નવી દિલ્હી: લોક આસ્થાનો મહાન તહેવાર છઠ દેશભરમાં (Chhath Puja 2022) ઉજવવામાં આવે છે, પરંતુ ઉત્તર પ્રદેશના પૂર્વાંચલ અને બિહાર અને ઝારખંડ સહિત ઘણા રાજ્યોમાં તેને એક મોટી ઘટના તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. વાસ્તવમાં, કારતક મહિનામાં ભગવાન સૂર્યની પૂજા કરવાની એક વિશેષ પરંપરા છે, જેના કારણે છઠનો તહેવાર દર વર્ષે કરોડો (Importance of Chhath Puja) લોકોની આસ્થા અને પવિત્રતા સાથે ઉજવવામાં આવે છે. તે કાર્તિક શુક્લ પક્ષમાં ષષ્ઠી તિથિ પર વિશેષ રીતે ઉજવવામાં આવે છે, જેમાં અસ્તાચલ અને ઉદયચલ ભગવાન ભાસ્કરની વિશેષ પૂજા કરવામાં આવે છે. કાયદા અને કડક નિયમોના કડક પાલન સાથે ઉજવાતો આ તહેવાર 28 ઓક્ટોબર 2022 થી 31 ઓક્ટોબર 2022 સુધી ઉજવવામાં આવશે.
ભગવાન ભાસ્કરને અર્ઘ્ય અર્પણ કરવામાં આવે છે: છઠને મુખ્યત્વે 4 દિવસીય તહેવાર (Chhath Puja Date and Timing) તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. નહાય ખાયથી શરૂ થયેલો આ ઉત્સવ ઉદયચલ ભગવાન ભાસ્કરની પૂજા અને અર્ઘ્ય સાથે સમાપ્ત થશે. આ મહાન ઉત્સવના ત્રીજા દિવસે સાંજે નદીઓ અને તળાવોના કિનારે અસ્ત થતા સૂર્યને અને ચોથા દિવસે સવારે ભગવાન ભાસ્કરને અર્ઘ્ય અર્પણ કરવામાં આવે છે. આ પછી છઠ પૂજા પૂર્ણ થાય છે.
આસ્થાના તહેવારની ઉજવણીની: આજે ભલે આ છઠ પૂજા મુખ્યત્વે બિહાર (Chhath Puja in Bihar) અને ઝારખંડમાંથી થતી હતી, પરંતુ હવે તે દેશ-વિદેશમાં ફેલાઈ ગઈ છે. વાસ્તવમાં અંગદેશના મહારાજા કર્ણ સૂર્યદેવના ઉપાસક હતા, તેથી સૂર્ય ઉપાસનાની વિશેષ અસર આ વિસ્તાર પર પરંપરાના રૂપમાં જોવા મળે છે.જેમાં આ લોક આસ્થાના તહેવારની ઉજવણીની માહિતી અને વાર્તા જોવા મળે છે. .
રામાયણ કાળમાં છઠ પૂજા: એક માન્યતા અનુસાર, લંકા વિજય પછી રામ રાજ્યની સ્થાપનાના (Chhath Puja in the Ramayana period) દિવસે ભગવાન રામ અને માતા સીતાએ કારતક શુક્લ ષષ્ઠીના દિવસે ઉપવાસ કર્યો હતો અને સૂર્ય ભગવાનની પૂજા કરી હતી. ત્યારબાદ સપ્તમીના દિવસે સૂર્યોદય સમયે ફરીથી અનુષ્ઠાન કરીને સૂર્યદેવના આશીર્વાદ મેળવ્યા હતા.
મહાભારત કાળમાં છઠ પૂજા: બીજી માન્યતા અનુસાર છઠ પર્વની શરૂઆત મહાભારત કાળમાં (Chhath Puja in Mahabharata period) થઈ હતી. સૌપ્રથમ સૂર્યપુત્ર કર્ણે સૂર્યદેવની પૂજા શરૂ કરી. કર્ણ ભગવાન સૂર્યનો પ્રખર ભક્ત હતો. તે દરરોજ કલાકો સુધી કમર સુધી પાણીમાં ઊભા રહીને સૂર્યદેવને અર્ઘ્ય અર્પણ કરતા હતા. સૂર્યદેવની કૃપાથી તે મહાન યોદ્ધા બન્યો. આજે પણ છઠમાં અર્ઘ્ય અર્પણ કરવાની આ પદ્ધતિ પ્રચલિત છે.કેટલીક કથાઓમાં પાંડવોની પત્ની દ્રૌપદી દ્વારા સૂર્યની પૂજા કરવાનો ઉલ્લેખ છે. તે તેના પરિવારના સારા સ્વાસ્થ્ય અને લાંબા આયુષ્યની કામના માટે નિયમિત રીતે સૂર્ય પૂજા કરતી હતી.
પુરાણોમાં છઠ પૂજાની વાર્તા: એક દંતકથા અનુસાર, (Mythological Stories Related to Chhath Puja) રાજા પ્રિયવદને કોઈ સંતાન ન હતું, ત્યારે મહર્ષિ કશ્યપે પુત્રેષ્ટિ યજ્ઞ કર્યો અને તેની પત્ની માલિનીને બલિદાન માટે બનાવેલી ખીર આપી. આ અસરથી તેમને એક પુત્ર થયો, પરંતુ તે મૃત જન્મ્યો. તે પછી પ્રિયવદ પુત્ર સાથે સ્મશાનગૃહમાં ગયો અને પુત્રે વિયોગમાં પોતાનો જીવ આપવાનું શરૂ કર્યું. ત્યારે બ્રહ્માજીની માનસ કન્યા દેવસેના પ્રગટ થઈ અને કહ્યું કે બ્રહ્માંડની મૂળ પ્રકૃતિના છઠ્ઠા ભાગમાંથી જન્મ લેવાને કારણે હું ષષ્ઠી કહું છું. અરે! રાજન, તમારે મારી પૂજા કરવી જોઈએ અને લોકોને પૂજા કરવાની પ્રેરણા આપવી જોઈએ. રાજાએ પુત્રની ઈચ્છાથી દેવી ષષ્ટિનું વ્રત કર્યું અને તેમને પુત્ર રત્ન મળ્યો. આ પૂજા કારતક શુક્લ ષષ્ઠીના દિવસે કરવામાં આવી હતી.
