હૈદરાબાદ: દેવશયની એકાદશી 29 જૂન ગુરુવારે છે. એવી માન્યતા છે કે આ તિથિએ ભગવાન વિષ્ણુ ક્ષીર સાગરમાં સૂવા લાગે છે. ચાર મહિનાનો વરસાદ એટલે ચાતુર્માસના ચાર મહિનાનો આરામ. બે શ્રાવણના કારણે આ વર્ષે ચાતુર્માસનો સમયગાળો પાંચ મહિનાનો રહેશે. ચાતુર્માસ 23 નવેમ્બર 2023 ના રોજ સમાપ્ત થશે. દેવોત્થાન એકાદશી એટલે કે કાર્તિક શુક્લની એકાદશી તિથિએ ભગવાન વિષ્ણુ જાગીને સ્વર્ગમાં આવે છે. પુરાણો અનુસાર ચાતુર્માસમાં ઘણા કામો કરી શકાય છે, જ્યારે ઘણા કામો પર પ્રતિબંધ છે.
ચાતુર્માસમાં કરી શકાય છે આ કામ: ચાતુર્માસના આ 4 મહિનામાં ભગવાન નારાયણના જાપ, અનુષ્ઠાન, યજ્ઞ, હવન વગેરે કરવા જોઈએ. કેટલાક ભક્તો ચાતુર્માસમાં વિશેષ ઉપવાસ વગેરે કરે છે. કેટલાક લોકો માત્ર એક જ વાર ખોરાક લે છે. કેટલાક ચતુર્થી, અષ્ટમી, એકાદશી, પૂર્ણિમા વગેરે શુભ તિથિઓ પર ઉપવાસ કરવાનું વ્રત લે છે. તે તમામ 23 નવેમ્બરે સમાપ્ત થશે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ દિવસે ઉપવાસ કરનારા ભક્તોએ તેટલું શાશ્વત ભોજન ગરીબો, બ્રાહ્મણો અને વિદ્વાનોને દાન કરવું જોઈએ.
ભગવાનની ઉપાસના કરવાનો શ્રેષ્ઠ સમયગાળો છે: સન્યાસીઓ પણ આ સમયગાળા દરમિયાન તેમના વિશેષ મઠોમાં જઈને ભગવાનની તપસ્યા કરતા હતા. કારણ કે આ 4 મહિના ઋતુ પરિવર્તનના છે, તેથી ભગવાનની ઉપાસના કરવાનો શ્રેષ્ઠ સમયગાળો છે. આ દિવસોમાં વાતાવરણમાં ભેજ છે. રોગો ફેલાય છે. નાના હાનિકારક પ્રાણીઓ પ્રકૃતિમાં ફેલાય છે. જેના કારણે વ્યક્તિ થોડી પણ લાપરવાહીથી બીમાર થઈ જાય છે. એટલા માટે આ દિવસોમાં સ્વચ્છતા પર વિશેષ ધ્યાન આપવું જોઈએ.
ચાતુર્માસમાં ન કરો આ કામઃ ચાતુર્માસના સમયગાળામાં લગ્ન વિધિ, મુંડન, ગૃહ ઉષ્ણતા વગેરે કરવા અશુભ માનવામાં આવે છે. એટલા માટે ચાતુર્માસ દરમિયાન આ કાર્યો ન કરવા જોઈએ.
ચાતુર્માસ દરમિયાન ન ખાઓ આ ખાદ્યપદાર્થોઃ ચાતુર્માસ દરમિયાન આવા ઘણા ખાદ્યપદાર્થો છે જેને ટાળવા જોઈએ. શ્રાવણ મહિનામાં પાંદડાવાળા શાકભાજી ખાવાનું ટાળવું જોઈએ, કારણ કે વધુ પડતા વરસાદને કારણે પાંદડાવાળા શાકભાજીમાં હાનિકારક બેક્ટેરિયા છુપાઈ જાય છે. જો આપણે પાંદડાવાળા શાકભાજીમાંથી બનાવેલ ખોરાકનું સેવન કરીએ છીએ, તો આપણા સ્વાસ્થ્ય પર અસર થઈ શકે છે.
દહીં ખાવાની મનાઈ: ભાદ્રપદ મહિનામાં દહીં ખાવાની મનાઈ કહેવામાં આવી છે. ભાદ્રપદ દરમિયાન સિંહ રાશિનો સૂર્ય પણ આવે છે. પ્રકૃતિમાં ભેજ વધે છે. જેના કારણે દહીંમાં વધુ માત્રામાં હાનિકારક બેક્ટેરિયા ઉત્પન્ન થાય છે. તેમાં ખટાશ વધી જાય છે, જે સ્વાસ્થ્ય માટે હાનિકારક છે. તેથી જ આપણા ઋષિઓએ ભાદ્રપદ મહિનામાં દહીં ખાવાની મનાઈ ફરમાવી છે.
આ મહિનામાં દૂધનું સેવન ન કરવુંઃ આ સમયગાળામાં વરસાદની ઋતુ પૂરી થવા જઈ રહી છે. પરંતુ હવામાન બદલાય છે. વરસાદને કારણે દૂધ આપનાર પશુઓની જગ્યા અપવિત્ર માનવામાં આવે છે. આ કારણથી આ મહિનામાં દૂધનું સેવન વર્જિત છે. પિતૃપક્ષ પણ આ મહિનામાં થાય છે. કહેવાય છે કે પિતૃપક્ષમાં દૂધનું સેવન કરવાથી આપણા પૂર્વજો અસંતુષ્ટ થઈ જાય છે.
બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરો: ચાતુર્માસમાં કાળા અને વાદળી વસ્ત્રો ન પહેરવા. નિંદા ટાળો અને બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરો. આમ કરવાથી આપણે આ મહિનાઓને આપણા સ્વાસ્થ્ય માટે અનુકૂળ બનાવી શકીએ છીએ. આ શાસ્ત્રો શબ્દો છે, સાથે સાથે તે વૈજ્ઞાનિક કસોટી પર પણ સાચા છે.
આ પણ વાંચો:
