- વિશ્વભરમાં 4 ફેબ્રુઆરીએ વિશ્વ કેન્સર દિવસની ઉજવણી
- જેનો ઉદ્દેશ છે લોકોમાં જાગૃતતા લાવવાનો
- વર્ષ 2008માં વર્લ્ડ કેન્સર ડેની શરુઆત કરવામાં આવી
વિશ્વભરમાં 4 ફેબ્રુઆરીએ વિશ્વ કેન્સર દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે. જેનો ઉદ્દેશ લોકોમાં કેન્સરના નિવારણ, વહેલી તપાસ, તેની સારવાર અંગેની માહિતી અને જાગૃતતા લાવવાનો છે. યુનિયન ફોર ઇન્ટરનેશનલ કેન્સર કંટ્રોલ દ્વારા વર્ષ 2008માં વર્લ્ડ કેન્સર ડેની ઝુંબેશ અને તેની તરફેણ કરવા માટે આ દિવસની શરુઆત કરવામાં આવી હતી.
વિશ્વ કેન્સર દિવસ 2021 નો વિષય
દર વર્ષે આ દિવસ અલગ અલગ થીમ સાથે મનાવવામાં આવે છે અને વર્ષ 2021નો વિષય 'હું છું અને હું' છે જે સૂચવે છે દરેક સમયે કેન્સર સામે લડવાનું છે અને તે કેન્સરના દર્દીઓને જીવલેણ સ્થિતિ પણ લડવાની હિંમત રાખવા માટે સકારાત્મક સંદેશને પ્રોત્સાહન આપે છે.
વિશ્વ કેન્સર દિવસનો ઇતિહાસ
વર્ષ 2000માં કેન્સર સામેની પ્રથમ વર્લ્ડ સમિટમાં વિશ્વ કેન્સર દિવસને સત્તાવાર બનાવવામાં આવ્યો હતો. જે સમિટ પેરિસમાં મળી હતી અને જેમાં વિશ્વભરના કેન્સર સંગઠનોના સભ્યો અને અગ્રણી સરકારી નેતાઓએ હાજરી આપી હતી. જેમાં વિશ્વ કેન્સર દિવસની સત્તાવાર જાહેરાત કરી 4 ફેબ્રુઆરીએ મનાવવામાં આવશે તેમ નક્કી કરાયું હતુ.
કેન્સર વિશે 5 મુખ્ય તથ્યો
- તેમાં એક મૃત્યુનો આંક આશ્ચર્યજનક છે: પ્રકિ વર્ષે આ કેન્સરથી 9..6 મિલિયન જેટલા લોકો મૃત્યુ પામે છે.
- કેન્સરને રોકી શકાય છે.જેમાં લગભગ એક તૃતીયાંશ કેસમાં સામાન્ય કેન્સરનું નિવારણ અને સારવાર થઇ શકે છે.
- તે મૃત્યુનું મોટું કારણ પણ છે ": કેન્સરએ વિશ્વભરમાં મૃત્યુનું બીજું સૌથી મોટુ કારણ હોવાનું પણ તારણ બહાર આવ્યુ છે.
- આર્થિક સ્થિતિ પણ એક મહત્વનુ પરિબળ છે ": કેન્સરથી થતા 70% મૃત્યુ ઓછી આવકવાળા દેશોમાં થાય છે.
- તે ફક્ત શારીરિક રીતે થતુ નુકશાન નથી: કેન્સરની સારવારની વાર્ષિક કુલ આર્થિક ખર્ચ આશરે 16 1.16 ટ્રિલિયન ડોલર છે.
કેન્સરના આંકડા ભારત (રાષ્ટ્રીય કેન્સર રજિસ્ટ્રી પ્રોગ્રામ રિપોર્ટ 2020 મુજબ)
ઇન્ડિયન કાઉન્સિલ ઓફ મેડિકલ રિસર્ચ (આઇસીએમઆર) દ્વારા મંગળવારના રોજ નેશનલ કેન્સર રજિસ્ટ્રી પ્રોગ્રામનો રિપોર્ટ 2020 રજૂ કરવામાં આવ્યો છે. જેમાં જણાવવામાં આવ્યુ છે કે, વર્ષ 2020માં કેન્સરના 13.90 લાખ કેસ હતા. જે વર્ષ 2025માં વધીને 15.70 લાખ થઇ જશે.
રિપોર્ટ અનુસાર, વર્ષ 2020માં તમાકુથી સંબંધિત કેન્સરની વાત કરીએ તો ભારતના આ કેન્સરના ટકાવારી 27.1 રહેશે, ત્યારબાદ ગેસ્ટ્રોઇંટેસ્ટાઇનલ કેન્સર (19.7 ટકા) અને ગર્ભાશયના કેન્સરની ટકાવારા 5.4 ટકા રહેશે. આ રિપોર્ટ જાણવા મળ્યું છે કે, ભારતમાં કેન્સરના સૌથી વધુ કેસ ઉત્તર પૂર્વી ક્ષેત્રમાં જોવા મળ્યા હતા. અરૂણાચલ પ્રદેશના પાપમપેર જિલ્લામાં 0 થી 74 વર્ષની વચ્ચેની ચાર વ્યક્તિમાંથી એકને તેમના જીવનમાં કેન્સર થવાની સંભાવના હોવાનું બહાર આવ્યુ છે.
રિપોર્ટમાં બહાર આવ્યુ છે કે ફેફસાં, મો, પેટ અને અન્નનળીના કેન્સર પુરુષોમાં સૌથી સામાન્ય રીતે જોવા મળે છે, જ્યારે સ્તન અને ગર્ભાશયના કેન્સર સ્ત્રીઓમાં સૌથી સામાન્ય જોવા મળે છે. તે એમ પણ કહે છે કે સ્તન કેન્સરના કેસ વધી રહ્યા છે. જ્યારે સર્વાઇકલ કેન્સરમાં ઘટાડો થઈ રહ્યો છે. સ્તન કેન્સરનો સૌથી વઘારે મેટ્રોપોલિટન શહેરો જેવા કે હૈદરાબાદ, ચેન્નાઈ, બેંગલુરુ અને દિલ્હીમાં જોવા મળે છે. દિલ્હીના પીબીસીઆરમાં બાળપણના કેન્સરનું પ્રમાણ -0--14 અને 0-19ની વયજુથમાં અનુક્રમે 7.7 ટકા અને 9.9 ટકા જોવા મળ્યુ હતું. લ્યુકેમિયા એ બંને વય જૂથોમાં અને બંને જાતિઓમાં કેન્સરનું સૌથી સામાન્ય નિદાન હતું.
કેન્સર એટલે શું:
કેન્સરએ રોગોના જૂથનું એક સામાન્ય નામ છે, જેમાં શરીરના અંદરના કેટલાક કોષો અમુક કારણોસર અનિયંત્રિત બનીને વધે છે. સારવાર ન થવાથી તે આસપાસની સામાન્ય પેશીઓમાં અથવા શરીરના અન્ય ભાગોમાં ફેલાય છે અને તે ગંભીર બીમારી, અપંગતા અને મૃત્યુનું કારણ બની શકે છે.
કેન્સરનાં કારણો
- તમાકુ: તમાકુમાં મળી આવતુ નિકોટિન કેન્સરનું જોખમ વધારે છે.
- ફૂડ્સ: આશ્ચર્યજનક રીતે ખોરાક કે જેમાં રહલા પ્રિઝર્વેટિવ્સ, જંતુનાશકો અને અન્ય હાનિકારક ઘટકો હોય છે તે કેન્સરનું જોખમ વધારી શકે છે.
- જનીન: કેટલાક પ્રકારના કેન્સર વારસાગત જેવા પણ છે કે સ્તન કેન્સર. જો તમારા કુટુંબમાં કેટલાક જનીનો ચાલે છે અને તે ખામીયુક્ત છે, તો તેમના પરિવારજનોને કેન્સરની શરૂઆત કરી શકે છે.
- પર્યાવરણીય ઝેર: આર્સેનિક, બેન્ઝિન, એસ્બેસ્ટોસ અને વધુ જેવા ઝેરી પદાર્થોના સંપર્કમાં રહેવાથી જોખમ હોઈ શકે છે.
કેન્સરનાં લક્ષણો
- અચાનક વજન ઘટાડો
- ભારે થાક
- ગઠ્ઠો
- આંતરડા અને મૂત્રાશયની કામગીરીમાં પરિવર્તન
- ત્વચામાં ગંભીર ફેરફારો
- તીવ્ર પીડા
કેન્સરના પ્રકાર
ઘણા પ્રકારના કેન્સર છે, તેમ છતાં, તેમાંથી, ખાસ કરીને ભારતમાં મહિલાઓમાં પાંચ પ્રકારના કેન્સર જોવા મળે છે. પાંચ પ્રકારના કેન્સર પર એક નજર કરીએ તોઃ
| કેન્સરો પ્રકાર | જોખમ | લક્ષણો | સારવાર |
| સ્તન કેન્સર | · કુંટુબમાં સ્તન કેન્સર · વઘારે સમય ગર્ભનિરોધક ગોળી લેવાથી. | સ્તનમાં ગઠ્ઠા થવા, આકારમાં ફેરફાર અથવા પીડા થાય તો તાત્કાલિક તબીબનો સંપર્ક કરો | · મેમોગ્રાફી કરવામાં આવે છે જે કેન્સરના નાના જોખમને શોધી શકે છે. · રોગના મુળને શોખવા માટે સ્તન પર એમઆઇરઆઇ કરવામાં આવે છે. |
| સર્વાઇકલ કેન્સર | · યુવાનોમાં (16 વર્ષથી ઓથી ઉમરમાં) · અનેક લોકો સાથે શારિરીક સંબધો · સિગારેટ પીવી · હ્યુમનપેપિલોમાવાયરસનો ચેપ લાગતા · રોગપ્રતિકારક શક્તિ ઓછી થતા | શારિરીક સંબધ બાદ અસામાન્ય લોહી નીકળલુ અને યોનીમાં સ્ત્રાવ નીકળવો | · એસિટિક એસિડ (વીઆઈએ) સાથે નિરીક્ષણ · કાનૂની આયોડિન (વીઆઈઆઈ)) સાથે નિરીક્ષણ · એચપીવી-ડીએનએ પરીક્ષણ · મેગ્નિફાઇડ કોલોસ્કોપી હેઠળ |
| ગર્ભાશયનું કેન્સર | · એસ્ટ્રોજન આધારિત કેન્સર · પોલિસિસ્ટિક અંડાશય · પીરિયડ્સની શરૂઆતના સમય અને મોડા 50 વર્ષની ઓછી વયમાં મેનોપોઝ થવુ · કેન્સર ગર્ભાશય સ્તન, અંડાશય અને કૌટુંબિક ઇતિહાસ · જાડાપણું, ચિંતાં અને ડાયાબિટીસ | માસિક ચક્રમાં અનિયમિતતા, સંપર્ક રક્તસ્રાવ, મેનોપોઝ પછીની રક્તસ્રાવ અને અનિચ્છનીય યોનિ સ્રાવ. | · એન્ડોમેટ્રાયલ જાડાઈ અથવા અનિયમિતતા જાણવા •ટ્રાંસવાજિનલ સોનોગ્રાફી કરવામાં આવે છે. o વધુ માહિતી મેળવવા માટે એમઆરઆઈ પેલ્વિસ કરવામાં આવે છે. |
| અંડાશયનું કેન્સર | · વૃદ્ધ થવું. · સ્થૂળતા. · અંડાશયના કેન્સર, સ્તન કેન્સર અથવા કોલોરેક્ટલ કેન્સરનો પારિવારિક ઇતિહાસ. · મેનોપોઝ પછી હોર્મોન થેરેપી લેવી. | પેટનું ફૂલવું અથવા સોજો. ઓછુ ખાવા છંતાય, પેટ ભરેલુ લાગે વજનમાં ઘટાડો. પેલ્વિસ વિસ્તારમાં મુશ્કેલી આંતરડાને થતા ફેરફાર, જેમ કે કબજિયાત. પેશાબ કરવાની વારંવાર જરૂર. | · સીએ 125 જેવી રક્ત પરીક્ષણથી અંડાશયના કેન્સરની સારવાર કરવામાં આવે છે · સીટી સ્કેન / એમઆરઆઈ કરીને કેન્સરનો ફેલાવો ચકાસવામાં આવે છે |
| કોલોરેક્ટલ કેન્સર | · લાંબી કબજિયાત · કોલોરેક્ટલ કેન્સરનો કૌટુંબિક ઇતિહાસ · ધૂમ્રપાન · ચરબીયુક્ત આહાર · ક્રોહન રોગ · નબળો આહાર | અતિસાર અથવા કબજિયાત. ગુદામાં રક્તસ્રાવ અથવા સ્ટૂલમાં લોહી. પેટની સતત મુશ્કેલી, જેમ કે ખેંચાણ, ગેસ અથવા પીડા. નબળાઇ અથવા થાક વજનમાં ઘટાડો. | · ડીએનએ ટેસ્ટ, ઝાડાનો ટેસ્ટ · સીટી સ્કેન · ગુદામાં લોહીની તપાસ |
કેન્સરને રોકવા માટે શું કરવું
- વિવિધ પ્રકારના શાકભાજી અને ફળો, લીંબુ, બદામ અને આખા અનાજને ભોજનમાં સામેલ કરવા.
- નિયમિત રીતે કસરત કરવી
- વધારે વજન / મેદસ્વીપણાથી દૂર રહેવું
- સલામત જાતીય સંબધ રાખવા
- સિગારેટ અને ધૂમ્રપાન વિનાના તમાકુ સહિતની ચીજ વસ્તુનો ઉપયોગને ટાળવો
- દારૂના મર્યાદિત માત્રામાં પીવો
- એચપીવી અને હિપેટાઇટિસ બી વાયરસ સામે રસીકરણ મેળવો
- જાણીતા પર્યાવરણીય કાર્સિનોજેન્સના સંપર્કને મર્યાદિત / ટાળો
- કેન્સરના ચિન્હો દેખાઇ તો સાવધ રહો
- આરોગ્યની નિયમિત તપાસ અને કેન્સરની તપાસ લો
