નવી દિલ્હીઃ આજે સમગ્ર વિશ્વમાં લોકો માનસિક સમસ્યાઓથી ઝઝૂમી રહ્યા છે, જેમાંથી કેટલાક માનસિક રીતે બીમાર પણ થઈ ગયા છે. માનસિક બિમારીઓ વિશે લોકોને જાગૃત કરવા અને સમયસર આ રોગોના લક્ષણોની ઓળખ કરીને સારવાર શરૂ કરવા માટે વિશ્વ આરોગ્ય સંસ્થા (WHO) દ્વારા 24 મેને વિશ્વ સ્કિઝોફ્રેનિયા દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. ડબ્લ્યુએચઓ અનુસાર, આખી દુનિયામાં લગભગ બે કરોડ લોકો આ રોગથી પીડિત છે. વર્ષ 2023 માટે સ્કિઝોફ્રેનિયાની થીમ દર્દીને મદદ કરવાની સામૂહિક શક્તિની ઉજવણી છે.
સ્કિઝોફ્રેનિયાનો ભોગ બનેલા 1 હજાર લોકો દીઠ 3 વ્યક્તિઃ ડૉક્ટરોના મતે ભારતમાં એક હજારમાંથી ત્રણ વ્યક્તિ સ્કિઝોફ્રેનિયાથી પીડિત છે. આ રોગ સ્ત્રીઓ કરતાં પુરુષોમાં વધુ જોવા મળે છે.
પ્રારંભિક લક્ષણો: આત્મવિશ્વાસનો અભાવ, પ્રેરણાનો અભાવ, આનંદની લાગણીનો અભાવ, મર્યાદિત વાણી, ભાવનાત્મક અભિવ્યક્તિનો અભાવ.
રોગ પછીના લક્ષણો: ડૉ. ઓમ પ્રકાશ, ડેપ્યુટી મેડિકલ સુપરિન્ટેન્ડેન્ટ અને વરિષ્ઠ મનોચિકિત્સક, દિલશાદ ગાર્ડનમાં સ્થિત ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ હ્યુમન બિહેવિયર એન્ડ અલાઇડ સાયન્સ (IHBAS), સમજાવે છે કે સ્કિઝોફ્રેનિયા એક માનસિક વિકાર છે, જે પાછળથી માનસિક બીમારીનું સ્વરૂપ લે છે. સ્કિઝોફ્રેનિયા થવા પર દર્દી સમાજથી અલગ થઈ જાય છે અને વાસ્તવિકતાને બદલે કલ્પનામાં જીવવા લાગે છે. વ્યક્તિ એવી વસ્તુઓ જુએ છે અને સાંભળે છે જે ખરેખર ત્યાં નથી. ડબ્લ્યુએચઓએ સ્કિઝોફ્રેનિઆને વિશ્વની 10 સૌથી મોટી બીમારીઓમાં સામેલ કરી છે જે માનવ ક્ષમતાને નષ્ટ કરે છે.
કારણો: કૌટુંબિક તણાવ, ચિંતા, ડ્રગ વ્યસન, આનુવંશિક
આ સમયમાં ઈલાજ થાય છેઃ ડૉ.ઓમ પ્રકાશ કહે છે કે જો સમયસર સારવાર શરૂ કરવામાં આવે તો આઠથી દસ મહિનામાં સ્કિઝોફ્રેનિયા મટી જાય છે. સામાન્ય રીતે યુવાનો તેના માટે વધુ સંવેદનશીલ હોય છે. જો આ રોગ માતાપિતા બંનેમાં હોય, તો બાળકમાં આ રોગનું જોખમ 60 ટકા સુધી વધી જાય છે. બીજી તરફ, જો માતાપિતામાંથી કોઈ એકને આ રોગ હોય તો બાળકમાં તેનું જોખમ 15 થી 20 ટકા હોય છે.
