সমগ্ৰ বিশ্বতে প্ৰতিবছৰে ৬ অক্টোবৰ তাৰিখে পালন কৰা হয় World cerebral palsy day । এই দিৱস উদযাপনৰ লক্ষ্য হৈছে মস্তিষ্কৰ পক্ষাঘাতগ্ৰস্ত লোকসকলৰ যত্ন আৰু সহায় কৰাৰ লগতে এই ৰোগৰ বিষয়ে সজাগতা বৃদ্ধি কৰা আৰু সামাজিক পৰিৱৰ্তনৰ সৃষ্টি কৰি মস্তিষ্কৰ পক্ষাঘাতগ্ৰস্ত ৰোগীসকলক উন্নতভাৱে সহায় কৰা(World Cerebral Palsy Day 2022) ।
মস্তিষ্কৰ পক্ষাঘাত একক ৰোগ নহয় বৰঞ্চ শিশুৰ নৱজাত অৱস্থাত বা শিশু অৱস্থাত দেখা দিয়া কেইবাটাও স্নায়ুজনিত বিকাৰৰ এটা গোট আৰু শিশুৰ পেশীৰ গতি আৰু ভংগীমাত স্থায়ীভাৱে প্ৰভাৱিত কৰি শিশুটি আজীৱন অক্ষমতাত ৰাখে । বিশ্বজুৰি প্ৰায় ১ কোটি ৭০ লাখ লোক এই ৰোগত আক্ৰান্ত হৈছে, ইয়াৰ পিছতো এই ৰোগৰ বিষয়ে অতি কম সংখ্যক লোকহে জ্ঞাত ৷ এই ৰোগৰ কাৰণ কি, ইয়াৰ লক্ষণসমূহ কি আৰু মস্তিষ্কৰ পক্ষাঘাতগ্ৰস্ত লোকৰ বাবে কিমান আগতীয়াকৈ নিৰ্ণয় কৰিলে ফলাফল উন্নত হ’ব পাৰে ।
চেৰিব্ৰেল পালচি (CP) কি ?(What is Cerebral Palsy)
গৰ্ভাৱস্থাত, জন্মৰ সময়ত বা জন্মৰ পিছত অলপ সময়ৰ পিছতে মগজুৰ ক্ষতি বা মগজুৰ অস্বাভাৱিক বিকাশৰ ফলত হোৱা স্নায়ুজনিত অৱস্থাৰ এটা গোটক চেৰিব্ৰেল পালচি (CP) বোলে । এই ৰোগত দৃষ্টিশক্তি, বাক আৰু শিক্ষণৰ সমস্যা, বৌদ্ধিক অক্ষমতা, মৃগীৰোগ আৰু স্বেচ্ছামূলক পেশীৰ গতিবিধি আংশিক বা সম্পূৰ্ণ হেৰুৱাই পেলোৱা আদি বহুতো ভিন্ন লক্ষণ দেখা যায় ।
চেৰিব্ৰেল পালচি বা চি পি হৈছে মগজুৰ এবিধ বিকাৰ যিয়ে পেশীৰ গতি আৰু সমন্বয়ত প্ৰভাৱ পেলায়। এইটো মগজু আৰু পেশীৰ লগত জড়িত সমস্যা । কেতিয়াবা চকু আৰু কাণতো মস্তিষ্কৰ পক্ষাঘাতগ্ৰস্ত হয়। চেৰিব্ৰেল পালচিত চেৰিব্ৰেল মানে মগজুৰ সৈতে সম্পৰ্কিত। আনহাতে পক্ষাঘাতৰ অৰ্থ হৈছে শৰীৰৰ দুৰ্বলতা বা কঁপনি। সহস্ৰাধিক শিশুৰ ভিতৰত ২ৰ পৰা ৪ টা শিশুৰ চেৰিব্ৰেল পালচি হয়। এইটো একেবাৰেই সাধাৰণ সমস্যা নহয় ।
চেৰিব্ৰেল পালচি নামৰ ৰোগটো সংক্ৰামক নহয় । অৰ্থাৎ ই ব্যক্তিৰ পৰা ব্যক্তিলৈ বিয়পি নাযায় । ইয়াৰ বাহিৰেও ই কোনো প্ৰগতিশীল ৰোগ নহয় । অৰ্থাৎ সময়ৰ লগে লগে এই ৰোগৰ লক্ষণসমূহ বাঢ়ি নাযায় বা বেয়া হৈ নাযায় । ইয়াৰ লক্ষণসমূহ সকলো শিশুতে বেলেগ বেলেগ হ’ব পাৰে । অৱস্থাৰ ভয়াৱহতা বিবেচনা কৰি তেওঁলোকৰ চিকিৎসা কৰা হয় । শিশুৰ চেৰিব্ৰেল পালচি ৰোগ হ’লে বহুতো লক্ষণ দেখা দিয়ে ।
শিশুৰ মস্তিষ্কৰ পক্ষাঘাতৰ লক্ষণ(Symptoms of cerebral palsy in children)
চেৰিব্ৰেল পালচিৰ লক্ষণসমূহ ব্যক্তিভেদে বেলেগ বেলেগ হয় । ইয়াৰ লক্ষণসমূহ মৃদুৰ পৰা গুৰুতৰলৈকে হ’ব পাৰে । ইয়াত কিছুমান শিশুৰ উঠা, বহা আৰু খোজ কঢ়াত অসুবিধা আদি সৰু সৰু লক্ষণ দেখা দিব পাৰে । কিছুমান শিশুৱে গিলিবলৈ আৰু কথা ক’বলৈও অসুবিধা পাব পাৰে ।
- সময়ৰ লগে লগে ইয়াৰ লক্ষণসমূহ মৃদুৰ পৰা গুৰুতৰ অৱস্থালৈ গতি কৰিব পাৰে ।
- খোজ কঢ়া আৰু বহিবলৈ অসুবিধা হোৱা
- বস্তু ধৰিবলৈ অসুবিধা
- পেশীৰ স্বৰত পৰিৱৰ্তন ঘটে
- কথা কোৱাত অসুবিধা হোৱা
- গিলিবলৈ অসুবিধা হোৱা
- অত্যধিক লেলাউটি ওলোৱা
- মগজুৰ ভাৰসাম্যতা সম্পূৰ্ণৰূপে হেৰুৱাই পেলোৱা
- বৌদ্ধিক অক্ষমতা
সাধাৰণতে ৩-৪ বছৰ বয়সৰ আগৰ শিশুৰ ক্ষেত্ৰত মস্তিষ্কৰ পক্ষাঘাতৰ লক্ষণ দেখা দিয়ে । যদি এই বয়সৰ পূৰ্বেই আপোনাৰ শিশুটিৰ ক্ষেত্ৰত এই সকলোবোৰ লক্ষণ দেখা দিছে, তেন্তে এই পৰিস্থিতিত আপুনি নিশ্চিতভাৱে চিকিৎসকৰ পৰামৰ্শ ল’ব লাগে । সময়মতে চিকিৎসা কৰিলে শিশুটিও সুস্থ হ’ব পাৰে ।
শিশুৰ মস্তিষ্কৰ পক্ষাঘাতৰ কাৰণ(Causes of cerebral palsy in children)
চেৰিব্ৰেল পালচি হৈছে মগজুৰ এক বিকাৰ । চেৰিব্ৰেল পালচি হোৱাৰ আঁৰত বহু কাৰণ আছে । সাধাৰণতে জন্মৰ আগতেই মস্তিষ্কৰ পক্ষাঘাত হয়, কিন্তু জন্মৰ সময়ত বা জীৱনৰ প্ৰথম কেইবছৰমানতো হ’ব পাৰে । চেৰিব্ৰেল পালচি হোৱাৰ মূল কাৰণ হ’ল জৰায়ুত থকা শিশুক উপযুক্ত পৰিমাণৰ অক্সিজেন নাপায়। মস্তিষ্কৰ পক্ষাঘাতৰ কাৰণসমূহ হ’ল-
- মগজুৰ অস্বাভাৱিক বিকাশৰ ফলত বা বিকাশশীল মগজুৰ আঘাতৰ ফলত চেৰিব্ৰেল পালচি হ’ব পাৰে ।
- এছফিক্সিয়া নৱজাতক বা প্ৰসৱৰ সময়ত মগজুলৈ অক্সিজেনৰ অভাৱ
- জিন মিউটেচন যিয়ে মগজুৰ অস্বাভাৱিক বিকাশ ঘটায়
- শিশুৰ গুৰুতৰ জণ্ডিচ
- প্ৰসৱৰ সময়ত মাতৃৰ সংক্ৰমণ
- মগজুৰ সংক্ৰমণ
- মগজুত তেজ ওলোৱা
- গৰ্ভাৱস্থাত পৰি, দুৰ্ঘটনা আদিৰ ফলত মূৰত আঘাত পোৱা
- মগজুলৈ সঠিক তেজৰ সোঁত নথকাৰ বাবে মূৰত আঘাত পোৱা
- মগজুত আঘাত পোৱা
কোনবোৰ শিশুৰ চেৰিব্ৰেল পালচি হোৱাৰ আশংকা অধিক? (Who’s at risk for cerebral palsy)
শিশুৰ মস্তিষ্কৰ পক্ষাঘাত বা cerebral palsy হোৱাৰ সম্ভাৱনা বৃদ্ধি কৰিব পাৰে । ইয়াৰ ভিতৰত আছে-
- অকাল জন্ম
- জন্মৰ সময়ত অতি কম ওজন
- যমজ সন্তান থকা
- ব্ৰিচ বাৰ্থ । প্ৰসৱ বা প্ৰসৱৰ পূৰ্বে শিশুৰ নিতম্ব আৰু ভৰি ওলাই অহা অৱস্থা হ’ল ব্ৰিচ বাৰ্থ ।
- Rh অসামঞ্জস্যতা । Rh অসামঞ্জস্যতা এনে এক অৱস্থা যেতিয়া মাতৃৰ তেজৰ Rh প্ৰকাৰ শিশুৰ Rh প্ৰকাৰৰ পৰা যথেষ্ট পৃথক হয় ।
চেৰিব্ৰেল পালচিৰ প্ৰকাৰ (Type of Cerebral Palsy)
শিশুৰ মস্তিষ্কৰ পক্ষাঘাতৰ লক্ষণসমূহ মগজুৰ আক্ৰান্ত অংশৰ ভিত্তিত মস্তিষ্কৰ পক্ষাঘাত ভাগ কৰা হয়। ই চাৰি প্ৰকাৰৰ। ইয়াৰ ভিতৰত আছে-
- স্পাষ্টিচিটি চেৰিব্ৰেল পালচি (Spasticity cerebral palsy)
- ডিস্কাইনেটিক চেৰিব্ৰেল পালচি (Dyskinetic cerebral palsy)
- এটেক্সিক চেৰিব্ৰেল পালচি (Ataxic cerebral palsy)
- মিশ্ৰিত মস্তিষ্কৰ পক্ষাঘাত (Mixed cerebral palsy)
চেৰিব্ৰেল পালচিৰ বাবে পৰীক্ষাৰ প্ৰয়োজন(Tests required for cerebral palsy)
সাধাৰণতে চেৰিব্ৰেল পালচি বা চি পিৰ কোনো নিৰ্দিষ্ট পৰীক্ষা কৰা হোৱা নাই । কিন্তু কিছুমান পৰীক্ষাৰ দ্বাৰা শিশুটিৰ চেৰিব্ৰেল পালচি হৈছে নে নাই সেইটো জানিব পৰা যায় । চেৰিব্ৰেল পালচিৰ বাবে কিছুমান গুৰুত্বপূৰ্ণ পৰীক্ষা-
- ব্ৰেইন স্কেন
ইয়াৰ ভিতৰত আছে MII, Cranial আৰু Ultrasound ।
- ই ই জি
আক্ৰমণো মস্তিষ্কৰ পক্ষাঘাতৰ লক্ষণ । প্ৰায়ে আক্ৰমণ হোৱা শিশুৰ বাবে ই ই জি কৰা হয় । ইয়াত শিশুৰ মগজুৰ কাৰ্যকলাপ লিপিবদ্ধ কৰা হয় ।
- লেব পৰীক্ষা
ইয়াত শিশুটিৰ তেজ আৰু প্ৰস্ৰাৱ সম্পৰ্কীয় পৰীক্ষা কৰা হয় ।
চেৰিব্ৰেল পালচি প্ৰতিৰোধৰ টিপছ (Prevention Tips for Cerebral Palsy)
প্ৰায়ে মানুহৰ মনত এটা প্ৰশ্ন হয় যে মস্তিষ্কৰ পক্ষাঘাত কেনেকৈ প্ৰতিৰোধ কৰিব পাৰি ? এই সন্দৰ্ভত বিশেষজ্ঞই বুজাইছে যে, মস্তিষ্কৰ পক্ষাঘাত সৃষ্টি কৰা বেছিভাগ সমস্যাই সদায় ৰোধ কৰিব নোৱাৰি । কিন্তু যদি আপুনি গৰ্ভৱতী বা গৰ্ভৱতী হোৱাৰ পৰিকল্পনা কৰিছে তেন্তে চেৰিব্ৰেল পালচিৰ জটিলতা হ্ৰাস কৰিবলৈ আপুনি ল’ব পৰা পদক্ষেপ সমূহ এনেধৰণৰ-
- ভ্ৰূণৰ মগজুৰ ক্ষতি কৰিব পৰা ৰোগৰ প্ৰতিষেধক গ্ৰহণ কৰক
- প্ৰসৱ বা প্ৰসৱৰ পূৰ্বে সৰ্বাধিক সাৱধানতা অৱলম্বন কৰাটো প্ৰয়োজনীয়
- গৰ্ভাৱস্থাৰ সময়ত চিকিৎসকৰ সৈতে নিয়মীয়াকৈ যোগাযোগ ৰাখিব লাগে । যিয়ে অকালতে জন্ম হোৱা, জন্মৰ সময়ত কম ওজন আৰু সংক্ৰমণ ৰোধ কৰাত সহায় কৰিব পাৰে ।
চেৰিব্ৰেল পালচিৰ চিকিৎসা কেনেকৈ কৰা হয়? (How is cerebral palsy treated?)
চেৰিব্ৰেল পালচিৰ চিকিৎসা মানে ইয়াৰ লক্ষণ আৰু জটিলতা হ্ৰাস কৰা । ইয়াৰ চিকিৎসাৰ ভিতৰত সহায়ক, ঔষধ আৰু অস্ত্ৰোপচাৰ আদি অন্তৰ্ভুক্ত । আন আন চিকিৎসা পদ্ধতিসমূহৰ ভিতৰত আছে স্পিচ থেৰাপি, ফিজিকেল থেৰাপি, অকুপেচনেল থেৰাপি ইত্যাদি ।
মস্তিষ্কৰ পক্ষাঘাতৰ কোনো নিৰাময় নাই । কিন্তু ইয়াক ফলপ্ৰসূভাৱে পৰিচালনা কৰিব পাৰি । চেৰিব্ৰেল পালচি থকা কিছুমান শিশুক বিশেষ সহায়ৰ প্ৰয়োজন নহয় । আনহাতে কিছুমান শিশুক দীৰ্ঘম্যাদী যত্নৰ প্ৰয়োজন হ’ব পাৰে । তেওঁলোকৰ যত্ন আৰু উপযুক্ত চিকিৎসাৰ দ্বাৰা মস্তিষ্কৰ পক্ষাঘাতগ্ৰস্ত শিশুৰ জীৱন উন্নত কৰিব পৰা যায় ।
লগতে পঢ়ক: বুদ্ধি কম নহয় ডিছলেক্সিয়াত ভোগা শিশুৰ: জানক ডিছলেক্সিয়া হয়নো কি ?
