નવી દિલ્હીઃ શાસક પક્ષ અને વિપક્ષ વચ્ચે સતત ચાલી રહેલા ગજગ્રાહને કારણે સંસદનું બજેટ સત્ર સંપૂર્ણપણે હંગામામાં ફેરવાઈ ગયું હતું. સંસદના કામકાજ માટે સરકારને જવાબદાર ઠેરવતા કોંગ્રેસના રાષ્ટ્રીય અધ્યક્ષ મલ્લિકાર્જુન ખડગેએ કહ્યું હતું કે શાસક પક્ષના સાંસદોએ માત્ર ગૃહમાં વિક્ષેપ ઉભો કર્યો અને સંસદનું કામકાજ થવા દીધું નહીં. બીજી તરફ, સરકાર વતી વળતો જવાબ આપતા, કેન્દ્રીય કાયદા પ્રધાન કિરેન રિજિજુએ આરોપ લગાવ્યો કે કોંગ્રેસ અને તેના સહયોગીઓએ ગૃહને ચાલવા દીધું નહીં, ખોટી રીતે ખલેલ પહોંચાડી. કાળા કપડા પહેરીને ગૃહમાં આવવાને સંસદનું અપમાન ગણાવતા તેમણે કહ્યું કે આ દેશ માટે દુર્ભાગ્યપૂર્ણ સ્થિતિ છે. કોંગ્રેસ પાર્ટી અને તેના સહયોગીઓએ કોંગ્રેસના નેતા રાહુલ ગાંધી માટે શું કર્યું છે તે દેશ જોઈ રહ્યો છે.
કામકાજની માહિતી પર એક નજર : સંસદના બંને ગૃહોની કાર્યવાહી અનિશ્ચિત સમય માટે સ્થગિત કરવામાં આવ્યા બાદ સરકાર વતી સત્રમાં થયેલા કામકાજની માહિતી આપવા આગળ આવેલા સંસદીય બાબતોના રાજ્યકક્ષાના મંત્રી અર્જુન રામ મેઘવાલે વિપક્ષી દળો પર આક્ષેપ કર્યા હતા. ગૃહને કામકાજ કરવા દેવાનો આરોપ છે કે અસલી મુદ્દો અદાણીનો નથી પરંતુ કંઈક બીજો છે, તેઓ રાહુલ ગાંધી માટે અલગ કાયદો ઈચ્છે છે. ખડગેના આરોપને સંપૂર્ણપણે નકારી કાઢતા, મેઘવાલે એમ પણ કહ્યું હતું કે શાસક પક્ષ બજેટ પર ચર્ચાની તેની માંગથી પીછેહઠ કરવા તૈયાર છે, પરંતુ વિપક્ષ તેની ચર્ચાની માંગથી પીછેહઠ કરવા તૈયાર નથી.
આટલા ટકા કામ થયું : સરકાર અને વિપક્ષના આક્ષેપ-પ્રતિઆક્ષેપો વચ્ચે સત્ય એ છે કે હોબાળાના કારણે બજેટ જેવા મહત્વના સત્ર દરમિયાન પણ સંસદ સુચારૂ રીતે ચાલી શકી ન હતી. સમગ્ર બજેટ સત્ર દરમિયાન જ્યાં લોકસભામાં માત્ર 34.85 ટકા જ કામ થઈ શક્યું હતું, ત્યાં રાજ્યસભામાં પણ સ્થિતિ વધુ ખરાબ હતી. બજેટ સત્ર દરમિયાન રાજ્યસભાની ઉત્પાદકતા માત્ર 24.4 ટકા રહી હતી. રાજ્યસભામાં હંગામાને કારણે 103 કલાક 30 મિનિટનો સમય વેડફાયો હતો.
2023માં કુલ 6 બિલ પસાર કરાયા : સત્ર દરમિયાન, ફાઇનાન્સ બિલ, 2023 સહિત કુલ 6 બિલ લોકસભામાં પસાર કરવામાં આવ્યા હતા, જ્યારે ફાઇનાન્સ બિલ, 2023 સહિત કુલ 6 બિલ રાજ્યસભા દ્વારા પસાર કરવામાં આવ્યા હતા અથવા પરત કરવામાં આવ્યા હતા. સંસદના બંને ગૃહો દ્વારા પસાર થયેલા અથવા પરત કરવામાં આવેલા બિલોની કુલ સંખ્યા પણ માત્ર 6 છે. સત્ર દરમિયાન લોકસભામાં કુલ 8 બિલ રજૂ કરવામાં આવ્યા હતા. તમને જણાવી દઈએ કે સંસદનું બજેટ સત્ર 31 જાન્યુઆરી, 2023 ના રોજ બંને ગૃહોની સંયુક્ત બેઠકમાં રાષ્ટ્રપતિ દ્રૌપદી મુર્મુના સંબોધન સાથે શરૂ થયું હતું.
કાર્યવાહી અનિશ્ચિત સમય માટે સ્થગિત કરવામાં આવી : બજેટ સત્રનો પ્રથમ તબક્કો 13 ફેબ્રુઆરી સુધી ચાલ્યો હતો. બજેટ સત્રનો બીજો તબક્કો એક મહિનાના વિરામ બાદ 13 માર્ચે શરૂ થયો હતો. જે આજે 6 એપ્રિલના રોજ પૂર્ણ થયું હતું. ગુરુવારે સંસદના બંને ગૃહોની કાર્યવાહી અનિશ્ચિત સમય માટે સ્થગિત કરવામાં આવી હતી. બજેટ સત્રના પહેલા ભાગમાં લોકસભા અને રાજ્યસભાની કુલ 10 બેઠકો યોજાઈ હતી. સત્રના બીજા ભાગમાં બંને ગૃહોની 15 બેઠકો થઈ. સમગ્ર બજેટ સત્ર દરમિયાન કુલ 25 બેઠકો થઈ હતી.
આટલા કલાક સુધી ચાલી કાર્યાવાહી : સરકારના જણાવ્યા અનુસાર રાષ્ટ્રપતિના અભિભાષણ પર આભાર પ્રસ્તાવ પર લોકસભામાં 13 કલાક 44 મિનિટ અને રાજ્યસભામાં 12 કલાક 42 મિનિટ સુધી ચર્ચા થઈ હતી. ચર્ચા દરમિયાન લોકસભામાં 143 અને રાજ્યસભામાં 48 સાંસદોએ પોતપોતાની વાત રાખી. તે જ સમયે, સત્રના પહેલા ભાગમાં બંને ગૃહોમાં વર્ષ 2023-24 માટેના કેન્દ્રીય બજેટ પર સામાન્ય ચર્ચા થઈ હતી. લોકસભામાં 14 કલાક 45 મિનિટ સુધી બજેટ પર સામાન્ય ચર્ચા થઈ હતી જેમાં 145 સાંસદોએ ભાગ લીધો હતો. રાજ્યસભામાં ફાળવવામાં આવેલા 12 કલાકને બદલે માત્ર 2 કલાક 21 મિનિટની ચર્ચા થઈ શકી, જેમાં માત્ર 12 સાંસદો જ ભાગ લઈ શક્યા. હોબાળા અને સૂત્રોચ્ચાર વચ્ચે, સંસદના ગૃહોમાં સમગ્ર નાણાકીય કાર્ય 31 માર્ચ, 2023 પહેલા પૂર્ણ થઈ ગયું હતું.
આ બિલ બન્ને ગૃહમાં પસાર કરાયા : ફોરેસ્ટ (સંરક્ષણ) અધિનિયમ, 1980 માં સુધારો કરવા માટે, ફોરેસ્ટ (સંરક્ષણ) સુધારો બિલ, 2023 લોકસભામાં તેની રજૂઆત પછી સંસદના બંને ગૃહોની સંયુક્ત સમિતિને મોકલવામાં આવ્યો હતો. તે જ સમયે, સ્પર્ધા (સુધારા) બિલ, 2023, જે ભારતમાં સ્પર્ધાના નિયમનને મજબૂત બનાવવા માટે પ્રદાન કરે છે, તે પણ આ સત્ર દરમિયાન સંસદના બંને ગૃહો દ્વારા પસાર કરવામાં આવ્યું હતું.
