નવી દિલ્હીઃ માહિતી અને પ્રસારણ મંત્રાલયે (Ministry of Information and Broadcasting) દેશની ખાનગી ન્યૂઝ ચેનલોને કડક ચેતવણી આપી છે. જેના માટે રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધ (Russia Ukraine War) અને જહાંગીરપુરી હિંસા (Jahangirpuri violence) કેસનું ઉદાહરણ આપવામાં આવ્યું છે. ભારતીય સમાચાર ચેનલો દ્વારા 24 ફેબ્રુઆરીએ શરૂ થયેલા રુસો-યુક્રેન યુદ્ધના નવ વિશિષ્ટ કાર્યક્રમો અને કવરેજના ઉદાહરણો ટાંકીને સરકારે કડક શબ્દોમાં સલાહ આપી છે.
આ પણ વાંચો: સિરિયલ બોમ્બ બ્લાસ્ટથી કાબુલ સ્તબ્ધ, છ બાળકોના મોત સાથે અનેક લોકો ઈજાગ્રસ્ત
દર્શકોને ઉશ્કેરવા માટે પાયાવિહોણા દાવા: જોકે મંત્રાલયે ચેનલોના નામ આપ્યા નથી, પરંતુ તેઓએ કાર્યક્રમોના નામ આપ્યા છે. એ પણ સ્પષ્ટ કરો કે તેમની સાથે શું ખોટું છે? મંત્રાલય દ્વારા ટાંકવામાં આવેલા તમામ નવ વિશિષ્ટ ઉદાહરણો ભારતીય ન્યૂઝ ચેનલો જે રીતે યુક્રેન સામે રશિયા દ્વારા પરમાણુ હથિયારોના ઉપયોગની શક્યતાને ઢાંકી દે છે તે રીતે સંબંધિત છે. સરકારને માત્ર ભારતીય સમાચાર ચેનલો સમાચાર સામગ્રી સાથે અસંબંધિત નિંદાત્મક હેડલાઇન્સનો ઉપયોગ કરતી જોવા મળી, પરંતુ દર્શકોને ઉશ્કેરવા માટે પાયાવિહોણા અને બનાવટી દાવાઓ કરવા સહિત અતિશયોક્તિનો ઉપયોગ કરવા માટે ટીવી પત્રકારોની ટીકા પણ કરી હતી.
સનસનાટીભર્યા રિપોર્ટિંગ: એડવાઈઝરી મુજબ, એક ન્યૂઝ ચેનલે 18 એપ્રિલ 2022ના રોજ ન્યૂઝ આઇટમ યુક્રેનમાં એટોમી હેડકેમ્પ પ્રસારિત કરી હતી. જેમાં તેણે ઉલ્લેખ કર્યો છે કે રશિયા યુક્રેન પર પરમાણુ હુમલાની યોજના બનાવી રહ્યું છે. સરકારે કહ્યું કે ચેનલે પરિસ્થિતિને વધુ સનસનાટીભરી બનાવી છે અને ઉલ્લેખ કર્યો છે કે આગામી થોડા દિવસોમાં હુમલો થશે. રિપોર્ટમાં આંતરરાષ્ટ્રીય એજન્સીઓને પણ ખોટી રીતે ટાંકવામાં આવી છે.
આ ઉદાહરણ પણ: બીજો કેસ યુદ્ધના કવરેજમાં સામેલ અન્ય ચેનલ વિશે છે. તે એટલી હદે પાયાવિહોણી અટકળોને બળ આપતું રહ્યું કે પ્રેક્ષકોના મનમાં ભય પેદા થયો. કારણ કે દાવો કરવામાં આવ્યો હતો કે રશિયાએ યુક્રેન પર પરમાણુ હુમલા માટે 24 કલાકની સમયમર્યાદા નક્કી કરી છે. યુક્રેન પર સંભવિત હુમલા અંગે ખોટી માહિતી આપવાના ત્રીજા ઉદાહરણને ટાંકીને મંત્રાલયે કહ્યું કે એક ન્યૂઝ ચેનલે 18 એપ્રિલ 2022ના રોજ ન્યુક્લિયર પુટિન અપસેટ ઝેલેન્સકી, પરમાણુ ક્રિયા ઝેલેન્સકી ડિપ્રેશનની ચિંતા કરે છે આવા શીર્ષકવાળા પાયાવિહોણા અને સનસનાટીભર્યા સમાચાર પ્રસારિત કર્યા હતા.
ખોટા તથ્યોનો ઉપયોગ: ચેનલોએ વિદેશી એજન્સીઓને ખોટી રીતે ટાંકીને ઘણા વણચકાસેલા દાવાઓ પ્રસારિત કર્યા. જેમાં એવું કહેવાય છે કે સત્તાવાર રશિયન મીડિયા સ્પષ્ટપણે કહે છે કે ત્રીજું વિશ્વ યુદ્ધ શરૂ થઈ ગયું છે. મંત્રાલયે જણાવ્યું હતું કે ચેનલે ખોટા દાવાઓ સાથે ફૂટેજ પણ બતાવ્યા હતા કે રશિયન રાષ્ટ્રપતિ તેમની સાથે પરમાણુ બ્રીફકેસ લઈ જતા હતા. અન્ય એક ઉદાહરણને ટાંકતા, સરકારે કહ્યું કે એક ન્યૂઝ ચેનલે 19 એપ્રિલના રોજ ખોટા અહેવાલો અને વણચકાસાયેલ દાવા કર્યા હતા. આવો જ એક દાવો હતો કે યુએસ એજન્સી CIA માને છે કે રશિયા યુક્રેન પર પરમાણુ હથિયારોનો ઉપયોગ કરશે.
હેડિંગ પર વાંધો: મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર આ એકમાત્ર ઘટનાઓ નથી કારણ કે કેટલીક ન્યૂઝ ચેનલો વારંવાર આવા સનસનાટીભર્યા દાવા કરે છે. ઉદાહરણ તરીકે, એક ન્યૂઝ ચેનલ વારંવાર પરમાણુ યુદ્ધના સનસનાટીભર્યા દાવાઓ કરતી હતી કારણ કે તેણે ન્યુક્લિયર સ્કાર હેડલાઇન પ્રસારિત કરી હતી! સરકારે કહ્યું કે ચેનલે યુદ્ધને પ્રોત્સાહન આપતા આમાંના ઘણા શોષણાત્મક અને નિંદાત્મક દાવા કર્યા છે. એડવાઈઝરીમાં મુખ્ય ચેનલનું ઉદાહરણ પણ ટાંકવામાં આવ્યું છે. જેણે સનસનાટીભર્યા હેડલાઇન્સ હેઠળ પ્રેક્ષકોને ગેરમાર્ગે દોર્યા. જેમ કે યુક્રેનથી પુતિનની પરમાણુ યોજના નક્કી?, પરમાણુ હુમલો થવાનો જ છે'? જેનું પ્રસારણ 19 એપ્રિલ 2022ના રોજ થયું હતું.
સનસનાટીભર્યા અનુમાન: એડવાઇઝરી જણાવે છે કે ચેનલો વારંવાર તેમના રિપોર્ટિંગમાં આવી ભ્રામક અને અસંબંધિત ટેગલાઇન્સનો ઉપયોગ કરે છે. MIBએ જણાવ્યું હતું કે એક ચેનલ પ્રાઇમ ટાઇમ દરમિયાન સક્રિય સંઘર્ષ પર સનસનાટીભર્યા અનુમાન લગાવતી હોવાનું જાણવા મળ્યું હતું કારણ કે આ ચેનલે એટમ બોમ્બ ફેંક્યો હતો? શું ત્રીજું વિશ્વ યુદ્ધ શરૂ થશે? પ્રસારણ વગેરે. સરકારે કહ્યું કે એક ચેનલે દર્શકોને યુદ્ધ અંગેના વણચકાસ્યા અને ખોટા સમાચાર આપીને ગેરમાર્ગે દોર્યા હતા.
આ પણ વાંચો: યુક્રેનમાં વિનાશ: સીરિયન લડવૈયાઓ યુદ્ધમાં રશિયાને મદદ કરશે! પુતિને કહ્યું- પશ્ચિમી દેશો નિષ્ફળ ગયા
માનસિક અશાંતિ પેદા: એક વણચકાસાયેલ અને ખોટા સમાચાર હેડલાઇનને ટાંકીને કે મેરીયુપોલનો પૂર્ણ અને અંતિમ અંત આવ્યો! તે 20 એપ્રિલ 2022 ના રોજ પ્રસારિત થયું. મંત્રાલયે કહ્યું કે આમાંની ઘણી ચેનલોના એન્કરો અતિશયોક્તિભરી વાત કરે છે અને અન્ય સ્ત્રોતોને ખોટી રીતે ટાંકીને હકીકતમાં ખોટી ટિપ્પણી કરે છે. મંત્રાલયે જણાવ્યું હતું કે ગયા અઠવાડિયે એક ચેનલે યુક્રેન પર આગામી પરમાણુ હુમલાના પુરાવા હોવાનો દાવો કરતી બનાવટી તસવીરો પ્રસારિત કરી હતી. મંત્રાલયે તેની એડવાઈઝરીમાં કહ્યું છે કે આ સમાચારોનો હેતુ માત્ર દર્શકોને ગેરમાર્ગે દોરવાનો અને તેમની વચ્ચે માનસિક અશાંતિ પેદા કરવાનો છે. શીર્ષક કહે છે તેમ, શું આ રાત કયામતનો દિવસ છે?
