ન્યુઝ ડેસ્ક: એક ઉંમર પછી ઉઠતી વખતે, બેસતી વખતે અથવા અન્ય કોઈપણ પ્રકારનું કામ કરતી વખતે, કેટલીકવાર સાંધા અથવા હાડકામાંથી કર્કશ અવાજ સંભળાય છે તે સામાન્ય માનવામાં આવે છે. જો કે મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં તેને કોઈ ગંભીર સમસ્યા અથવા રોગની શ્રેણીમાં રાખવામાં આવતું નથી, પરંતુ તેની અવગણના કરવી પણ યોગ્ય નથી. કારણ કે, ક્યારેક તે હાડકાંમાં નબળાઈ, સંધિવા અથવા હાડકાને લગતી અન્ય કોઈ બીમારી અથવા ઉણપનું લક્ષણ હોઈ શકે છે.
આ પણ વાંચો: જાણો સ્વાસ્થ્ય માટે આલ્કોહોલ કેટલું ફાયદાકારક ?
તિરાડના અવાજને અવગણશો નહીં: કેટલીકવાર કેટલાક લોકો જ્યારે ઉઠે છે અથવા જ્યારે સાંધાને લગતી પ્રવૃત્તિ હોય ત્યારે તેમના હાડકાંમાંથી ક્રેકીંગ અથવા કાપ જેવો અવાજ આવે છે. તે વૃદ્ધત્વની સામાન્ય સમસ્યા માનવામાં આવે છે. મોટા ભાગના કિસ્સાઓમાં, લોકો તેની અવગણના કરે છે અથવા તેના પર વધુ ધ્યાન આપતા નથી, એવું વિચારીને કે તે મોટી ઉંમરે થવાનું છે. જો કે, આવું કરવું યોગ્ય નથી કારણ કે કેટલીકવાર તે કોઈ સમસ્યાનું લક્ષણ પણ હોઈ શકે છે.
હાડકાં તૂટવાનો અવાજ આવવા લાગે છે: ક્રેપિટસ નામની આ સ્થિતિનો ઉલ્લેખ વર્ષ 2018માં નેચર જર્નલમાં પ્રકાશિત થયેલા એક અભ્યાસમાં કરવામાં આવ્યો હતો. જેમાં જણાવવામાં આવ્યું હતું કે, મોટા ભાગના કિસ્સાઓમાં સાંધાના હાડકામાંથી તિરાડના અવાજ માટે કોમલાસ્થિની સમસ્યા જવાબદાર હોય છે. આ સિવાય ક્યારેક આર્થરાઈટિસ અને વૃદ્ધાવસ્થામાં હાડકાંની નબળાઈને કારણે પણ હાડકાં તૂટવાનો અવાજ આવવા લાગે છે. રિસર્ચમાં જણાવવામાં આવ્યું હતું કે, ઉંમરની સાથે, જ્યારે સાંધાઓ વચ્ચેની કેટલીક કોમલાસ્થિ બગડવા લાગે છે, ત્યારે સાંધાના હાડકાંમાંથી ઉભું- બેસવા થવા જેવી સામાન્ય પ્રવૃત્તિઓમાં પણ કર્કશ અવાજ આવવા લાગે છે.
ક્રેપિટસ શું છે: સિંઘ ક્લિનિક જયપુર રાજસ્થાનના ઓર્થોપેડિક કન્સલ્ટન્ટ ડૉ. સંગીતા સિંઘ જણાવે છે કે, સામાન્ય રીતે ક્રેપિટસને કોઈ ગંભીર રોગની શ્રેણીમાં રાખવામાં આવતો નથી. આ એક સામાન્ય સ્થિતિ છે જે સામાન્ય રીતે વૃદ્ધ સ્ત્રીઓ અને પુરુષોમાં જોવા મળે છે, પરંતુ કેટલાક કિસ્સાઓમાં તે અસ્થિવાને આભારી છે, જે સંધિવાનો સૌથી સામાન્ય પ્રકાર છે.
કોમલાસ્થિ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે: ડૉ. સંગીતા સિંઘ સમજાવે છે કે, સાંધાના હાડકાં એકબીજા સાથે અથડાયા વિના સરળતાથી તેમની હલનચલન કરી શકે છે, આમાં કોમલાસ્થિ ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે. વાસ્તવમાં, કોમલાસ્થિ એક લવચીક પેશી છે, જે સાંધાના હાડકાં વચ્ચે ગાદીનું કામ કરે છે. આની મદદથી સાંધાના જુદા જુદા હાડકા એકબીજા સાથે અથડાયા વગર સરળતાથી ચાલતા રહે છે. આ કોલેજન અથવા ઇલાસ્ટિનમાંથી બનાવવામાં આવે છે. વાસ્તવમાં ઓસ્ટિયોઆર્થરાઈટિસની સમસ્યાને કારણે કોમલાસ્થિમાં નબળાઈ આવે છે અને તે ઘટવા લાગે છે. જ્યારે આવું થાય છે, ત્યારે હાડકામાં ક્રેપીટસ (Crepitus Condition) થવાની શક્યતા વધી જાય છે. પરંતુ અહીં એ જાણવું જરૂરી છે કે, સાંધામાંથી આવતા અવાજનો અર્થ એ નથી કે વ્યક્તિને ચોક્કસપણે સંધિવા છે.
