ইন্টাৰনেশ্যনেল ডেস্ক, ২৫ এপ্ৰিল : দীৰ্ঘদিনৰ পৰা চীন আৰু পাকিস্তানৰ ভিতৰুৱা বন্ধুত্বক লৈ বিভিন্ন মহলত চৰ্চা চলি আছিল (Pakistan and China relation)। কিন্তু এইবাৰ দুয়ো দেশৰ মাজৰ সম্পৰ্কত ফাঁট মেলিছে । শেহতীয়াকৈ চীন নেচনেল পেট্ৰ'লিয়াম কৰ্প'ৰেচনৰ ওপৰত পাকিস্তানৰ অসামৰিক আদালতে পেট্ৰ'লিয়াম এক্সপ্লোৰেচন (প্ৰাইভেট) লিমিটেডৰ সৈতে স্বাক্ষৰিত চুক্তি উলংঘা কৰাৰ অভিযোগত ২.৪৮ নিযুত আমেৰিকান ডলাৰ জৰিমনা আৰোপ কৰাৰ ফলত দুয়োখন দেশৰ মাজত বৰ্ধিত অৰ্থনৈতিক অবিশ্বাস পুনৰ এবাৰ উত্থাপিত হৈছে ।
ইতিমধ্যে চীন-পাকিস্তান অৰ্থনৈতিক কৰিডৰৰ অধীনত বহুতো প্ৰকল্প বন্ধ হৈছে (CPEC projects stalled in Pakistan)। কাৰাচী আৰু পেছাৱাৰৰ মাজৰ ৰে’লপথ মেইন লাইন-১ (এমএল-১), কাৰাচী চাৰ্কুলাৰ ৰে'লৱে (কেচিআৰ) স্থগিত হৈ পৰিছে । দুয়োখন চৰকাৰৰ মাজত অমীমাংসিত পাৰ্থক্যও দেখা গৈছে ৷ যাৰ বাবে বহুতো প্ৰকল্পৰ কাম বন্ধ হৈ পৰিছে ।
চীনে বৃহৎ আন্তঃগাঁথনি প্ৰকল্পত বিনিয়োগ হ্ৰাস কৰিছে ৷ কিয়নো এই প্ৰকল্পবোৰ স্থানীয় ৰাজনীতিৰ প্ৰতি অসুৰক্ষিত আৰু বিনিয়োগৰ লাভ বিলম্ব হৈছে । দুয়োখন দেশৰ মাজৰ এই মতবিৰোধ পুৰণি যদিও সেইবোৰ গোপনে ৰখাৰ চেষ্টা কৰা হৈছে । চীনা সম্পত্তিৰ ওপৰত সন্ত্ৰাসবাদী আক্ৰমণেও অৰ্থনৈতিক সহযোগিতাৰ ওপৰত নেতিবাচক প্ৰভাৱ পেলাইছে (Terror attacks on Chinese interests)।
পাকিস্তানৰ বৰ্তমানৰ বিত্তীয় অৱস্থাইও বিভিন্ন প্ৰকল্পত বিত্তীয় দায়বদ্ধতাৰ অংশ পূৰণ কৰাৰ ক্ষমতা আৰু হ্ৰাস কৰিছে । চীনৰ ওপৰত পাকিস্তানত সন্দেহজনক প্ৰথাৰ অভিযোগ উত্থাপিত হৈছে । ইফালে ৩ বিলিয়ন আমেৰিকান ডলাৰ মূল্যৰ বিদ্যুৎ ক্ৰয় চুক্তিৰ পুনৰ আলোচনা কৰিবলৈও চীনে অস্বীকাৰ কৰিছে । এই পৰিস্থিতিত বাণিজ্যিক বেংকসমূহে পাকিস্তান চৰকাৰৰ সৈতে পূৰ্বে হোৱা চুক্তিৰ কোনো ধাৰা সংশোধন কৰাৰ অৱস্থাত নাই ।
পাকিস্তানী প্ৰতিবেদন অনুসৰি চীনা ঠিকাদাৰসকলে দুটা চিপিইচি শক্তি প্ৰকল্পত ইছলামাবাদক ৩ বিলিয়ন আমেৰিকান ডলাৰ অতিৰিক্ত মূল্য আদায় কৰি আছে । লগতে উদ্বেগ প্ৰকাশ কৰা হৈছে যে চুক্তিবোৰ ভুলকৈ আলোচনা কৰা হৈছিল । অতি ব্যয়বহুল বা অত্যাধিক চীনৰ পক্ষত আছিল এই চুক্তি । পাকিস্তানী জনসাধাৰণে উপলব্ধি কৰিছে যে সন্দেহজনক প্ৰকল্পৰ বাবে চীনা ঋণে স্থানীয় অৰ্থনীতিৰ বাবে সামান্য হে কাম কৰিব ৷ কিয়নো চীনৰ অনুদানপ্ৰাপ্ত প্ৰকল্পবোৰ চীনা কোম্পানী আৰু অত্যাধিক সূতৰ ঋণ থকাসকলক দিয়া হয় । পাকিস্তান ইতিমধ্যে চীনা ঋণৰ জালত পৰিছে আৰু ইয়াৰ অৰ্থনীতি গুৰুতৰ হৈ পৰিছে (Chinese company in Pakistan)।
চীনৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীলতা বৃদ্ধি হোৱাৰ বাবে পাকিস্তানে বৃহৎ ঋণৰ সন্মুখীন হৈছে । যাৰ বাবে নগদ ধন আৰু সঞ্চয় হ্ৰাস পাইছে । খবৰ অনুসৰি পাকিস্তানৰ ৩০ বিলিয়ন আমেৰিকান ডলাৰ বা ইয়াৰ বাহ্যিক ৰাজহুৱা ঋণৰ এক-তৃতীয়াংশ চীন আৰু চীনা বাণিজ্যিক বেংকৰ ওচৰত আছে । ২০২১ৰ জুলাই আৰু ২০২২ৰ মাৰ্চৰ ভিতৰত, পাকিস্তানৰ দ্বিপাক্ষিক ঋণ সেৱাৰ ৮০ শতাংশতকৈও অধিক চীনলৈ গৈছে । অৱশ্যে, পাকিস্তানে ঋণ পৰিশোধ কৰাত ব্যৰ্থ হৈছে । শেহতীয়াকৈ পাকিস্তানৰ প্ৰতিৰক্ষা মন্ত্ৰী খাজা আচিফে কৈছিল যে পাকিস্তানে ইতিমধ্যে সেইবোৰ ডিফল্ট কৰিছে ।
যোৱা বছৰ, শক্তি, যোগাযোগ আৰু ৰেলপথৰ সৈতে জড়িত ৩০ টাতকৈও অধিক চীনা কোম্পানীয়ে ঋণ পৰিশোধ নকৰিলে তেওঁলোকৰ কাৰ্যকলাপ বন্ধ কৰাৰ ভাবুকি দিছিল । পাক প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ বিশেষ সহায়ক চৈয়দ তাৰিক ফাতেমীয়ে সতৰ্ক কৰি দিছিল যে চীনা আইপিপিসমূহক অতিৰিক্ত পৰিশোধ ১.৫ বিলিয়ন আমেৰিকান ডলাৰলৈ বৃদ্ধি হৈছে । গোৱাদৰৰ আৰক্ষীয়ে শেহতীয়াকৈ জৰুৰীকালীন অৱস্থা ঘোষণা কৰিছিল আৰু বন্দৰ অভিযানত বাধা দিয়া এটা প্ৰতিবাদী গোটৰ বিৰুদ্ধে ব্যৱস্থা লৈছিল ।
ইফালে চীনৰ সৈতে স্বাক্ষৰিত এফটিএৰ পৰাও পাকিস্তান লাভান্বিত হোৱা নাই । পাকিস্তানলৈ চীনৰ ৰপ্তানি যিমান হৈছে চীন লৈ হোৱা ৰপ্তানিৰ তুলনাত বহু বেছি । যাৰ ফলত চীনৰ সৈতে বাণিজ্য ঘাটি বৃদ্ধি হৈছে । যদিও ২০০৩ ৰ পৰা ২০০৬ চনৰ ভিতৰত দুয়োখন দেশৰ মাজত বাণিজ্য ঘাটি ১০৯ শতাংশ বৃদ্ধি পাইছিল, এফটিএ কাৰ্যকৰী হোৱাৰ পিচত ই ৫৩৫ শতাংশ বৃদ্ধি পাইছে । এফটিএক পাকিস্তানৰ ব্যৱসায়ীসকলে সমালোচনা কৰি আহিছে । তেওঁলোকে এফটিএ পুনৰীক্ষণৰো আহ্বান জনাইছে ।
পাকিস্তানৰ বাণিজ্য উন্নয়ন প্ৰাধিকৰণৰ প্ৰাক্তন মুখ্য কাৰ্যবাহী আৰিফ আহমেদ খানৰ মতে, চীনলৈ পাকিস্তানী ৰপ্তানিৰ ক্ষেত্ৰত অনা-শুল্ক বাধা হৈছে মূল সমস্যা । পাকিস্তানী ৰপ্তানিকৰ্তাসকলেও চীনলৈ তেওঁলোকৰ ৰপ্তানিৰ ক্ষেত্ৰত ফাইটোচেনিটাৰী বাধাৰ দৰে সমস্যাৰ সন্মুখীন হয় । ঠিকাদাৰসকলে ব্যয় বৃদ্ধি কৰিছে ৷ যাৰ ফলত প্ৰকল্পবোৰ বাতিল হৈছে আৰু ৰাজনৈতিক প্ৰতিক্ৰিয়াৰো সৃষ্টি হৈছে ।
২০২০ চনত, বিশ্ব বেংকে জাম্বিয়াৰ এটা শক্তি প্ৰকল্পত প্ৰৱঞ্চনামূলক প্ৰক্ৰিয়াৰ বাবে চীনৰ বৈদ্যুতিক ডিজাইন আৰু গৱেষণা প্ৰতিষ্ঠান কোম্পানী লিমিটেডক ১৮ মাহলৈকে বেংক-বিত্তীয় প্ৰকল্পত অংশগ্ৰহণ কৰিবলৈ বাধা দিছিল । ২০২১ চনৰ ডিচেম্বৰত, এডিবিয়ে চীনৰ চিএমচি অভিযান্ত্ৰিক প্ৰতিষ্ঠান উত্তৰ-পশ্চিম অসামৰিক বিমান পৰিবহন বিমানবন্দৰ নিৰ্মাণ গোট আৰু চাইনা হাৰ্বাৰ ইঞ্জিনিয়াৰিংক নেপালৰ মুখ্য বিমানবন্দৰ আন্তঃগাঁথনি উন্নয়ন প্ৰকল্পত অংশগ্ৰহণ কৰাৰ পৰা বিৰত ৰাখিবলৈ ব্লেকলিষ্ট কৰে ।
লগতে পঢ়ক : Explosions in Swat Pakistan : স্বাতৰ সন্ত্ৰাসবাদ বিৰোধী কাৰ্যালয়ত বিস্ফোৰণত নিহত ১২ আৰক্ষী, আহত ৪০