ત્રણ કારણોસર માનસિક તણાવ વધી રહ્યો છે:
1. પરીક્ષાઓ અંગે: ઇહબાસ હોસ્પિટલમાં લોકોની માનસિક સમસ્યાઓના નિરાકરણ માટે ચલાવવામાં આવતી સુવિધા ટેલિમેનસ પર મળેલા કોલ અનુસાર, પરીક્ષાઓને લઈને દિલ્હીના યુવાનોમાં તણાવ છે. આમાં UPSC પરીક્ષાઓમાં વારંવાર નિષ્ફળતાઓથી લઈને NEET, JEE, CTAT, BEd અને બોર્ડની પરીક્ષાઓ પર તણાવનો સમાવેશ થાય છે.
2. નાણાકીય છેતરપિંડી: ઇહબાસ ખાતે ટેલિમાનસના કાઉન્સેલર માલા કપૂર અને લોવલિના કહે છે કે હેલ્પલાઇન પર આવા ઘણા કિસ્સાઓ સામે આવ્યા છે, જેમાં વ્યક્તિ નાણાકીય છેતરપિંડીથી તણાવમાં આવી જાય છે અને ઘણી વખત તે આત્મહત્યા વિશે વિચારવા લાગે છે. તેનું મુખ્ય કારણ દિલ્હીમાં નાણાંની છેતરપિંડી છે.
3. વૈવાહિક સંબંધો: કાઉન્સેલરો એ પણ જણાવે છે કે લોકોમાં તણાવનું ત્રીજું સૌથી મોટું કારણ પતિ-પત્નીના સંબંધો છે. એ લોકોને પણ ખબર નથી પડતી કે નાની-નાની વાતોથી શરૂ થયેલા ઝઘડા ક્યારે ટેન્શનનું કારણ બની જાય છે અને વ્યક્તિ પોતાનું નુકસાન કરવાનું વિચારવા લાગે છે.
માનસિક તણાવ માટે આ નંબર પર કોલ કરો: ડૉ. ઓમ પ્રકાશે કહ્યું કે કોરોના સંકટ પછી લોકોમાં માનસિક સ્વાસ્થ્ય સમસ્યાઓ વધી છે. તેને ધ્યાનમાં રાખીને હેલ્પલાઇન સેવા શરૂ કરવામાં આવી છે, જેનો નંબર 14416 છે. તેમણે જણાવ્યું કે, આ સુવિધામાં આઉટગોઇંગની સાથે ઇનકમિંગ પણ છે. એકવાર કોઈ વ્યક્તિ આ હેલ્પલાઈન પર ફોન કરે તો કાઉન્સેલર્સ તેને કાઉન્સેલિંગ કરીને માનસિક ટેકો આપે છે. કાઉન્સેલર્સને લાગે છે કે વ્યક્તિ વધુ પરેશાન છે અને તેને વધુ કાઉન્સેલિંગની જરૂર છે, પછી બે અઠવાડિયામાં કાઉન્સેલર્સ પોતે તેને બોલાવે છે. જ્યાં સુધી વ્યક્તિ સંપૂર્ણ સંતુષ્ટ ન થાય ત્યાં સુધી તેને બોલાવવામાં આવે છે.
આંકડાઃ જણાવો કે, ઑક્ટોબર 2022માં તેની શરૂઆત થઈ ત્યારથી અત્યાર સુધીમાં દિલ્હીથી ટેલિમાનસ પર 3,700 કૉલ્સ આવ્યા છે. કૉલર્સમાં 5.21 ટકા ઈમરજન્સી, 5.59 ટકા પ્રૅન્ક કૉલ્સ ટેસ્ટ અને 89.20 ટકા રૂટિન કૉલ્સનો સમાવેશ થાય છે. બીજી તરફ, તેમાં 61.2 ટકા મેલ કોલર, 38.60 ટકા ફીમેલ કોલર અને 0.19 ટકા અન્ય કોલરનો સમાવેશ થાય છે.
અન્ય પાંચ હોસ્પિટલોમાં પણ મેટલ હેલ્થ ટ્રીટમેન્ટ સુવિધા: ઈહબાસ ઉપરાંત દિલ્હીની છતરપુર, જહાંગીરપુરી, દ્વારકા, મોતીનગર અને તિમારપુર હોસ્પિટલોમાં પણ મેટલ હેલ્થ ટ્રીટમેન્ટ સુવિધા ઉપલબ્ધ છે.
આ પણ વાંચો:
