અમદાવાદ: શ્રી લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીનો (Lal Bahadur Shastri) જન્મ 2 ઓક્ટોબર 1904ના રોજ ઉત્તર પ્રદેશમાં વારાણસીથી સાત માઈલ દૂર આવેલા નાનકડા રેલવે નગર મુગલસરાઈમાં થયો હતો. તેના પિતા શાળાના શિક્ષક હતા. જ્યારે લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી માત્ર દોઢ વર્ષના હતા ત્યારે તેમના પિતાનું અવસાન થયું હતું. તેની માતા તેના ત્રણ બાળકો સાથે તેના પિતાના ઘરે સ્થાયી થઈ.તે નાના શહેરમાં લાલ બહાદુરનું શાળાકીય શિક્ષણ ખાસ નહોતું પરંતુ ગરીબીનો ભોગ બન્યા હોવા છતાં તેમનું બાળપણ એકદમ સુખી હતું.
શાસ્ત્રીજીનો પરીવાર: લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીના લગ્ન મિર્ઝાપુરના રહેવાસી ગણેશ પ્રસાદની પુત્રી લલિતા સાથે થયા હતા. લલિતા અને શાસ્ત્રીજીને 6 બાળકો હતા, 2 પુત્રીઓ - કુસુમ અને સુમન અને 4 પુત્રો - હરિકૃષ્ણ, અનિલ, સુનીલ અને અશોક. તેમના ચાર પુત્રોમાંથી બે - અનિલ શાસ્ત્રી અને સુનીલ શાસ્ત્રી હજી જીવિત છે, બાકીના બે ગુજરી ગયા છે.
વડાપ્રધાન પદ સંભાળ્યું: લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી ભારતીય સ્વતંત્રતા સંગ્રામમાં સ્વતંત્રતા સેનાની હતા અને ભારતના પ્રજાસત્તાકના બીજા (Indias Second Prime Minister) વડાપ્રધાન હતા. 9 જૂન, ઈ.સ 1964માં તેમણે વડાપ્રધાન પદ સંભાળ્યું. 11 જાન્યુઆરી, ઈ.સ. 1966 (Lal Bahadur Shastri Death anniversary 2023) ના રોજ મૃત્યુ પામ્યા હતા.
આ પણ વાંચો: 'CIAએ કરાવી હતી હોમી જહાંગીર ભાભા અને લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીની હત્યા'
'જય જવાન' 'જય કિસાન'નું સૂત્ર આપ્યું: તેમના કાર્યકાળ દરમિયાન 1965નું બીજું ભારત-પાકિસ્તાન યુદ્ધ થયું. ભારત-પાકિસ્તાન યુદ્ધ દરમિયાન, લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીએ દેશમાં 'અન્નની અછત' વચ્ચે સૈનિકો અને ખેડૂતોનું મનોબળ વધારવા માટે 'જય જવાન' 'જય કિસાન'નું સૂત્ર આપ્યું હતું. તે સમયે તેણે પોતાનો પગાર લેવાનું પણ બંધ કરી દીધું હતું.
કાર ખરીદવા માટે લોન લીધી: જ્યાં સુધી શાસ્ત્રીજી વડાપ્રધાન બન્યા ત્યાં સુધી તેમની પાસે પોતાનું ઘર પણ નહોતું. એકવાર તેમના બાળકોએ કહ્યું કે, હવે તમે ભારતના વડાપ્રધાન છો. હવે આપણી પોતાની કાર હોવી જોઈએ. તે દિવસોમાં ફિયાટ કારની કિંમત 12,000 રૂપિયા હતી. તેણે તેના એક સચિવને પૂછ્યું કે, તેના બેંક ખાતામાં કેટલા રૂપિયા છે. તેમનું બેંક બેલેન્સ માત્ર 7,000 રૂપિયા હતું. જ્યારે બાળકોને ખબર પડી કે શાસ્ત્રીજી પાસે કાર ખરીદવા માટે પૂરતા પૈસા નથી તો તેઓએ તેમને કહ્યું કે કાર ન ખરીદો. પરંતુ શાસ્ત્રીજીએ કહ્યું કે, તેઓ બેંકમાંથી લોન લઈને બાકીના પૈસા ભેગા કરશે. તેણે કાર ખરીદવા માટે પંજાબ નેશનલ બેંકમાંથી 5000 રૂપિયાની લોન લીધી હતી.
ચાલો લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીની 15 પ્રેરણાદાયી ઘોષણાઓ જોઈએ :
1. જય જવાન, જય કિસાન
2. આપણે યુદ્ધમાં લડીએ છીએ તેટલી બહાદુરીથી શાંતિ માટે લડવું જોઈએ.
3. સાચી લોકશાહી અથવા લોકોનું સ્વ-શાસન ક્યારેય ખોટા અને હિંસક માધ્યમથી આવી શકે નહીં.
4. અમે ફક્ત આપણા માટે જ નહીં પરંતુ સમગ્ર વિશ્વના લોકો માટે શાંતિ અને શાંતિપૂર્ણ વિકાસમાં વિશ્વાસ કરીએ છીએ.
5. આપણી શક્તિ અને સ્થિરતા માટે આપણા લોકોની એકતાને પ્રોત્સાહન આપવાના કાર્ય કરતાં વધુ મહત્વનું કોઈ કાર્ય નથી.
6. સ્વતંત્રતાની રક્ષા એકલા સૈનિકોનું કામ નથી. તે સમગ્ર રાષ્ટ્રનું કામ છે. તેના માટે રાષ્ટ્ર મજબૂત બનવું જોઈએ.
7. નાણાકીય મુદ્દાઓ અમારા માટે સૌથી મહત્વપૂર્ણ છે. સૌથી મહત્વની બાબત એ છે કે આપણા સૌથી મોટા દુશ્મનો - ગરીબી અને બેરોજગારી સામે લડવું. 8. વિજ્ઞાન અને વૈજ્ઞાનિક કાર્યમાં સફળતા અમર્યાદિત અથવા મોટા સંસાધનોની જોગવાઈથી નહીં પરંતુ સમસ્યાઓ અને ઉદ્દેશ્યોની સમજદાર અને સાવચેત પસંદગીથી આવે છે. સૌથી ઉપર, તેના માટે સખત મહેનત અને સમર્પણની જરૂર છે.
9. શિસ્ત અને સામૂહિક ક્રિયા એ રાષ્ટ્રની શક્તિના વાસ્તવિક સ્ત્રોત છે.” આપણા દેશની ખાસ વાત એ છે કે આપણી પાસે હિંદુ, મુસ્લિમ, ખ્રિસ્તી, શીખ, પારસી અને અન્ય તમામ ધર્મો છે. આપણી પાસે મંદિરો અને મસ્જિદો, ગુરુદ્વારા અને ચર્ચ છે. પરંતુ આપણે દરેક જણ રાજકારણ નથી લાવતા... ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે આ જ ફરક છે.
11. શિસ્ત અને સામૂહિક ક્રિયા એ રાષ્ટ્ર માટે શક્તિના સાચા સ્ત્રોત છે.
12. જો કોઈ પણ રીતે અસ્પૃશ્ય કહી શકાય તેવી એક પણ વ્યક્તિ બચી જાય તો ભારતે શરમથી ઝુકવું પડશે.
13. આજે અણુશસ્ત્રો બનાવવા માટે પરમાણુ ઉર્જાનો ઉપયોગ કરવામાં આવી રહ્યો છે તે ખૂબ જ ખેદજનક છે.
14. સરકારનો મૂળ વિચાર, જેમ કે હું જોઉં છું, સમાજને એક સાથે રાખવાનો છે જેથી તે વિકાસ કરી શકે અને ચોક્કસ લક્ષ્યો તરફ આગળ વધી શકે.
15. દેશ માટે સૌથી વધુ મહેનત અને સમર્પણ જરૂરી છે.
શંકાસ્પદ રીતે મૃત્યુ થયું: પાકિસ્તાનના આક્રમણનો સામનો કરતા ભારતીય સેનાએ લાહોર પર હુમલો કર્યો. આ અણધાર્યા હુમલાને જોઈને અમેરિકાએ લાહોરમાં રહેતા અમેરિકન નાગરિકોને બહાર કાઢવા માટે થોડા સમય માટે યુદ્ધવિરામની માંગ કરી હતી. રશિયા અને અમેરિકાના દાવપેચ બાદ ભારતના વડાપ્રધાનને રશિયાના તાશ્કંદ કરારમાં બોલાવવામાં આવ્યા હતા. આંતરરાષ્ટ્રીય દબાણ હેઠળ શાસ્ત્રીજીએ તાશ્કંદ કરાર પર હસ્તાક્ષર કરવા પડ્યા હતા, પરંતુ લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીએ પોતે તેમના વડા પ્રધાનપદ દરમિયાન આ જમીન પરત કરવાનો ઇનકાર કર્યો હતો. ભારતના વડા પ્રધાન લાલ બહાદુર શાસ્ત્રીનું પાકિસ્તાનના વડા પ્રધાન અયુબ ખાન સાથે યુદ્ધવિરામ પર હસ્તાક્ષર કર્યાના કલાકો પછી શંકાસ્પદ રીતે મૃત્યુ થયું હતું. દેશના તત્કાલિન વડાપ્રધાનનું 11 જાન્યુઆરી 1966ની રાત્રે અવસાન થયું હતું.
