ક્યારે છે ગણેશ ચતુર્થી, જાણો તેની તારીખ, મહત્વ અને વિસર્જન વિશે

ગણેશ ચતુર્થી, જેને વિનાયક ચતુર્થી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તે સમગ્ર ભારતમાં હિન્દુઓ દ્વારા ભગવાન ગણેશની જન્મજયંતિને ધામધૂમથી ઉજવવામાં આવે છે. ચતુર્થી એ 10 દિવસનો તહેવાર છે, જ્યાં ભક્તો ગણેશની મૂર્તિઓનું સ્વાગત કરે છે અને તેમની પૂજા કરે છે. આ વર્ષે ગણેશ ચતુર્થી બુધવાર, 31મી ઓગસ્ટ 2022ના રોજ આવશે. આ તહેવાર સામાન્ય રીતે ભાદ્રપદ મહિનાના ચોથા દિવસે આવે છે, જે ઓગસ્ટથી સપ્ટેમ્બર સુધી હોય છે. Ganesh Chaturthi 2022, Ganesh Chaturthi 2022 date, immersion of Ganesha idols

ન્યુઝ ડેસ્ક પંચાંગ અનુસાર, ગણેશ ચતુર્થીનો તહેવાર ભાદ્રપદ મહિનાના શુક્લ પક્ષની ચતુર્થી તિથિ એટલે કે ભાદો મહિનાના દિવસે ઉજવવામાં આવે છે. પરંપરા મુજબ ગણેશ ચતુર્થીથી ગણેશ ઉત્સવની શરૂઆત થાય છે. આ વર્ષે 31મી ઓગસ્ટ 2022ના રોજ (Ganesh Chaturthi 2022 date) ગણેશ ચતુર્થીની શરુઆત થશે. પહેલા દિવસે ઘરમાં ગણપતિ બાપ્પાની સ્થાપના કરવામાં આવે છે. દસ દિવસ પછી એટલે કે અનંત ચતુર્દશી ગણપતિ વિસર્જન પંચાંગ અનુસાર 9 સપ્ટેમ્બર 2022ના રોજ કરવામાં આવશે. એવી પૌરાણિક માન્યતા છે કે, ગણેશ ઉત્સવ દરમિયાન ભગવાન ગણેશની યોગ્ય રીતે પૂજા કરવાથી ભક્તોની તમામ મનોકામનાઓ પૂર્ણ થાય છે.

આ પણ વાંચો આ વર્ષે બનશે થીમ આધારિત ગણેશજીની મૂર્તિઓ

માન્યતા અનુસાર ગણેશ ચતુર્થીથી (Ganesh Chaturthi 2022) ગણેશ ઉત્સવની શરૂઆત થાય છે. ગણેશ ભક્તો આ દિવસે ગણેશજી એટલે કે ગણપતિ બાપ્પાને પોતાના ઘરે લાવે છે અને દસ દિવસ સુધી તેમની સેવા અને વિશેષ આતિથ્ય કરે છે.

ગણેશ પૂજા કેવી રીતે કરવી તહેવારના પ્રથમ દિવસે, વ્યક્તિઓ, પરિવારો અને સમુદાયના લોકો તેમના ઘરે ગણપતિની મૂર્તિઓ લાવે છે. ગણેશનું સ્વાગત કરતાં પહેલાં, ભક્તો તેમના ઘરોને સાફ કરે છે અને શણગારે છે અને ભગવાન ગણેશની મૂર્તિ મૂકવા માટે ખાસ સુશોભિત પ્લેટફોર્મ બનાવે છે. ગણપતિની મૂર્તિઓ પ્લાસ્ટર ઓફ પેરિસ, માટી અને રેતી જેવી અનેક સામગ્રીથી બનાવવામાં આવે છે. ગણેશ ચતુર્થીના દિવસે ગણેશ પૂજા શરૂ કરતા પહેલા સૂર્યોદય પહેલા સ્નાન કરવું જોઈએ. સ્વચ્છ કપડાં પહેરી ગણેશજીની સામે બેસીને પૂજાની શરૂઆત કરવી. ગંગા જળથી અભિષેક કરી અને ગણેશજીને અક્ષત, ફૂલ, દુર્વા ઘાસ, મોદક વગેરે અર્પણ કરો. આ કર્યા પછી બાપ્પાની સામે ધૂપ, દીપક અને અગરબત્તી પ્રગટાવો. ગણેશજીની આરતી અને મંત્રોનો (Ganesha Aarti and Mantras) જાપ કરો.

ગણપતિ વિસર્જન 2022 પંચાંગ અનુસાર, 9મી સપ્ટેમ્બર 2022ના રોજ અનંત ચતુર્દશીનો તહેવાર છે. માન્યતા અનુસાર આ દિવસે ગણપતિનું વિસર્જન કરવામાં આવે છે. સરકારી અધિકારીઓ અને નાગરિકોએ નાશવંત સામગ્રીમાંથી બનાવેલી મૂર્તિઓનું વિસર્જન (immersion of Ganesha idols) કરવાથી થતા જળ પ્રદૂષણ અંગે વધતી જતી ચિંતા વ્યક્ત કરી હોવાથી, નાગરિકોને જાહેર જળમાર્ગોનો ઉપયોગ કરવાનું ટાળવા માટે પ્રોત્સાહિત કરવામાં આવે છે અને 'વિસર્જન' સમારોહ માટે કૃત્રિમ તળાવ બનાવવામાં આવે છે. કાનૂન બનાવતી વખતે કાનૂન નિર્માતાઓને બિન નાશવંત સામગ્રીનો ઉપયોગ કરવાનું સૂચન કરવામાં આવે છે. તાજેતરમાં, ગુજરાતના ભક્તોએ મૂર્તિઓનું વિસર્જન કરવા માટે સાબરમતી રિવરફ્રન્ટ અને કાંકરિયા તળાવને પ્રાધાન્ય આપ્યું હતું, છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષોમાં સરકાર આ બાબતે ચિંતિત અને કડક બની છે. ખાસ કરીને હેતુ માટે કૃત્રિમ તળાવો સૂચવવામાં આવે છે અને બનાવવામાં આવે છે.

ગણેશ મૂર્તિઓના કદ પર નિયંત્રણ નહિ ગણેશને હેરમ્બા,એકદંત, ગણપતિ, વિનાયક અને પિલ્લૈયાર તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. ભગવાન શિવ અને દેવી પાર્વતીના પુત્ર ગણપતિજીને સૌભાગ્ય, સમૃદ્ધિ અને શાણપણના દેવ માનવામાં આવે છે. ભક્તો તેમને નવી શરૂઆત અને અવરોધો દૂર કરનાર ભગવાન તરીકે પૂજે છે. મહારાષ્ટ્ર, ગોવા, તમિલનાડુ, કર્ણાટક, આંધ્રપ્રદેશ અને ગુજરાત જેવા રાજ્યોમાં, ગણેશોત્સવ અદ્ભુત આનંદ અને ઉત્સાહ સાથે ઉજવવામાં આવે છે. તહેવાર શરૂ થાય તે પહેલાં ભક્તો વિવિધ કદની સુંદર હસ્તકળાવાળી મૂર્તિઓ લાવે છે. ગુજરાતમાં પણ સરકારે તાજેતરમાં આ વર્ષના ગણેશોત્સવ માટે ગણેશ મૂર્તિઓના કદ (Size of Ganesha idols) પરનું નિયંત્રણ હટાવ્યું છે.

આ પણ વાંચો વડોદરામાં ગણેશજીની મૂર્તિઓના વિસર્જન માટે કરવામાં આવી વ્યવસ્થા

પૂજા માટે ક્યો સમય સારો પૂજાની શરૂઆત પ્રાણ પ્રતિષ્ઠાથી થાય છે, જેને હિંદુ પૌરાણિક કથાઓમાં (Hindu mythology) મૂર્તિઓમાં જીવનને આહવાન કરવા માટે એક ધાર્મિક વિધિ તરીકે સમજાવવામાં આવ્યું છે, ત્યારબાદ ષોડશોપચાર પૂજા અથવા શ્રદ્ધાંજલિ અર્પણ કરવામાં આવે છે. તહેવાર દરમિયાન, ભક્તો ગણેશને વિવિધ વસ્તુઓ જેમ કે, મીઠાઈઓ, લાલ ફૂલો અને નારિયેળ અર્પણ કરે છે. તેઓ ગણેશની મૂર્તિ પર લાલ ચંદનની પેસ્ટ પણ લગાવે છે. વૈદિક જ્યોતિષ અનુસાર, મધ્યાહન અથવા મધ્યાહ્ન, ધાર્મિક વિધિ કરવા માટે સવારે 11 થી 1:30 વાગ્યા સુધીનો સમય સારો માનવામાં આવે છે, આ સમય ભારતના ક્ષેત્રના આધારે બદલાઈ શકે છે.

અનંત ચતુર્દશી કહે છે ઘરોમાં ગણેશ ચતુર્થી દરમિયાન ભગવાન ગણેશને સન્માનિત અતિથિ માનવામાં આવે છે. તહેવારના દસ દિવસોમાં, લોકો સાંજની પ્રાર્થનામાં 'આરતી' સાથે ભગવાન ગણેશની પૂજા કરે છે. આરતી પછી, ભક્તો એકત્રિત કરે છે અને રમતો રમે છે, નૃત્ય કરે છે અથવા ગાય છે. દસમા દિવસે, જેને અનંત ચતુર્દશી પણ કહેવાય છે, ગણેશ મૂર્તિઓને શોભાયાત્રામાં કાઢવામાં આવે છે અને પાણીમાં વિસર્જન કરવામાં આવે છે. આ ધાર્મિક વિધિ ગણેશની કૈલાશ પર્વતની ઘર તરફની યાત્રાનું પ્રતીક છે ,જ્યાં ગણેશના માતા-પિતા રહે છે.

ભારતનો દરેક પ્રદેશ આ તહેવારને અલગ રીતે ઉજવે છે, તેથી ધાર્મિક વિધિઓ અને પરંપરાઓ (Ganesh Chaturthi Rituals and Traditions) થોડી અલગ હોઈ શકે છે.

1. ગણપતિની પ્રતિમાની સ્થાપનાઃ જો તમે ગણેશ ચતુર્થીની ઉજવણી કરવા ઈચ્છતા હો તો ઘરમાં મૂર્તિઓ લાવવી ફરજિયાત નથી, પરંતુ પ્રાણ પ્રતિષ્ઠા પૂજા સાથે હાથી ભગવાનની પ્રતિમા ઘરે અથવા સામાન્ય જગ્યાએ પાળે સ્થાપિત કરી શકાય છે. .
2. ચંદ્રને ન જોવોઃ પરંપરા મુજબ ગણેશ ચતુર્થીના દિવસે ચોક્કસ સમયે ચંદ્રને ન જોવો એવું કહેવાય છે. જો કોઈ વ્યક્તિ ચંદ્રને જુએ છે, હિંદુ પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર, તે ચોરીના આરોપોથી શ્રાપિત થશે અને સમાજ દ્વારા અપમાનિત થશે, સિવાય કે તેઓ કોઈ ચોક્કસ મંત્રનો જાપ કરે. ભગવાન કૃષ્ણ પર મૂલ્યવાન રત્ન ચોરીનો ખોટો આરોપ મૂક્યા પછી આનું સત્ય બહાર આવ્યું. નારદ ઋષિએ કહ્યું કે કૃષ્ણએ ભાદ્રપદ શુક્લ ચતુર્થી પર ચંદ્ર જોયો હશે અને તેના કારણે તેને શ્રાપ મળ્યો હતો. તેથી એવું માનવામાં આવે છે કે જો તમે આમ કરો છો, તો તમને શ્રાપ/આરોપિત કરવામાં આવશે.
3. પ્રાર્થના: તહેવારમાં આરતી સાથે ગણેશની પૂજા કરવી અનિવાર્ય વિધિ માનવામાં આવે છે. ફૂલો અને મીઠાઈઓ અર્પણ કરવી અને લાલ ચંદનની પેસ્ટ લગાવવી એ કેટલીક સામાન્ય બાબતો છે.
4. મોદક બનાવવો અને ખાવો: જેમ આપણે બધા જાણીએ છીએ કે ગણપતિજીને મોદક ખાવાનું પસંદ હતું, તે તેમની પ્રિય મીઠાઈ હતી. આથી ભક્તો આ તહેવાર દરમિયાન મોદક બનાવે છે અને ગણેશને અર્પણ કર્યા પછી ભક્તોમાં વહેંચે છે.
5. વિસર્જન: આ મૂર્તિનું જળાશયમાં વિસર્જન છે, જે છેલ્લા દિવસે નિર્દેશિત કરવામાં આવે છે. તહેવારના સાત-અગિયાર દિવસમાં થોડા લોકો વિસર્જન પણ કરે છે. ભક્તો ગણેશ સાથે સરઘસ કાઢે છે અને અત્યાર સુધી થયેલી ભૂલો માટે ક્ષમા માંગે છે અને ભગવાનને વિનંતી કરે છે કે તેઓ સદાચારી માર્ગ પર રહેવા મદદ કરે. ગણેશને ઘર/સ્થાનની મુલાકાત લેવા, રસ્તાઓમાંથી અવરોધો દૂર કરવા અને તેમણે આપેલી શુભતા માટે આભાર માનવામાં આવે છે.