હૈદરાબાદ: 2013માં 'દેવભૂમિ' તરીકે ઓળખાતા ઉત્તરાખંડમાં અચાનક પૂરના કારણે વિનાશ સર્જાયો હતો, જેમાં 6,000 થી વધુ લોકો માર્યા ગયા હતા અને હજારો ગુમ થયા હતા. એક દાયકા પછી આ વર્ષે 12 નવેમ્બરના રોજ સિલ્ક્યારા પર્વતીય માર્ગની ટનલ તૂટી પડી, જેના કારણે 17 દિવસની મુશ્કેલ બચાવ કામગીરી શરૂ થઈ. જે 28 નવેમ્બરના રોજ સુખદ અંત સાથે સમાપ્ત થઈ અને તમામ 41 ફસાયેલા શ્રમિકોનું સફળતાપૂર્વક રેસ્ક્યુ કરવામાં આવ્યું. જેમણે ફરી એકવાર આ ઘટના પર આંતરરાષ્ટ્રીય ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું, જ્યાં ઉત્તરાખંડમાં બીજી માનવીય દુર્ઘટના બનવાની સંભાવના હતી.
પડકારો: હિમાલયમાં રાડી પર્વતો, જ્યાં સિલ્ક્યારા ટનલ તૂટી પડી હતી, તેણે બચાવ ટીમો માટે એક મોટો પડકાર ઉભો કર્યો. કારણ કે મશીન ડ્રિલિંગ કામગીરીમાં વારંવાર વિક્ષેપ આવતો હતો. ટનલ તુટી પડવાની જગ્યાની અસ્થિર ટોપોગ્રાફી એક મોટો પડકાર ઉભો કર્યો. સિલ્ક્યારા ટનલ પ્રમાણમાં છીછરી ઊંડાઈએ સ્થિત છે પરંતુ સમગ્ર વિસ્તાર હિમાલયના ઉપલા ભાગમાં ભૂસ્તરશાસ્ત્રીય ખામી રેખાઓના સંપર્કમાં છે. અનેક અવરોધો બાદ ભારે મશીનને નુકસાન થયું અને હાર માની લીધી. જો કે, મેન્યુઅલ ડ્રિલિંગ ફરી શરૂ થયું અને ભારતીય રેટ-હોલ માઇનર્સે કામ શરૂ કર્યું જ્યાં મશીન અટકી ગયું હતું અને 24 કલાકથી ઓછા સમયમાં 10 મીટર કાટમાળ દૂર કર્યો હતો. તેઓએ છેલ્લો પથ્થર હટાવ્યો અને તમામ 41 શ્રમિકોને બચાવ્યા, દેવભૂમિ પર બીજી આપત્તિના જોખમને ટાળ્યું. મોટા પાયે બચાવ કામગીરી 28 નવેમ્બરના રોજ સફળતાપૂર્વક સમાપ્ત થઈ, જેણે વર્ષ 2023 ના સુખદ અંતનો પાયો નાખ્યો.
ભારતના સંકલ્પનો પુરાવો: ઉત્તરાખંડના ઉત્તરકાશી જિલ્લામાં ટનલ રેસ્કયુ પર્વતીય પડકારોની સામે ભારતના દ્રઢ સંકલ્પનો પુરાવો છે. આ ટનલ 12 નવેમ્બરના રોજ તૂટી પડી હતી, જ્યારે દિવાળી હતી, સમગ્ર દેશ તહેવારોની ઉજવણીમાં ડૂબી ગયો હતો, જ્યારે લાચાર શ્રમિકો 17 દિવસથી વધુ સમય સુધી 2 કિમીની ત્રિજ્યામાં ફસાયેલા હતા. સમગ્ર સમય દરમિયાન સરકારે ફસાયેલા 41 શ્રમિકોના જીવન બચાવવા માટે અતૂટ પ્રતિબદ્ધતા દર્શાવી હતી. બચાવ કામગીરી વારંવાર ટેકનિકલ ખામીઓનો સામનો કરી રહી હોવાથી સરકારે ઘણી એજન્સીઓ અને આંતરરાષ્ટ્રીય નિષ્ણાતોને સામેલ કર્યા.
નેશનલ ડિઝાસ્ટર રિસ્પોન્સ ફોર્સ (NDRF), નેશનલ હાઈવે અને ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ડેવલપમેન્ટ કોર્પોરેશન લિમિટેડ (NHIDCL), ઈન્ડો-તિબેટિયન બોર્ડર પોલીસ (ITBP) અને સ્ટેટ ડિઝાસ્ટર રિસ્પોન્સ ફોર્સ (SDRF) સહિત એક ડઝનથી વધુ એજન્સીઓ, સ્થાનિક પોલીસ મોટા પાયે બચાવમાં સીધી રીતે સામેલ હતી. સ્થળ પર જ 652 સરકારી કર્મચારીઓ કામગીરીમાં લાગી ગયા હતા.
ચાર ધામ યાત્રા રૂટ: 4.5 કિલોમીટર દ્વિ-માર્ગીય સિલ્ક્યારા ટનલ ધરાસુ યમુનોત્રી રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગ (NH134) પર સ્થિત છે. અને તે કેન્દ્ર સરકારના 900-કિમી લાંબા 'ચાર ધામ યાત્રા ઓલ વેદર રોડ'નો એક ભાગ છે, જેનો ઉદ્દેશ્ય ઉત્તરાખંડના ચાર પવિત્ર શહેરો - યમુનોત્રી, ગંગોત્રી, કેદારનાથ અને બદ્રીનાથ સાથે તીર્થયાત્રાની કનેક્ટિવિટી સુધારવાનો છે. ભારત સરકારની સંસ્થા NHIDCL આ મુખ્ય રોડ પ્રોજેક્ટનું નિર્માણ કરી રહી છે. સુરંગમાંથી બચાવ્યા પછી શ્રમિકોએ કહ્યું કે તેઓને પહેલા ચારથી પાંચ દિવસ ટનલની અંદર મુશ્કેલીનો સામનો કરવો પડ્યો. બચાવાયેલા શ્રમિકોમાંથી એક વિશ્વજીત વર્માના જણાવ્યા અનુસાર, જ્યારે ટનલનો એક ભાગ તૂટી પડ્યો ત્યારે તમામ શ્રમિકોને ખબર પડી કે તેઓ ફસાયેલા છે. ખોરાક, ચોખા, કઠોળ અને સૂકા ફળો ફસાયાના થોડા કલાકો પછી પાઈપો દ્વારા સપ્લાય કરવામાં આવ્યા પછી તેમની આશાઓ વધી ગઈ હતી. તેમનું મનોબળ વધારવા માટે માઈક લગાવવામાં આવ્યું હતું અને શ્રમિકો તેમના પરિવારના સભ્યો સાથે સમયાંતરે વાત કરતા હતા.
સલામતી: શ્રમિકો જ્યારે ફસાયા હતા ત્યારે તેમને તબીબી અને માનસિક સહાય પૂરી પાડવા માટે તમામ પગલાં લેવામાં આવ્યા હતા. તેમને તાત્કાલિક હોસ્પિટલમાં લઈ જવામાં આવ્યો હતો અને બાદમાં ઘરે મોકલતા પહેલા ઋષિકેશની એઈમ્સમાં સારવાર કરવામાં આવી હતી. વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ બચાવ કામગીરીની સફળતાને 'અત્યંત માર્મિક' ગણાવી હતી. ઉત્તરાખંડના મુખ્યપ્રધાન પુષ્કર સિંહ ધામી ઓપરેશનનું સંકલન કરતી વખતે બચાવ સ્થળ પર હતા.
