવા રોગો અને સમસ્યાઓની સારવાર માટે કેટલાક વિશેષ આહાર અને સાવચેતીભર્યા જીવનશૈલીમાં ફેરફારની પણ ભલામણ કરવામાં આવે છે.
આહારમાં યોગ્ય ખોરાકનો સમાવેશ: તેમનું કહેવું છે કે, શિયાળાની ઋતુમાં અસ્થમાના દર્દીઓએ તેમના આહારમાં એવા ખોરાકનો સમાવેશ કરવો જોઈએ, જે ગરમ અસર કરે અને શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિમાં સુધારો કરે. તમારા આહારમાં આદુ, તુલસી, લસણ, આમળા, અંજીર અને સૂકા મસાલા જેવા કે કાળા મરી, લવિંગ, એલચી અને જાયફળને નિયંત્રિત પ્રમાણમાં સામેલ કરવું ફાયદાકારક માનવામાં આવે છે. ઉપરાંત હૂંફાળા અથવા નવશેકું પાણી, હળદરયુક્ત દૂધ અને આદુના રસ અને મધ સાથે ગરમ પાણીનું સેવન કરવું સ્વાસ્થ્યપ્રદ માનવામાં આવે છે.
આ પણ વાંચો: શાળા અને કોલેજમાં તમાકુ, ગુટખા ખાતા પકડાશે તો ઈ ચલણ કપાશે
ડૉક્ટરની સલાહ: મોસમી ચેપ એ અસ્થમના દર્દીઓ માટે વધતી સમસ્યાઓનું કારણ છે. અસ્થમાંથી પીડિત લોકોએ ડૉક્ટરની સલાહ લીધા પછી તેમના આહારમાં વિટામિન સી યુક્ત ખોરાકની માત્રા વધારવી જોઈએ. કારણ કે, તે મોસમી ચેપ સામે શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધારે છે. અસ્થમાના દર્દીઓએ ઠંડા ખોરાક, માંસાહારી, મસાલેદાર, તળેલા કે ભરપૂર ખોરાક, દહીં, ઠંડુ પાણી, ઠંડા પીણા કે આઈસ્ક્રીમ વગેરેનું સેવન ટાળવું જોઈએ. આહાર ઉપરાંત જીવનશૈલી સંબંધિત કેટલીક અન્ય સાવચેતીઓનું પણ ધ્યાન રાખવું જરૂરી છે. ખાસ કરીને સ્વચ્છતા અને પર્યાવરણ, અસ્થમાને નિયંત્રિત કરવા માટે. તેમાંથી કેટલાક નીચે મુજબ છે.
સાવચેતી: ભીના અને ધૂળવાળી જગ્યાઓ ટાળો. ઠંડા વાતાવરણ અને ધુમ્મસ અથવા ધુમ્મસમાં વહેલી સવારે ચાલવા અથવા ઘરની બહાર નીકળવાનું ટાળો. એલર્જીક અસ્થમાથી પીડિત લોકોએ તાજા પેઇન્ટથી દૂર રહેવું જોઈએ અને કોઈપણ પ્રકારની સુગંધ સાથે સ્પ્રે કરવું જોઈએ, પછી તે જંતુનાશકો હોય કે અત્તર. અસ્થમાથી પીડિત લોકોએ ધુમાડાવાળા સ્થળોએ જવાનું ટાળવું જોઈએ અને ઉચ્ચ પ્રદૂષણવાળા સ્થળો. જો જરૂરી હોય તો, વ્યક્તિએ હંમેશા માસ્ક પહેરીને અથવા કપડાથી નાક ઢાંકીને આવા સ્થળોએ જવું જોઈએ. ધૂમ્રપાન ટાળવું જોઈએ અને ધૂમ્રપાન કરનારાઓથી અંતર રાખવું જોઈએ. આવા લોકોએ વધુ પડતી અને જટિલ શારીરિક કસરતો ટાળવી જોઈએ અને પ્રશિક્ષક દ્વારા સૂચવવામાં આવેલી હળવી અને આરોગ્યપ્રદ કસરતો હંમેશા કરવી જોઈએ. આ સમસ્યા માટે નિયમિત યોગાસન અને શ્વાસ લેવાની કસરત ખૂબ જ ફાયદાકારક છે. તેઓ સમજાવે છે કે આયુર્વેદમાં, અસ્થમાના નિવારણ અથવા નિયંત્રણ માટે, દવાઓ સિવાય, 'નાસ્ય કર્મ' અને 'વામન કર્મ' વગેરે જેવી કેટલીક અન્ય સારવાર પદ્ધતિઓ પણ અપનાવવામાં આવે છે. તે સમજાવે છે કે આ ઉપાયો અને 'પંચકર્મ' હેઠળ કેટલીક અન્ય શુદ્ધિકરણ પદ્ધતિઓ અસ્થમા માટે પણ મોટી રાહત આપે છે. આહાર અને અન્ય સાવચેતીઓ ઉપરાંત, અસ્થમા અથવા શ્વાસની કોઈપણ સમસ્યાની સારવાર કરવી ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે
