નવી દિલ્હી: કાયદા પંચે સહમતિથી સેક્સ માટે લઘુત્તમ વય મર્યાદા અંગે કેન્દ્ર સરકાર પાસેથી સૂચનો માંગ્યા છે. હવે આ મર્યાદા 18 વર્ષની છે. કાયદા પંચે મહિલા અને બાળ વિકાસ મંત્રાલય પાસેથી તેમનો અભિપ્રાય માંગ્યો છે. કાયદા પંચે કર્ણાટક હાઈકોર્ટ અને મધ્ય પ્રદેશ હાઈકોર્ટના અવલોકનોનો પણ ઉલ્લેખ કર્યો છે. જેમાં આ અદાલતોએ આ વિષય પર વિચાર કરવાનું સૂચન કર્યું હતું.
POCSO એક્ટ વિવિધ અદાલતોમાં આવા ઘણા કેસ છે, જ્યાં 16 વર્ષથી 18 વર્ષની વચ્ચે બનેલા પરસ્પર સંબંધો વિરુદ્ધ POCSO કાયદો લાગુ કરવામાં આવ્યો છે. POCSO એક્ટ સ્પષ્ટપણે જણાવે છે કે, છોકરીની સંમતિ હોવા છતાં, જો છોકરીની ઉંમર 18 વર્ષથી ઓછી હશે તો છોકરા સામે બળાત્કારનો કેસ દાખલ કરવામાં આવશે.
સંસદમાં ચર્ચા ડિસેમ્બર 2022 માં POCSO એક્ટમાં સુધારાના વિષય પર સંસદમાં ચર્ચા થઈ રહી હતી. ત્યારે NCP સાંસદ વંદના ચવ્હાણે સહમતિથી સેક્સ માટેની ઉંમર ઘટાડવાનું સૂચન કર્યું હતું. તેણે કહ્યું કે, પરસ્પર સંમતિથી બે કિશોરો વચ્ચે પ્રેમ સંબંધ બંધાઈ રહ્યો છે, તેથી કોઈને શું નુકસાન થાય છે. ચવ્હાણે કહ્યું કે, અમારા કાયદાનો ઉદ્દેશ્ય જાતીય હિંસાનો ભોગ બનેલાઓને રક્ષણ આપવાનો છે.
ફાંસી,આજીવન કેદની સજા આ સમગ્ર ચર્ચાની વચ્ચે POCSO કાયદો છે. તે 2012 માં લાવવામાં આવ્યું હતું. આ અંતર્ગત જો 18 વર્ષથી ઓછી ઉંમરની છોકરી સંબંધ બનાવે છે તો તેની સંમતિની અવગણના કરવામાં આવશે અને છોકરા સામે બળાત્કારનો કેસ દાખલ કરવામાં આવશે. 2019 માં, POCSO કાયદો વધુ કડક બનાવવામાં આવ્યો હતો. હવે તેમાં ફાંસીની સજા પણ ઉમેરવામાં આવી છે. એટલું જ નહીં, જો તમને આ કાયદા હેઠળ આજીવન કેદની સજા થાય છે, તો દોષિતને આજીવન જેલમાં રહેવું પડશે.
કોર્ટની હકારાત્મક ટિપ્પણ આવા ઘણા કેસોમાં કેટલીક અદાલતોએ ઉંમર ઘટાડવા અંગે હકારાત્મક ટિપ્પણીઓ પણ કરી છે. 2022માં એક ચુકાદા પર ટિપ્પણી કરતા કર્ણાટક હાઈકોર્ટે કહ્યું કે, કાયદા પંચે આ મુદ્દા પર વિચાર કરવો જોઈએ. 10 ડિસેમ્બર 2022 ના રોજ, ભારતના મુખ્ય ન્યાયાધીશ ડીવાય ચંદ્રચુડે, એક કાર્યક્રમમાં ભાગ લેતી વખતે, સંમતિની ઉંમરને ધ્યાનમાં લેવાનું સૂચન કર્યું.
ચાઇલ્ડ પ્રોટેક્શન પર નેશનલ સ્ટેકહોલ્ડર્સ કન્સલ્ટેશન વિષય પર CJIએ કહ્યું, POCSO હેઠળ, 18 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના સંબંધને ગુનાહિત ગણવામાં આવે છે, પછી ભલે તે સંબંધ સહમતિથી હોય. એક ન્યાયાધીશ તરીકે હું માનું છું કે કેટલીકવાર ન્યાયાધીશો માટે નિર્ણય લેવો ખૂબ મુશ્કેલ હોય છે. આ મુદ્દે ચિંતા વધી રહી છે. તેથી, સંસદ વિચાર કરી શકે છે કે તેણે વય મર્યાદા અંગે નિર્ણય લેવો જોઈએ.-- ભારતના મુખ્ય ન્યાયાધીશ
વય મર્યાદા વધારી પ્રથમ વખત 1892 માં સહમતિથી સેક્સને લઈને કાયદામાં સુધારો કરવામાં આવ્યો હતો. તે પહેલા આ મર્યાદા 10 વર્ષની હતી. 1892માં તે વધારીને 12 વર્ષ કરવામાં આવી હતી. 1949માં આ વય મર્યાદા વધારીને 15 વર્ષ કરવામાં આવી હતી. 1983માં આ મર્યાદા વધારીને 16 વર્ષ કરવામાં આવી હતી. ત્યારબાદ 2012માં કાયદામાં સુધારો કરવામાં આવ્યો અને વય મર્યાદા 18 વર્ષ કરવામાં આવી.
કાયદામાં વિરોધાભાસ સહમતિથી શારિરીક સંબંધ માટેની ઉંમર 18 વર્ષ છે. આ છોકરાઓ અને છોકરીઓ બંનેને લાગુ પડે છે. POCSO એક્ટમાં સ્પષ્ટ લખ્યું છે કે, જો 18 વર્ષથી ઓછી ઉંમરના સંબંધ બાંધવામાં આવે છે, તો બળાત્કારનો કેસ ચાલશે. પરંતુ જો બંને વચ્ચે લગ્ન થયા હોય તો સંબંધ સહમતિથી થયો હોય કે અસંમતિથી, તે બળાત્કારની શ્રેણીમાં આવશે નહીં. આ કાયદામાં એક જ મર્યાદા છે. એટલે કે છોકરીની ઉંમર 15 વર્ષથી ઓછી ન હોવી જોઈએ. જો છોકરીની ઉંમર 15 વર્ષથી ઓછી હશે તો પતિ સામે બળાત્કારની કાર્યવાહી કરવામાં આવશે. જો કે, આવી સ્થિતિમાં તેને મહત્તમ બે વર્ષની સજા થશે.
મુસ્લિમ પર્સનલ લો એ જ રીતે મુસ્લિમ પર્સનલ લોની સ્થિતિ અલગ છે. આ અંતર્ગત એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે, છોકરો અને છોકરી બંને તરુણાવસ્થામાં પહોંચી ગયા છે અને તેઓ બંને સગીર છે. તેમ છતાં તેમના લગ્ન અને પરસ્પર સંબંધો બંને માન્ય છે. તેમના પર બળાત્કારનો કેસ ચાલશે નહીં. નિર્ભયાની ઘટના 2012માં બની હતી. જે બાદ જસ્ટિસ જે.એસ. વર્મા કમિટીની રચના કરવામાં આવી હતી. આ સમિતિએ સહમતિથી સેક્સની ઉંમર વધારીને 16 વર્ષ કરવાનું સૂચન કર્યું હતું. પરંતુ આ ભલામણ પર કોઈ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો ન હતો. નેશનલ ફેમિલી હેલ્થ સર્વે 4નો રિપોર્ટ છે. એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે, 11 ટકા મહિલાઓએ 15 વર્ષની ઉંમરે સંબંધો બાંધ્યા હતા. 19 ટકા મહિલાઓએ સ્વીકાર્યું હતું કે તેઓએ 18 વર્ષની ઉંમર પહેલા સંબંધો બાંધ્યા હતા.
વિશ્વના અન્ય દેશોમાં જાતીય સંબંધો બનાવવા માટે વય મર્યાદા કેટલી છે ?
- બાંગ્લાદેશ, બોલિવિયા, બોસ્નિયા, હર્ઝેગોવિના, જાપાન, સ્પેન અને આર્જેન્ટિનામાં, આ ઉંમર 13 વર્ષ છે.
- ચીન, બ્રાઝિલ, જર્મની, પોર્ટુગલ, કોલંબિયા અને ઇટાલીમાં આ ઉંમર 14 વર્ષ છે.
- ફ્રાન્સ, ડેનમાર્ક, ગ્રીસ, સ્વીડન, ઉરુગ્વે, થાઈલેન્ડ, પોલેન્ડમાં આ ઉંમર 15 વર્ષ છે.
- રશિયા, બ્રિટન, નેપાળ, નોર્વે, ઈઝરાયેલ, દ.આફ્રિકા, મલેશિયા, સ્વિટ્ઝર્લેન્ડ, કેન્યામાં આ ઉંમર 16 વર્ષ છે.
- અમેરિકા અને આયર્લેન્ડના કેટલાક રાજ્યોમાં આ ઉંમર 17 વર્ષ છે.
- ચિલી, પેરુ, ફિલિપાઈન્સ, તુર્કી, ઈજીપ્ત, રવાન્ડા, યુગાન્ડામાં આ ઉંમર 18 વર્ષ છે.
- પાકિસ્તાન, સાઉદી અરેબિયા, યમન અને ઈરાન જેવા દેશોમાં લગ્નની બહાર સંબંધ રાખવા ગેરકાયદેસર છે.
