મેંગલુરુ (કર્ણાટક): દેશના 17 સૌથી મોટા પ્રાણીસંગ્રહાલયોમાંના એક, કર્ણાટકમાં મેંગલોરના પિલીકુલા બાયોલોજિકલ પાર્કે દુર્લભ પ્રજાતિઓના સંવર્ધનમાં નંબર 1 બનવાનું ગૌરવ હાંસલ કર્યું છે. 150 એકરમાં ફેલાયેલું આ પ્રાણી સંગ્રહાલય દુર્લભ વાઘ, જંગલી કૂતરા, કિંગ કોબ્રા અને રિયા પક્ષીઓના સંવર્ધન માટે પ્રખ્યાત બન્યું છે. આંધ્રપ્રદેશના વિશાખાપટ્ટનમ પ્રાણીસંગ્રહાલયમાંથી લાવવામાં આવેલા જંગલી કૂતરાની એક લુપ્તપ્રાય પ્રજાતિ 'ડોલ'નું પણ પીલીકુલામાં સફળતાપૂર્વક સંવર્ધન કરવામાં આવ્યું છે. અહીં જંગલી કૂતરાઓની સંવર્ધન સંખ્યા 30ને વટાવી ગઈ છે.
દુર્લભ પ્રજાતિઓનું સંવર્ધન: આપણા દેશમાં 164 અધિકૃત પ્રાણી સંગ્રહાલય છે જેમાંથી 17 સૌથી મોટા પ્રાણી સંગ્રહાલય છે. મેંગ્લોરમાં પિલીકુલા તેમાંથી એક છે. પિલીકુલા ઝૂમાં અત્યાર સુધીમાં 475 થી વધુ પ્રાણીઓ અને પક્ષીઓનું સંવર્ધન કરવામાં આવ્યું છે. અહીં અત્યાર સુધીમાં 15 થી વધુ વાઘના બચ્ચાનો જન્મ થયો છે. હાલમાં, અહીં 12 વાઘ છે અને બાકીનાને ચેન્નાઈ, રિલાયન્સ અને બેનરઘટ્ટા સહિત અન્ય પ્રાણી સંગ્રહાલયમાં મોકલવામાં આવ્યા છે.
અનુકૂળ આબોહવા: દેશમાં પ્રથમ વખત કિંગ કોબ્રાનું પ્રજનન વર્ષો પહેલા પિલીકુલામાં વૈજ્ઞાનિક રીતે કરવામાં આવ્યું હતું. અહીં 180 થી વધુ કિંગ કોબ્રાના સંતાનો જન્મ્યા છે. હાલમાં, પિલીકુલામાં કુલ 15 કિંગ કોબ્રા છે. 175થી વધુ કોબ્રાને જંગલમાં છોડવામાં આવ્યા છે. 50 થી વધુ પ્રાણીઓને અન્ય પ્રાણી સંગ્રહાલયમાં મોકલવામાં આવ્યા છે. અહીંની અનુકૂળ આબોહવા દુર્લભ પ્રજાતિઓના સક્રિય સંવર્ધનનું મુખ્ય કારણ છે.
સાપની પ્રજાતિઓનો સૌથી મોટો સંગ્રહ: પિલીકુલા લુપ્તપ્રાય પ્રાણીઓના સંરક્ષણ અને સંવર્ધન માટે જાણીતું છે અને આ પ્રાણી સંગ્રહાલયની વિશેષતા એ છે કે અન્ય પ્રાણી સંગ્રહાલયમાંથી લાવવામાં આવેલા પ્રાણીઓ અને પક્ષીઓ અહીં તેમની સંખ્યામાં વધારો કરી રહ્યા છે. સાપની પ્રજાતિઓનો સૌથી મોટો સંગ્રહ પિલીકુલામાં છે.
'અહીં અમે જંગલનું વાતાવરણ ઊભું કર્યું છે. જરૂરિયાત મુજબ સંતુલિત આહાર અને તબીબી સારવાર આપવામાં આવે છે. બચ્ચાના ઉછેર માટે ઘણી સાવચેતી રાખવામાં આવે છે. ઉદાહરણ તરીકે, જો વાઘનું બચ્ચું જન્મે છે, તો તેની સંભાળ રાખનારાઓએ તેને સ્વચ્છ રાખવા તેમના માળામાં જવું જોઈએ. પ્રથમ મહિનામાં રસી આપવામાં આવે છે અને બીજા મહિનામાં બૂસ્ટર ડોઝ આપવામાં આવે છે. આવશ્યકતા મુજબ ક્વોરેન્ટાઇન અવલોકન કરવામાં આવે છે. આ કરવાના પરિણામે, દેશમાં સૌથી વધુ સંવર્ધન દર પિલીકુલા પ્રાણીસંગ્રહાલયમાં થઈ રહ્યો છે.' -જયપ્રકાશ
1,440 પ્રાણીઓ અને પક્ષીઓ: આ પ્રાણી સંગ્રહાલયમાં વાઘ, સિંહ, ચિત્તો, જંગલી કૂતરા, હાયના, શિયાળ, હિપ્પો, મગર, કાચબા, પક્ષીઓ, હરણ, કાળિયાર, મંગૂસ, જંગલી બિલાડી, રાખોડી વરુ અને ખિસકોલી સહિત લગભગ 1,440 પ્રાણીઓ અને પક્ષીઓ જોવા મળે છે. આ અંગે વાત કરતાં પિલીકુલા ઝૂના ડાયરેક્ટર જયપ્રકાશ ભંડારીએ જણાવ્યું હતું કે પિલીકુલા બાયોલોજિકલ પાર્કમાં પ્રાણીઓ અને પક્ષીઓની 120 પ્રજાતિઓ છે. જેમાંથી 40 પશુ-પક્ષીઓ લુપ્તપ્રાય પ્રજાતિ છે. આપણા પ્રાણી સંગ્રહાલયમાં અન્ય પ્રાણીસંગ્રહાલયોની સરખામણીમાં વાઘ, ચિત્તો અને કિંગ કોબ્રાનું સંવર્ધન મોટી સંખ્યામાં થઈ રહ્યું છે.
કિંગ કોબ્રા વૈજ્ઞાનિક રીતે પ્રજનન કરે છે: તેમાં પણ કિંગ કોબ્રાનું પ્રજનન તેના માટે જ થઈ રહ્યું છે. કિંગ કોબ્રા વૈજ્ઞાનિક રીતે પ્રજનન કરે છે અને ત્યાં પહેલાથી જ 180 બચ્ચા છે. વધારાના કિંગ કોબ્રાને જંગલમાં છોડવામાં આવે છે. પીલીકુલામાં પર્યાવરણ અને કાળજી આ પ્રજનન વિકાસની ચાવી છે, એમ તેમણે જણાવ્યું હતું.
