નિષ્ણાંતોએ જણાવ્યું હતું કે, પ્રાણીથી માનવ પ્રત્યારોપણની (Animal to human transplantation) સફળતા ભવિષ્યમાં સંભવિત છે, પરંતુ આગામી 30-40 વર્ષમાં શક્ય છે. ઝેનોટ્રાન્સપ્લાન્ટેશનની પ્રક્રિયા (what is xenotransplantation) 17મી સદીની છે, જ્યારે તબદીલી માટે પ્રાણીઓના લોહીનો ઉપયોગ કરવાનો પ્રયાસ હાથ ધરાયો હતો. માનવીઓના અંગોની અછતને કારણે, વૈજ્ઞાનિકોએ વાંદરા, ચિમ્પાન્ઝી અને બબૂન અને ડુક્કર જેવા બિન-માનવ પ્રાઈમેટ્સની તપાસ આદરી છે. જેમાં ડુક્કર પરના પ્રયોગોએ ( pig heart transplantation") વધુ સકારાત્મક પરિણામો દર્શાવ્યા છે, કારણ કે તેમના અંગો મનુષ્યો સાથે તુલનાત્મક છે.
પ્રાણીથી-માનવ પ્રત્યારોપણ તરફ કોઈ કાયમી પ્રગતિ
જો કે, હજુ સુધી કોઈએ પ્રાણીથી-માનવ પ્રત્યારોપણ (animal to human transplantation) તરફ કોઈ કાયમી પ્રગતિ કરી નથી, કોચીના ડૉ. સુધીન્દ્રન એસ.એ જણાવ્યું હતું કે, "આગામી 30-40 વર્ષોમાં કોઈ મોટી પ્રગતિની શક્યતા નથી, કારણ કે આ પ્રક્રિયામાં એવી પરિસ્થિતિનો સમાવેશ થાય છે કે, જ્યાં પ્રાણીનું અંગ માનવ શરીર માટે સ્વીકાર્ય બને છે. સાથે જ તે જણાવે છે કે, અસ્વીકાર પ્રક્રિયાને દૂર કરવા માટે ઘણા બધા પગલાં ઉઠાવાની જરૂર છે, જે જટિલ અને લાંબા ગાળાની સફળતા પ્રાપ્ત કરવા માટે આ સરળ રહેશે નહી.
પ્રાણીઓના અંગોને માનવ શરીર સાથે વધુ સુસંગત બનાવવાનો પ્રયત્ન કરાયો
જો કે, આ વાત સાથે ડૉ. ઉદગેથ ધીર, ડિરેક્ટર અને હેડ, CTVS, ફોર્ટિસ હોસ્પિટલ, ગુરુગ્રામ અસંમત છે. ધીરે જણાવ્યું કે, તેમના મત પ્રમાણે ઝેનોટ્રાન્સપ્લાન્ટેશન સફળ થઈ શકે છે, કારણ કે પ્રાણીઓના અંગોને માનવ શરીર સાથે વધુ સુસંગત બનાવવાનો પ્રયત્ન હાથ ધરવામાં આવશે. "નજીકના ભવિષ્યમાં, અમને એ વાત પર પૂરો વિશ્વાસ છે કે, અમે ઝેનોટ્રાન્સપ્લાન્ટેશન માટે જઈ શકીશું, જ્યાં અમે રોગપ્રતિકારક શક્તિને સંશોધિત કરવા જઈ રહ્યા છીએ અથવા તેના બદલે રોગપ્રતિકારક તંત્રને એવી રીતે સંતુલિત કરીશું કે શરીર આ અંગોને એક ભાગ તરીકે સ્વીકારે".
આ પણ વાંચો: Skin Care tips: ચમકતા સુંદર ચહેરા માટે કરો આટલુ
સુધારેલા ડુક્કરનું હૃદય સફળતાપૂર્વક વ્યકિતમાં ટ્રાન્સપ્લાન્ટ કર્યું
ઉદગેથ ધીરે જણાવ્યું છે કે, ક્ષેત્ર ઘણું નવિનીકરણ કરી રહ્યું છે. અમે આનુવંશિક સ્તરે ગયા છીએ જ્યાં અમે તે કોષોને કેપ કરી રહ્યા છીએ અથવા તે કોષોને માસ્ક કરી રહ્યા છીએ, જે આ અવયવોને તાત્કાલિક અથવા મોડા અસ્વીકારનું કારણ છે. નવી સેલ્યુલર તકનીકના વિકાસ સાથે અમે ફેરફાર કરી શકીએ છીએ. DNA જે આપણા શરીરનો એક ભાગ બની જાય છે. તેથી નજીકના ભવિષ્યમાં, આપણે ચોક્કસપણે વધુ સફળ પરિણામો મેળવીશું." એક દુર્લભ તબીબી સિદ્ધિમાં, યુએસ ડોકટરોએ જાન્યુઆરીમાં ટર્મિનલ હાર્ટ ડિસીઝથી પીડિત 57 વર્ષીય ડેવિડ બેનેટમાં આનુવંશિક રીતે સુધારેલા ડુક્કરનું હૃદય સફળતાપૂર્વક ટ્રાન્સપ્લાન્ટ કર્યું. આ સર્જરી બાદ તેના પર થોડા સમય સુધી નિરીક્ષણ કરવામાં આવ્યું હતું. જેમાં સામે આવ્યું હતું કે, તેને આ સર્જરી બાદ ઘણા દર્દીને કોઇ પણ જાતની સમસ્યાનો સામનો કરવો પડ્યો નથી. ઉપરાંત દર્દી તેના પરિવાર સાથે સમય પસાર કરી રહ્યો હતો અને ફરી શક્તિ મેળવવા માટે તે શારીરિક ઉપચારમાં ભાગ લઇ રહ્યો હતો, પરંતુ બે મહિના પછી, તે મૃત્યુ પામ્યો.
