નવી દિલ્હી: 26 જાન્યુઆરીએ ઉજવવામાં આવતો ગણતંત્ર દિવસ (Republic day of India history) તમામ ભારતીયો માટે એક વિશેષ સ્થાન ધરાવે છે. આ દિવસ દેશના ઇતિહાસમાં એક મહત્વપૂર્ણ પ્રસંગનું સન્માન કરે છે, કારણ કે 1949 માં આ દિવસે આપણું બંધારણ ઘડવામાં આવ્યું હતું. નવી દિલ્હીમાં, કર્તવ્ય પથ (અગાઉનું રાજપથ) પર મહાન પરેડ માટે ઘણી તૈયારી કરવામાં આવે છે, જ્યાં સમારંભના મુખ્ય અતિથિ અન્ય મહાનુભાવો સાથે સમારોહ જુએ છે. આ વર્ષે ઇજિપ્તના રાષ્ટ્રપતિ (President of Egypt) અબ્દેલ ફતાહ અલ-સીસી આ સમારોહમાં ભાગ લેશે. મહેમાન સામાન્ય રીતે અન્ય દેશના રાજ્યના વડા હોય છે. પરંતુ ગણતંત્ર દિવસની ઉજવણી માટે મુખ્ય અતિથિ કેવી રીતે નક્કી કરવામાં આવે છે?
ભારતના સંબંધોની પ્રકૃતિ : સરકાર કેટલાક પરિબળોને કાળજીપૂર્વક ધ્યાનમાં લીધા પછી રાજ્ય અથવા સરકારના વડાને આમંત્રણ આપે છે. વિદેશ મંત્રાલય (MEA) ઘણા મુદ્દાઓને ધ્યાનમાં લે છે, જેમાં સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે સંબંધિત દેશ સાથે ભારતના સંબંધોની પ્રકૃતિ. અન્ય પરિબળોમાં આર્થિક, રાજકીય અને વ્યાપારી સંબંધો, પ્રાદેશિક જૂથોમાં પ્રાધાન્યતા, લશ્કરી સહકાર, અથવા બિન-જોડાણવાદી ચળવળ જેવા સંગઠનો દ્વારા લાંબા સંબંધોનો સમાવેશ થાય છે. મહેમાનોની પસંદગીની આ પ્રક્રિયા પ્રજાસત્તાક દિવસના લગભગ છ મહિના પહેલા શરૂ થાય છે. ત્યારબાદ વિદેશ મંત્રાલય સંભવિત અતિથિ પર વડાપ્રધાન અને રાષ્ટ્રપતિની મંજૂરી માંગે છે. જો વિદેશ મંત્રાલયની મંજૂરી મળે છે, તો તે સંબંધિત દેશમાં ભારતીય રાજદૂત દ્વારા સંબંધિત વ્યક્તિની ઉપલબ્ધતા સુનિશ્ચિત કરવાનો પ્રયાસ કરે છે. આ જરૂરી છે કારણ કે રાજ્યના વડાની અન્ય પ્રતિબદ્ધતાઓ હોઈ શકે છે.
PM Modi meeting before budget session: PM મોદી બજેટ સત્ર પહેલા પ્રધાન પરિષદની બેઠક કરશે
એકવાર આ પ્રક્રિયા પૂર્ણ થઈ જાય પછી, વિદેશ મંત્રાલયના પ્રાદેશિક વિભાગો વાટાઘાટો અને કરારો તરફ કામ કરે છે, જ્યારે પ્રોટોકોલના વડા પછી કાર્યક્રમની વિગતો પર કામ કરે છે. એટલું જ નહીં, સુરક્ષા, ખોરાક અને તબીબી જરૂરિયાતો જેવા અન્ય પાસાઓનું પણ ધ્યાન રાખવામાં આવે છે. આ ભારત સરકારના અન્ય વિભાગો અને રાજ્યોની સરકારો સાથે સંકલન કરીને કરવામાં આવે છે જ્યાં મુખ્ય મહેમાન પ્રજાસત્તાક દિવસ પહેલા અથવા પછી મુલાકાત લઈ શકે છે.
પ્રથમ ચાર ગણતંત્ર દિવસ પરેડ (1950 થી 1954) વિવિધ સ્થળોએ (લાલ કિલ્લો, રામલીલા મેદાન, ઇર્વિન સ્ટેડિયમ, કિંગ્સવે રોડ) પર ઉજવણી કરવામાં આવી હતી. પરંતુ રાજપથ પર પ્રથમ પરેડ 1955માં યોજાઈ હતી, જેમાં પાકિસ્તાનના ગવર્નર જનરલ મલિક ગુલામ મુહમ્મદને મુખ્ય અતિથિ તરીકે આમંત્રિત કરવામાં આવ્યા હતા. ઇન્ડોનેશિયાના રાષ્ટ્રપતિ સુકર્નો ભારતના પ્રથમ ગણતંત્ર દિવસ પરેડ (રાજપથ પર નહીં) સમારોહમાં પ્રથમ મુખ્ય અતિથિ હતા. અત્યાર સુધીમાં યુનાઇટેડ કિંગડમ અને ફ્રાન્સના પ્રતિનિધિઓને વધુમાં વધુ 5-5 વખત આમંત્રિત કરવામાં આવ્યા છે. ચાલો જાણીએ કે ભારતના ગણતંત્ર દિવસની પરેડમાં કોણ મુખ્ય અતિથિ બન્યા છે.
ચાલો પ્રજાસત્તાક દિવસની પરેડના તમામ મુખ્ય મહેમાનોની યાદી પર એક નજર કરીએ (1950-2023)
| Year | Guest Name | Country |
| 1950 | President Sukarno | Indonesia |
| 1951 | King Tribhuvan Bir Bikram Shah | Nepal |
| 1952 | No invitation | --- |
| 1953 | No invitation | --- |
| 1954 | King Jigme Dorji Wangchuck | Bhutan |
| 1955 | Governor-General Malik Ghulam Muhammad | Pakistan |
| 1956 | Chancellor of the Exchequer R. A. Butler Chief Justice Kotaro Tanaka | United Kingdom Japan |
| 1957 | Minister of Defence Georgy Zhukov | Soviet Union |
| 1958 | Marshall Ye Jianying | China |
| 1959 | Duke of Edinburgh Prince Philip | United Kingdom |
| 1960 | President Kliment Voroshilov | USSR |
| 1961 | Queen Elizabeth II | United Kingdom |
| 1962 | Prime Minister Viggo Kampmann | Denmark |
| 1963 | King Norodom Sihanouk | Cambodia |
| 1964 | Chief of Defence Staff Lord Louis Mountbatten | United Kingdom |
| 1965 | Food and Agriculture Minister Rana Abdul Hamid | Pakistan |
| 1966 | No invitation | No invitation |
| 1967 | King Mohammed Zahir Shah | Afghanistan |
| 1968 | Prime Minister Alexei Kosygin | USSR |
| President Josip Broz Tito | SFR Yugoslavia | |
| 1969 | Prime Minister of Bulgaria Todor Zhivkov | Bulgaria |
| 1970 | King of the Belgians Baudouin | Belgium |
| 1971 | President Julius Nyerere | Tanzania |
| 1972 | Prime Minister Seewoosagur Ramgoolam | Mauritius |
| 1973 | President Mobutu Sese Seko | Zaire |
| 1974 | President Josip Broz Tito | SFR Yugoslavia |
| Prime Minister Sirimavo Ratwatte Dias Bandaranaike | Sri Lanka | |
| 1975 | President Kenneth Kaunda | Zambia |
| 1976 | Prime Minister Jacques Chirac | France |
| 1977 | First Secretary Edward Gierek | Poland |
| 1978 | President Patrick Hillery | Ireland |
| 1979 | Prime Minister Malcolm Fraser | Australia |
| 1980 | President Valéry Giscard d'Estaing | France |
| 1981 | President José López Portillo | Mexico |
| 1982 | King Juan Carlos I | Spain |
| 1983 | President Shehu Shagari | Nigeria |
| 1984 | King Jigme Singye Wangchuck | Bhutan |
| 1985 | President Raúl Alfonsín | Argentina |
| 1986 | Prime Minister Andreas Papandreou | Greece |
| 1987 | President Alan García | Peru |
| 1988 | President Junius Jayewardene | Sri Lanka |
| 1989 | General Secretary Nguyen Van Linh | Viet Nam |
| 1990 | Prime Minister Anerood Jugnauth | Mauritius |
| 1991 | President Maumoon Abdul Gayoom | Maldives |
| 1992 | President Mário Soares | Portugal |
| 1993 | Prime Minister John Major | United Kingdom |
| 1994 | Prime Minister Goh Chok Tong | Singapore |
| 1995 | President Nelson Mandela | South Africa |
| 1996 | President Dr. Fernando Henrique Cardoso | Brazil |
| 1997 | Prime Minister Basdeo Panday | Trinidad and Tobago |
| 1998 | President Jacques Chirac | France |
| 1999 | King Birendra Bir Bikram Shah Dev | Nepal |
| 2000 | President Olusegun Obasanjo | Nigeria |
| 2001 | President Abdelaziz Bouteflika | Algeria |
| 2002 | President Cassam Uteem | Mauritius |
| 2003 | President Mohammed Khatami | Iran |
| 2004 | President Luiz Inacio Lula da Silva | Brazil |
| 2005 | King Jigme Singye Wangchuck | Bhutan |
| 2006 | King Abdullah bin Abdulaziz al-Saud[ | Saudi Arabia |
| 2007 | President Vladimir Putin | Russia |
| 2008 | President Nicolas Sarkozy | France |
| 2009 | President Nursultan Nazarbayev | Kazakhstan |
| 2010 | President Lee Myung Bak | Republic of Korea |
| 2011 | President Susilo Bambang Yudhoyono | Indonesia |
| 2012 | Prime Minister Yingluck Shinawatra | Thailand |
| 2013 | King of Bhutan Jigme Khesar Namgyel Wangchuck | Bhutan |
| 2014 | Prime Minister Shinzo Abe | Japan |
| 2015 | President Barack Obama | United States |
| 2016 | President François Hollande | France |
| 2017 | Crown Prince Sheikh Mohammed bin Zayed | United Arab Emirates |
| 2018 | Sultan Hassanal Bolkiah Joko Widodo Thongloun Sisoulith Prime Minister Hun Sen Najib Razak President Htin Kyaw Rodrigo Roa Duterte Halimah Yacob Prayuth Chan-ocha Nguyễn Xuân Phúc | Brunei Indonesia Laos Cambodia Malaysia Myanmar Philippines Singapore Thailand Vietnam |
| 2019 | President Cyril Ramaphosa | South Africa |
| 2020 | President Jair Bolsonaro | Brazil |
| 2021 | Prime Minister Boris Johnson (cancelled his visit) | United Kingdom |
| 2022 | - | - |
| 2023 | President Abdel Fattah al-Sisi | Egypt |