સરકારે દાવો કર્યો હતો કે સલામતીનાં પગલાં લેવામાં આવ્યાં હતાં અને તૂટી પડેલો ભાગ હજુ બાંધકામ હેઠળ છે. સુરંગના 2 કિમી લાંબા વિભાગમાં 41 કામદારો અટવાયા હોવા છતાં, તેમની પાસે સવારે ચાલવા અને યોગ કરવા માટે પૂરતી જગ્યા હતી. તેમણે કહ્યું કે થાકી ન જાય તે માટે તેઓ એકબીજાની વાતોમાં વ્યસ્ત રહ્યા. શરૂઆતમાં, ફસાયેલા શ્રમિકો સુધી પહોંચવા માટે 60 મીટરથી વધુના કાટમાળને દૂર કરવા માટે યુએસ સ્થિત 25 ટન ઓગર ડ્રિલિંગ મશીનનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો.
રૅટ-હોલ માઇનર્સ: જ્યારે નિષ્ણાતોને આ સાથે બીજા અનેક પ્રયાસો કરવાનો અહેસાસ થયો ત્યારે ત્યારે કાટમાળના બાકીના ભાગને દૂર કરવા માટે રૅટ-હોલ માઇનર્સ લાવવામાં આવ્યા હતા, જ્યાં ઓગર મશીન અટવાઇ ગયું હતું. ઉપરાંત શ્રમિકો અને તેમના પરિવારોમાં વિશ્વાસ કેળવવા માટે પર્વતની ટોચ પરથી ઊભી ડ્રિલિંગ શરૂ કરવામાં આવી હતી. સદનસીબે શ્રમિકો કામદારો માટે તેઓ એવી જગ્યાએ છુપાયા હતા જ્યાં કોંક્રિટનું કામ પૂર્ણ થયું હતું અને વીજળી અને પાણીનો પુરવઠો ઉપલબ્ધ હતો. 4 ઇંચની પાઇપલાઇન દ્વારા જોઈતી ચીજો, ખોરાક અને દવાઓનું વિતરણ કરવામાં આવ્યું હતું.
આવશ્યક ચીજવસ્તુઓનો પુરવઠો: બચાવમાં વિલંબ થયો હોવાથી, સરકારે શ્રમિકોના જીવનની સુરક્ષા માટે વધારાના પગલાં લીધાં. રોડ, ટ્રાન્સપોર્ટ અને હાઈવે સેક્રેટરી અનુરાગ જૈને જણાવ્યું હતું કે, "અમે ફસાયેલા શ્રમિકોને મલ્ટીવિટામિન્સ, એન્ટી-ડિપ્રેસન્ટ્સ અને ડ્રાયફ્રૂટ્સ મોકલી રહ્યા છીએ." રવિવારે ઉત્તરકાશી ટનલ તુટી જવાથી બચાવ કામગીરી અંગે અપડેટ આપવામાં આવ્યું અને કહ્યું કે ટનલની અંદર બે કિમીના પટમાં પાણી અને વીજળી છે, જે ઉત્તરકાશીના સિલ્ક્યારાનો 4.531-કિમી લાંબી દ્વિ-દિશાવાળી ટનલનો તૈયાર ભાગ છે.
નિષ્ણાતોએ શું કહ્યું: જિનીવા સ્થિત ઈન્ટરનેશનલ ટનલિંગ એન્ડ અંડરગ્રાઉન્ડ સ્પેસ એસોસિએશન (જિનીવા)ના વડા એવા ઈન્ટરનેશનલ ટનલ એક્સપર્ટ આર્નોલ્ડ ડિક્સે આગાહી કરી હતી કે રેસ્ક્યૂમાં અપેક્ષા કરતાં વધુ સમય લાગશે. એસ્કેપ ચેનલના મોટા ભાગ માટે ઓગર મશીન ડ્રિલ કરવામાં આવ્યું હતું. રૅટ-હોલ માઇનર્સ દ્વારા મેન્યુઅલ ડ્રિલિંગ અંતિમ તબક્કામાં કામ ઝડપથી પૂર્ણ કરવામાં મદદ મળી. ડિક્સે કહ્યું, "પર્વતોએ આપણને એક વાત શીખવી છે કે નમ્ર બનવું."