આ પણ વાંચો: જાણો સામાન્ય દવાઓ જે તમારી સેક્સ ડ્રાઇવને કરી શકે છે નિયંત્રિત
યુવાનોમાં પણ આ સમસ્યા જોવા મળે છે: આ સિવાય ક્યારેક સાંધાના હાડકાની વચ્ચે હવાના પરપોટા એકઠા થવા લાગે છે. આવી સ્થિતિમાં આ અવાજ પણ આવી શકે છે. તે જ સમયે, જો હાડકાં અને સ્નાયુઓમાં નબળાઇ હોય અથવા જો હાડકા સંબંધિત કોઈ અન્ય રોગ હોય, તો આ સમસ્યા એક લક્ષણ તરીકે જોઈ શકાય છે. આ સ્થિતિમાં, ક્યારેક સાંધામાં દુખાવો અથવા સોજાની સમસ્યા પણ થઈ શકે છે. ડૉ. સંગીતા સિંહ કહે છે કે, આ સમસ્યા ક્યારેક યુવાનોમાં પણ જોવા મળે છે. સાંધામાં કોઈપણ પ્રકારની ઈજાને (Bone disease) કારણે અને કોમલાસ્થિમાં ભંગાણ, અસ્થિબંધન ઈજા, સાંધાનું અવ્યવસ્થા, શરીરમાં હાડકાં માટે જરૂરી પોષક તત્ત્વોનો અભાવ, સ્થૂળતા અને નબળી મુદ્રા, કોલાસ્થિની સમસ્યા, હાડકાની સાંધાની સમસ્યા, હાડકાની ક્રેપિટસની સ્થિતિ સહિત અન્ય ઘણા કારણોને લીધે. યુવાનોમાં પણ હાડકાંમાંથી સાંભળવાની સમસ્યા હોઈ શકે છે.
કેવી રીતે બચાવવું અને કાળજી રાખવીઃ ડૉ. સંગીતા જણાવે છે કે આ સમસ્યાથી બચવા માટે આહાર પર વિશેષ ધ્યાન આપવું ખૂબ જ જરૂરી છે. જેથી શરીરને જરૂરી માત્રામાં કેલ્શિયમ, પ્રોટીન, પોટેશિયમ, વિટામિન સી, ડી અને ઓમેગા 3 ફેટી એસિડ્સ સહિત તમામ પોષક તત્વો મળતા રહે. જેના કારણે શરીરમાં કોલેજનનું નિર્માણ યોગ્ય માત્રામાં થાય છે, હાડકાંની નબળાઈ દૂર થાય છે અને કોઈ રોગ કે સમસ્યાને કારણે કોલેજનને નુકસાન થવાની સંભાવના ઘટી જાય છે. ડો.સંગીતા કહે છે કે, યોગ્ય આહારની સાથે નિયમિત કસરત પણ કરવી ખૂબ જ જરૂરી છે. જેથી શરીરના સ્નાયુઓ અને હાડકા બંને સક્રિય અને સ્વસ્થ રહે. તે જરૂરી નથી કે આ માટે ખૂબ જ જટિલ અથવા ખૂબ જ સખત કસરતો કરવી જોઈએ. સવાર-સાંજ નિયમિત ચાલવું, ઝડપી ગતિએ ચાલવું, તરવું અને સામાન્ય સ્ટ્રેચિંગ (Stretching tips) કરવાથી પણ શરીરને ઘણો ફાયદો થાય છે.
30 વર્ષની ઉંમર પછી સાવધાન રહોઃ ડૉ. સંગીતા કહે છે કે, 30 વર્ષની ઉંમરથી જ મહિલાઓ અને પુરુષોએ તેમના આહાર અને તેમને મળતા પોષક તત્વો વિશે વધુ સભાન થવું જોઈએ. તેમના શરીર માટે કયા પ્રકારના પોષક તત્ત્વો કેટલા પ્રમાણમાં જરૂરી છે અને શું તેઓ તેમના ખાણી-પીણીમાંથી જરૂરી માત્રામાં પોષક તત્વો મેળવી રહ્યા છે! જો કોઈ વ્યક્તિ આ વિશે જાગૃત છે, તો તે માત્ર હાડકા સંબંધિત જ નહીં પરંતુ અન્ય ઘણી સમસ્યાઓથી પણ બચી શકે છે. તે કહે છે કે, માત્ર વધતી જતી ઉંમરમાં જ નહીં પરંતુ દરેક ઉંમરમાં યોગ્ય સમયે તાજો, પૌષ્ટિક અને સંતુલિત ખોરાક લેવો અને યોગ્ય માત્રામાં અને યોગ્ય સમયે સૂવું ખૂબ જ જરૂરી છે. તમામ સાવચેતીઓ અને કાળજી હોવા છતાં, જો સાંધામાંથી અવાજની આવર્તન વધે અથવા તેની સાથે હાડકાંમાં તીવ્ર દુખાવો અને હાથ-પગના સાંધાઓની હિલચાલની સમસ્યા હોય, તો તમારે તરત જ ઓર્થોપેડિસ્ટનો (Orthopedist) સંપર્ક કરવો જરૂરી છે.