જાણો બેનેટના મૃત્યુના કારણ વિશે
જો કે તે અસ્પષ્ટ છે કે, શું બેનેટના મૃત્યુમાં માત્ર અંગના અસ્વીકારની ભૂમિકા હતી, ઝેનોટ્રાન્સપ્લાન્ટેશન પ્રક્રિયામાં સામેલ સંશોધકોએ જણાવ્યું છે કે, પ્રારંભિક, હકારાત્મક પરિણામોનો અર્થ લાંબા ગાળાની સફળતાનો અર્થ નથી. આ પ્રક્રિયામાં મુખ્ય પડકાર ઇમ્યુનોલોજીકલ અવરોધો છે, જે માનવ રોગપ્રતિકારક તંત્ર દ્વારા ડુક્કરના અંગોને નકારવા તરફ દોરી જાય છે, તેમ છતાં પણ તાજેતરના કેટલાંક ઝેનોટ્રાન્સપ્લાન્ટેશનમાં માત્ર ડુક્કરનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે. યુ.એસ.ના બર્મિંગહામ ખાતે યુનિવર્સિટી ઓફ અલાબામાના સંશોધકોએ ડુક્કરની કિડનીનું બ્રેઈન-ડેડ માનવમાં સફળતાપૂર્વક ટ્રાન્સપ્લાન્ટ કર્યું, જેને નકારવામાં આવ્યું ન હતું. સપ્ટેમ્બર 2021માં, અમેરિકન જર્નલ ઑફ ટ્રાન્સપ્લાન્ટેશનમાં પ્રકાશિત થયેલા એક અભ્યાસમાં જનીન-સંપાદિત ડુક્કરની બે કિડનીનું મગજ-મૃત દર્દીમાં ટ્રાન્સપ્લાન્ટેશન દર્શાવવામાં આવ્યું હતું. ફરીથી ઓક્ટોબરમાં, NYU લેંગોન હેલ્થ, ન્યૂ યોર્કના ડોકટરોએ આવી જ સર્જરી કરી.
જાણો આ પ્રયોગના હેતુ વિશે
માનવીઓ સાથે શારીરિક સમાનતા, 10 કે તેથી વધુ કચરાનું મોટું કદ, 4 મહિનાથી ઓછા સમયની સગર્ભાવસ્થાનો સમયગાળો અને બિનની તુલનામાં ચેપના સંક્રમણના ઓછા જોખમને કારણે ડુક્કરનું મોડેલ છેલ્લા બે દાયકાથી સંશોધનનું કેન્દ્ર રહ્યું છે. ડુક્કરનો સામાન્ય રીતે ઉપયોગ થાય છે, કારણ કે તેમના આનુવંશિક ક્રમને મનુષ્યો સાથે સરળતાથી મેચ કરી શકાય છે, અંગનું કદ શરીરરચનાત્મક રીતે સમાન છે અને ક્રોસ ચેપનું જોખમ ઓછું છે," ડો. વિક્રમ રાઉત, કન્સલ્ટન્ટ, લિવર ટ્રાન્સપ્લાન્ટ એન્ડ એચપીબી સર્જરી, એપોલો હોસ્પિટલ્સ, નવી મુંબઈ ઉમેરે છે. મનુષ્યો માટે પ્રાણીઓના અંગોનો ઉપયોગ કરવાના નૈતિક પાસાઓએ પણ ઘણી ચિંતાઓ ઊભી કરી છે. ડો. અંકિતા પાંડે, ટોક્સિકોલોજીના સંશોધક અને PETA ઈન્ડિયાના વિજ્ઞાન-નીતિ સલાહકાર, IANS ને કહ્યું કે "માનવીય અંગોની અછતને ઉકેલવા માટે, આપણે વધુ જાગરૂકતાની જરૂર છે, વધુ પ્રાણીઓની નહીં". પાંડેએ કહ્યું, "પ્રાણી-થી-માનવ પ્રત્યારોપણ એ વેનિટી પ્રોજેક્ટ્સ સિવાય બીજું કંઈ નથી જે સનસનાટીભર્યા હેડલાઇન્સ મેળવવા માંગે છે, અને તે જોખમોથી ભરપૂર છે.
આ પણ વાંચો: International Womens Day 2022: ભારતમાં પ્રજનન દરમાં ઘટાડો એ ચિંતાનો વિષય
