દેહરાદૂન : ઉત્તરાખંડ સરકાર અને આરોગ્ય વિભાગ પ્રવાસની તૈયારીઓને લઈને લાખો દાવા કરી રહ્યા છે, પરંતુ વાસ્તવિકતા તેનાથી ઘણી દૂર લાગે છે. કારણ કે યાત્રા રૂટ પર 8 દિવસમાં 22 શ્રદ્ધાળુઓના મોત કહેવા પૂરતા છે. કેન્દ્ર સરકારમાં પણ ચારધામમાં થયેલા આ મોતને ગંભીરતાથી લેવામાં આવ્યું છે. આ જ કારણ છે કે કેન્દ્ર સરકારે આ સમગ્ર મામલે રાજ્ય સરકાર પાસેથી રિપોર્ટ માંગ્યો છે. મંગળવારે સાંજે સ્વાસ્થ્ય સચિવે PMOને જવાબ મોકલ્યો છે. જો કે, આ મૃત્યુ પાછળ જ્યાં સરકારની ખામીઓ સામે આવી રહી છે, ત્યાં શ્રદ્ધાળુઓની બેદરકારી પણ તેમના જીવ પર પડી રહી છે.
કયા કારણોસર મોતને ભેટી રહ્યા છે - ચારધામ યાત્રા દરમિયાન મોટાભાગના શ્રદ્ધાળુઓના મોત હાર્ટ એટેકના કારણે થયા હતા. જો કે અન્ય કેટલીક બીમારીઓને કારણે મુસાફરોના મોત પણ થયા છે. કેદારનાથ વોકવે પર એક ભક્તનું લપસવાથી અને ખાઈમાં પડી જવાથી મૃત્યુ થયું હતું. કેદારનાથ ધામમાં તૈનાત ડૉક્ટર પ્રદીપ ભારદ્વાજના જણાવ્યા અનુસાર, જો શ્રદ્ધાળુઓ કેટલીક બાબતોનું ધ્યાન રાખે તો તેઓ આવા જોખમોથી બચી શકે છે અને તેમની યાત્રા સરળતાથી પૂર્ણ કરી શકે છે.
કઇ રીતે ચઢાણ કરવું રહેશે સહેલું - ડો.પ્રદીપ ભારદ્વાજના જણાવ્યા અનુસાર ચારધામ યાત્રા પર આવતા શ્રદ્ધાળુઓ કેટલીક ભૂલો કરતા હોય છે, જેના કારણે તેમના જીવ પર અસર થઈ રહી છે. તેમાં સૌથી મોટી ભૂલ એ છે કે લોકો કેદારનાથ ધામ જેવા સ્થળેથી થોડા સમયમાં દર્શન કરીને પાછા જવા માગે છે. જેમાં હેલિકોપ્ટર દ્વારા આવનારા લોકોની સંખ્યા પણ વધુ છે. જ્યારે તમે ગુપ્તકાશી અથવા ફાટાથી હેલિકોપ્ટરમાં બેસી જાઓ છો, ત્યારે ત્યાંનું વાતાવરણ ગરમ હોય છે અને જ્યારે તમે 12,000 ફૂટની ઊંચાઈએ આવેલા કેદારનાથ ધામ પર પહોંચો છો ત્યારે ખૂબ જ ઠંડી હોય છે. આવી સ્થિતિમાં, વ્યક્તિનું શરીર તે તાપમાનને સ્વીકારવામાં સક્ષમ નથી અને તેમને શ્વાસ લેવામાં તકલીફ થવા લાગે છે. આવી જ ભૂલ પગપાળા આવતા યાત્રિકો દ્વારા પણ કરવામાં આવે છે, તેઓ સમય બચાવવા માટે ખૂબ જ ઝડપથી ચાલે છે, જેના કારણે તેમને શ્વાસ લેવામાં તકલીફ થવા લાગે છે.
તબિયત બગડવાના મુખ્ય કારણો - કેદારનાથ ધામમાં જો તબિયત બગડી રહી છે તો તેનું એક કારણ પૂરતા ગરમ કપડાંનો ઉપયોગ ન કરવો, તબીબી સલાહ વિના ઊંચાઈવાળા વિસ્તારોમાં ટ્રેકિંગ કરવું, ધબકારા ઝડપી હોવા છતાં ચાલવું, વોકવે પર જંક ફૂડ ખાવું એ પણ છે. ત્યાં આ સિવાય ઊંચાઈવાળા વિસ્તારોમાં ખાસ કરીને કેદારનાથ અને યમુનોત્રીમાં ઓક્સિજનની અછત અને સતત ચઢાણમાં અનિયમિત બ્લડપ્રેશરને કારણે લોકોને શ્વાસ લેવામાં તકલીફ પડે છે. આવી સ્થિતિમાં હૃદયના દર્દીઓને પણ મુશ્કેલીનો સામનો કરવો પડે છે. તે જ સમયે, યમુનોત્રી અને કેદારનાથ માટે ઘણું ચાલવું પડે છે. આ સાથે રસ્તો પણ ખૂબ જ ઉબડખાબડ છે, જેમાં બ્લડપ્રેશર અને સુગરના દર્દીઓને તકલીફ પડે છે.
ધામમાં માત્ર 57 ટકા ઓક્સિજન - એક સ્વસ્થ વ્યક્તિને શ્વાસ લેવા માટે 70 ટકા ઓક્સિજનની જરૂર હોય છે. જ્યારે આઠ હજાર ફૂટની ઉંચાઈ પછી ઓક્સિજનની જરૂરિયાત વધવા લાગે છે. આ પછી કેદારનાથ ધામમાં શ્વાસ લેવા માટે 87 ટકા ઓક્સિજનની જરૂર પડે છે, પરંતુ અહીં માત્ર 57 ટકા ઓક્સિજન છે, જેના કારણે બેચેની, બેહોશી અને હાર્ટ એટેક જેવી ઘટનાઓની શક્યતા વધી જાય છે.
ડૉક્ટરનું સૂચન - ડૉ.પ્રદીપ ભારદ્વાજ કહે છે કે 12,000 ફૂટનું ચઢાણ ચડવું એ મામૂલી બાબત નથી. ભક્તે પહેલા 6 હજાર ફૂટ પર આવીને પોતાના શરીરને આરામ આપવો જોઈએ. આ પછી, જ્યારે ભક્તો આઠ, દસ અને બાર હજાર ફૂટની ઊંચાઈએ પહોંચે છે, ત્યારે સ્થાનો પર આરામ કરો. આ રીતે તમારું શરીર તે હવામાન અને વાતાવરણ પ્રમાણે બને છે. પ્રવાસના મુકામ સુધી પહોંચવાની ઉતાવળ ન કરો. તમારા શરીરને હવામાનને અનુરૂપ થવા માટે સમય આપો.
વિશ્રામ લેવા માટે આટલું કરવું - ડૉ.પ્રદીપ ભારદ્વાજે ભક્તને ચઢાણ ચઢતી વખતે 5 થી 10 મિનિટનો આરામ કરવાને બદલે લાંબો આરામ કરવાની સલાહ આપી છે. ઘણીવાર ભક્તો એવું કામ કરે છે કે તેઓ 5 થી 10 મિનિટ આરામ કરે છે અને પછી ચાલવા લાગે છે. ભક્તોએ આવું ન કરવું જોઈએ. આ કોઈ પણ સંજોગોમાં સાચું નથી. આ સિવાય ગરમ કપડાં પણ સાથે રાખો. તમે તમારી સાથે ડ્રાય ફ્રૂટ્સ પણ લઈ જઈ શકો છો. આ સાથે, તમારે અગાઉથી તૈયારી કરવી જોઈએ કે કેવી રીતે રોકવાની વ્યવસ્થા કરવામાં આવશે. 1 દિવસમાં કેદારનાથની મુલાકાત લેવાનો બિલકુલ પ્લાન ન કરો.
સરકાર પણ એક્શનમાં આવી - ચારધામમાં 8 દિવસથી 20 યાત્રિકોના મોત બાદ સરકાર હરકતમાં આવી છે. પર્યટન સચિવ દિલીપ જવાલકરનું કહેવું છે કે ચારધામ યાત્રા પર મોટી સંખ્યામાં શ્રદ્ધાળુઓ આવી રહ્યા છે. સરકાર લોકોના રહેવા, ભોજન અને આરોગ્યની વ્યવસ્થામાં સતત વધારો કરી રહી છે. આ સાથે રજીસ્ટ્રેશન વગર આવતા મુસાફરોને કોઈપણ ધામમાં જવા દેવામાં આવતા નથી. સરકાર યાત્રાળુઓની સંખ્યા મર્યાદિત કરવા જઈ રહી છે. જેથી વ્યવસ્થા બગડે નહીં.
યાત્રાને લઇને બેઠક યોજાઇ - ઉત્તરાખંડના સ્વાસ્થ્ય સચિવ રાધિકા ઝાએ મંગળવારે સાંજે ચારધામ યાત્રાને લઈને એક બેઠક યોજી હતી. બેઠકમાં તેમણે ચારધામ યાત્રાને લઈને મહત્વની માર્ગદર્શિકા જારી કરી હતી. ડાયરેક્ટર જનરલ ઑફ હેલ્થ ડૉ. શૈલજા ભટ્ટે જણાવ્યું હતું કે પ્રવાસમાં આવનારા લોકોએ તેમના રિપોર્ટની સાથે ઈતિહાસના રૂપમાં સ્વાસ્થ્ય પરીક્ષણ કરાવવું પડશે.
સરકાર દ્વારા જારી કરાયેલ માર્ગદર્શિકાઃ
- સ્વાસ્થ્ય તપાસ પછી જ પ્રવાસ માટે પ્રયાણ કરો.
- પૂર્વ-બીમાર વ્યક્તિએ તેના ડૉક્ટરનું કન્સલ્ટેશન ફોર્મ અને ડૉક્ટરનો સંપર્ક નંબર પોતાની પાસે રાખવો જોઈએ.
- ખૂબ જ વૃદ્ધ અને બીમાર વ્યક્તિઓ અને ભૂતકાળમાં કોવિડથી પીડિત વ્યક્તિઓ માટે પ્રવાસ પર ન જવું અથવા તેને થોડા સમય માટે મુલતવી રાખવું યોગ્ય રહેશે.
- ગરમ અને ઊની કપડાં સાથે રાખો.
- હૃદયરોગ, શ્વાસ સંબંધી રોગ, ડાયાબિટીસ, હાઈ બ્લડપ્રેશરથી પીડાતા દર્દીઓએ ઊંચાઈવાળા વિસ્તારોમાં જતી વખતે ખાસ કાળજી લેવી જોઈએ.
- ઉપરોક્ત રોગોથી પીડિત વ્યક્તિએ દવાઓનો પૂરતો જથ્થો રાખવો જોઈએ અને મુસાફરી દરમિયાન ડૉક્ટર દ્વારા લખેલી દવાઓ અને કન્સલ્ટેશન સ્લિપ પોતાની સાથે રાખવી જોઈએ.
- માથાનો દુખાવો, ચક્કર, ગભરાટ, ઝડપી ધબકારા, ઉલટી, હાથ-પગ અને હોઠ વાદળી થઈ જવા, થાક, શ્વાસ લેવામાં તકલીફ જેવા લક્ષણો, ઉધરસ અથવા અન્ય લક્ષણોના કિસ્સામાં, તાત્કાલિક નજીકના આરોગ્ય કેન્દ્ર પર પહોંચો અને 104 હેલ્પલાઇન નંબર પર સંપર્ક કરો.
- ધૂમ્રપાન અને અન્ય માદક દ્રવ્યો ટાળો.
- તમારી ત્વચાને સૂર્યપ્રકાશથી બચાવવા માટે સનસ્ક્રીન SPF 50 નો ઉપયોગ કરો.
