અમદાવાદ: મરાઠા સામ્રાજ્યના ઈતિહાસમાં પુણ્યસ્લોક અહલ્યાબાઈ હોલકરનું નામ સુવર્ણ અક્ષરે લખાયેલું છે. અંગ્રેજ લેખક લોરેન્સે અહિલ્યાબાઈ હોલકરને કેથરિન ધ ગ્રેટ, એલિઝાબેથ માર્ગારેટ ઓફ ઈન્ડિયા તરીકે ઉલ્લેખ કર્યો છે. આનાથી ખ્યાલ આવે છે કે અહિલ્યાબાઈ હોલકરની ન્યાય, શાસન અને લડાયક તીર કેટલી મજબૂત હશે. અહલ્યાબાઈ હોલકરનો જન્મ અહમદનગર જિલ્લાના ચૌંઢી મલ્હારપેઠમાં થયો હતો. પરંતુ તેણે પોતાના સામ્રાજ્યની રાજધાની મધ્ય પ્રદેશમાં મહેશ્વર ખાતે સ્થાપી. તેથી અહલ્યાબાઈ હોલકરે સમગ્ર દેશમાં કામ કર્યું. આવો જાણીએ તેમના કામનું મહત્વ.
આઠ વર્ષની ઉંમરે લગ્ન: અહલ્યાબાઈ હોલકરનો જન્મ 31 મે 1725ના રોજ મહારાષ્ટ્રના અહમદનગર જિલ્લાના ચૌંઢી ગામમાં મલ્હારપેઠ ખાતે થયો હતો. આઠ વર્ષની ઉંમરે તેમને મલ્હારરાવ હોલકરે મંદિરમાં જોયા હતા. તે સમયે મલ્હારરાવ હોલકરે અહિલ્યાબાઈને તેમના પુત્ર ખંડોજીરાવ માટે વહુ તરીકે લીધા હતા. તે પછી, તેમનું જીવન શરૂ થયું. અહલ્યાબાઈ હોલકરના પિતા માંકોજી શિંદે ચૌધી ગામના સરપંચ હતા. જ્યારે સ્ત્રી શિક્ષણ પ્રચલિત ન હતું ત્યારે પણ મંકોજીએ અહલ્યાબાઈને વાંચતા-લખતા શીખવ્યું હતું.
પતિનું મૃત્યુ: મલ્હારરાવ હોલકરે અહલ્યાબાઈને તેમની વહુ તરીકે લીધા પછી, તેમનું જીવન સુખમય શરૂ થયું. પરંતુ 1754માં કુમ્હેરના યુદ્ધમાં ધરતીર્થનું પતન થયું. તેથી અહલ્યાબાઈ હોલકરે પોતાના પતિના મૃત્યુનું દુઃખ પચાવવું પડ્યું. પરંતુ મલ્હારરાવ હોલકરે અહલ્યાબાઈ હોલકરને સતી જવા દીધા ન હતા. તેથી અહલ્યાબાઈ હોલકરે લોકસેવા કરવાનું ચાલુ રાખ્યું.
મલ્હારરાવ હોલકર પછી શાસન: કુમ્હેરના યુદ્ધમાં અહલ્યાબાઈ હોલકરના પતિના મૃત્યુના 12 વર્ષ પછી, તેમના સસરા મલ્હારરાવ હોલ્કરનું પણ અવસાન થયું. તેથી, તેમના સસરાના મૃત્યુ પછી, અહિલ્યાબાઈ હોલકરે મરાઠા સામ્રાજ્યની લગામ સંભાળી. તેણે માત્ર માલવા સામ્રાજ્યનું જ સંચાલન કર્યું ન હતું, પરંતુ તેને વિસ્તારવા અને પ્રજાની સંભાળ રાખવાનું પણ કામ કર્યું હતું.
નર્મદે સાથે અનેક મંદિરો, ધર્મશાળાઓ બનાવી: અહિલ્યાબાઈ હોલકરનો જન્મ મહારાષ્ટ્રમાં થયો હોવા છતાં, તેમનું મોટા ભાગનું કાર્ય મધ્ય પ્રદેશ સહિત સમગ્ર દેશમાં છે. અહલ્યાબાઈએ નર્મદે કિનારે અનેક ધર્મશાળાઓ અને મંદિરોનું નિર્માણ કરાવ્યું છે. ઘણા કુવાઓ આધુનિક રીતે બનાવવામાં આવ્યા છે. તેથી, દેશભરમાં તેમના દ્વારા બાંધવામાં આવેલા કૂવા, બાર, મંદિરો અને ધર્મશાળાઓ હજુ પણ સારી સ્થિતિમાં છે.
આ પણ વાંચો:
