ETV Bharat / opinion

জিডিপি আৰু জিভিএত অমিল; চিন্তা কৰিবলগা বিষয়নে ? - GDP vs GVA

author img

By Tulsi Jayakumar

Published : Jun 6, 2024, 3:15 PM IST

GDP vs GVA : মুঠ ঘৰুৱা উৎপাদন (জি ডি পি) আৰু মুঠ মূল্য সংযোজন (জি ভি এ) বিকাশৰ পৰিসংখ্যা সম্পৰ্কে বিভ্ৰান্তিৰ মাজতে অৰ্থনীতিবিদসকলে বিকাশৰ পৰিসংখ্যাৰ ওপৰত প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰিছে । আনহাতে, প্ৰাক্তন মুখ্য অৰ্থনৈতিক উপদেষ্টা কে ভি সুব্ৰমনিয়ামে এনে সমালোচনাক নস্যাৎ কৰিছে । এই বিষয়ত তুলসী জয়কুমাৰৰ এক বিশেষ প্ৰতিবেদন ।

GDP vs GVA
জিডিপি আৰু জিভিএত অমিল কিয়? (File Photo)

বিশেষ প্ৰতিবেদন, ৬ জুন : আমি ৰাজনৈতিক ধাৰাবাহিকতাৰ বাবে অপেক্ষা কৰি থকাৰ সময়তে শেহতীয়া বিকাশৰ সংখ্যাই 8.2% শক্তিশালী মুঠ ঘৰুৱা উৎপাদন (জিডিপি) বৃদ্ধিৰ সৈতে বিকাশৰ এক বিভ্ৰান্তিকৰ ছবি দাঙি ধৰিছে । কিয়নো ইয়াৰ তুলনাত 2023-24 বিত্তীয় বৰ্ষৰ বাবে 7.2%ৰ কম মুঠ মূল্য সংযোজন (জিভিএ) বৃদ্ধিহে প্ৰকাশ কৰিছে । জিডিপি-জিভিএৰ এই অমিলৰ ফলত একাংশ অৰ্থনীতিবিদে বিকাশৰ পৰিসংখ্যাৰ ওপৰত প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰিছে । আনহাতে, প্ৰাক্তন মুখ্য অৰ্থনৈতিক উপদেষ্টা কে ভি সুব্ৰমনিয়ামে এনে সমালোচনাক নিজৰ 'আদৰ্শগতভাৱে চালিত এন্দুৰৰ গাঁতত' বাস কৰা একাংশ লোকৰ পৰা অহা বুলি খাৰিজ কৰিছে । কিন্তু জিডিপি-জিভিএৰ অমিলৰ প্ৰকৃত অৰ্থ কি আৰু আমি ইয়াক কিয় গুৰুত্ব দিয়া উচিত ?

এই বিষয়টো বুজিবলৈ এইটো জনাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ যে এক অৰ্থনীতিৰ সামগ্ৰিক প্ৰতিফলন তিনিটা পদ্ধতি ব্যৱহাৰ কৰি জোখা যায়- উৎপাদন বা মূল্য সংযোজন পদ্ধতি, উপাৰ্জনৰ পদ্ধতি আৰু ব্যয়ৰ পদ্ধতি । তিনিওটা পদ্ধতিয়ে আদৰ্শগতভাৱে একে ফলাফল প্ৰদান কৰিব লাগে । কিয়নো অৰ্থনীতিত যি উৎপাদিত হয় সেয়া হৈছে উৎপাদনৰ কাৰকৰ দ্বাৰা কি উপাৰ্জন কৰা হ'ব আৰু কি ব্যয় কৰা হ'ব ।

ভাৰতত আউটপুট পদ্ধতি ব্যৱহাৰ কৰি গণনা কৰা জিভিএয়ে ঘৰুৱা অৰ্থনীতিৰ ভিতৰত হোৱা মূল্য সংযোজন প্ৰতিফলিত কৰে আৰু ইয়াক অৰ্থনীতিত উৎপাদনশীলতাৰ এক প্ৰকৃত সূচক হিচাপে চোৱা যায় । আনহাতে, অৰ্থনীতিত মুঠ ব্যয় প্ৰতিফলিত কৰা জিডিপি জিভিএৰ সৈতে সম্পৰ্কিত । কিয়নো ই হৈছে জিভিএৰ মুঠ পৰিমাণ আৰু মুঠ কৰ, অৰ্থাৎ কৰ ৰহিত ৰাজসাহায্য ।

জিভিএৰ দ্বাৰা জোখা অনুসৰি ভাৰতৰ প্ৰকৃত উৎপাদন আৰু উৎপাদনশীলতাৰ কি হৈ আছে ? ইয়াত আমি বাৰ্ষিক আৰু তিনিমহীয়া তথ্যৰ মাজত পাৰ্থক্য দেখিছোঁ । 2022-23 বৰ্ষৰ তুলনাত 2023-24 বৰ্ষত ভাৰতত বাৰ্ষিক প্ৰকৃত জিভিএৰ খণ্ড অনুসৰি বিভাজনে হতাশাজনক আৰু আনন্দদায়ক দুয়োটা প্ৰৱণতা প্ৰকাশ কৰে । উদাহৰণ স্বৰূপে, স্বাভাৱিকতকৈ কম বৰষুণৰ বাবে কৃষি বিকাশ, যি মহামাৰীৰ সময়তো ভাৰতীয় অৰ্থনীতি বজাই ৰখাত গুৰুত্বপূৰ্ণ আছিল, এই সময়ছোৱাত নাটকীয়ভাৱে 4.7% ৰ পৰা 1.4% লৈ হ্ৰাস পাইছে ।

সেৱা খণ্ডৰ বিকাশৰ হাৰত একে ধৰণৰ নাটকীয় হ্ৰাস দেখা গৈছে । বাণিজ্য, হোটেল, পৰিবহণ, যোগাযোগ আৰু সম্প্ৰচাৰ সম্পৰ্কীয় সেৱাই মহামাৰীৰ পিচৰ যুগত ভাৰতীয় বিকাশৰ হাৰ বৃদ্ধি কৰে । এনে লাগিছে যেন প্ৰতিশোধ ল'বলগীয়া পৰ্যটনৰ যুগ হ্ৰাস পাইছে, য'ত যোৱা বছৰত এই খণ্ডৰ বিকাশ 12% ৰ পৰা 6.4%লৈ হ্ৰাস হৈ প্ৰায় আধা হৈছে । ইতিবাচক দিশত, উৎপাদন বৃদ্ধি ২০২৩ বিত্তীয় বৰ্ষত -2.2% ৰ পৰা ২০২৪ বিত্তীয় বৰ্ষত এক শক্তিশালী 9.9% বৃদ্ধিৰ হাৰলৈ বৃদ্ধি হৈছে ।

নিৰ্মাণ খণ্ডৰ বৃদ্ধি ঔদ্যোগিক উৎপাদন সূচকৰ (আইআইপি) তথ্যৰ দ্বাৰা সমৰ্থিত হয়, যিয়ে মৌলিক ধাতু, মটৰ বাহন, ট্ৰেইলাৰ আৰু অৰ্ধ-ট্ৰেইলাৰ আৰু অন্যান্য পৰিবহণ সঁজুলি নিৰ্মাণৰ দ্বাৰা চালিত খণ্ডটোত 5.5% বৃদ্ধি দেখুৱায় । আনহাতে, ধঁপাত, পোছাক আৰু কম্পিউটাৰ, ইলেক্ট্ৰ'নিক আৰু অপ্টিকেল সামগ্ৰী আদি সামগ্ৰী নিৰ্মাণে দুটা অংকৰ ঋণাত্মক বিকাশৰ হাৰ অনুভৱ কৰিছে ।

ত্ৰৈমাসিক স্তৰৰ জিভিএ তথ্যৰ সমীক্ষাই প্ৰকাশ কৰে যে তৃতীয় ত্ৰৈমাসিকৰ তুলনাত চতুৰ্থ ত্ৰৈমাসিকত প্ৰায় প্ৰতিটো খণ্ড হ্ৰাস পাইছে, যাৰ ফলত ত্ৰৈমাসিকবোৰৰ মাজত বিকাশৰ হাৰৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ তাৰতম্য সম্পৰ্কে প্ৰশ্ন উত্থাপিত হৈছে । উদাহৰণ স্বৰূপে, উৎপাদন খণ্ডত 2023-24 বিত্তীয় বৰ্ষৰ প্ৰথম, দ্বিতীয়, তৃতীয় আৰু চতুৰ্থ ত্ৰৈমাসিকত ক্ৰমান্বয়ে 2.1%, 11.9%, 10.6%, আৰু 7.7% বৃদ্ধিৰ হাৰ নথিভুক্ত কৰা হৈছে ।

পুনৰ যদি জিডিপিলৈ ঘূৰি যাওঁ, সামগ্ৰিক ব্যয়ত ব্যৱহাৰৰ অংশ 52.9% লৈ হ্ৰাস পাইছে । আনহাতে, চৰকাৰী মূলধন ব্যয়ৰ দ্বাৰা চালিত 2023-24 বৰ্ষৰ চতুৰ্থ ত্ৰৈমাসিকত মুঠ স্থিৰ মূলধন গঠনৰ (জিএফচিএফ) অংশ 33.2% লৈ বৃদ্ধি হৈছে । ব্যক্তিগত চূড়ান্ত ব্যৱহাৰ ব্যয়ৰ বৃদ্ধিৰ হাৰ 2023-24 বৰ্ষৰ চতুৰ্থ ত্ৰৈমাসিকত 4% আছিল, যিটো তৃতীয় ত্ৰৈমাসিকৰ দৰে একে আছিল । আনহাতে, জিএফচিএফৰ বৃদ্ধিৰ হাৰ ২০২৪ বিত্তীয় বৰ্ষত তৃতীয় ত্ৰৈমাসিকৰ 9.7% ৰ পৰা ২০২৪ বিত্তীয় বৰ্ষৰ চতুৰ্থ ত্ৰৈমাসিকত 6.3% লৈ হ্ৰাস পাইছে ।

জিডিপিৰ দ্বাৰা পৰিমাপ কৰা শীৰ্ষ বৃদ্ধিয়ে 8.2% শক্তিশালী বিকাশৰ ফালে আঙুলিয়ায় আৰু ই শক্তিশালী অৰ্থনৈতিক প্ৰদৰ্শনৰ ইংগিত দিয়ে । অৱশ্যে জিডিপি-জিভিএ বিতৰ্কই এক বাধা হিচাপে কাম কৰে । জিডিপি বৃদ্ধিৰ এক কাৰণ হিচাপে মুঠ কৰ পৰিৱৰ্তনক ব্যাখ্যা কৰিব পাৰি, যাৰ শ্ৰেয় ৰাজসাহায্যৰ ওপৰত কেন্দ্ৰৰ ব্যয় হ্ৰাস কৰাক দিব পাৰি । খাদ্য আৰু সাৰৰ ৰাজসাহায্য হ্ৰাস হোৱাৰ ফলত ২০২৪ বিত্তীয় বৰ্ষত বছৰি 23.8% হ্ৰাস পাইছে ।

ব্যয়ৰ দিশত, জিডিপিৰ মূল্য 'বিসংগতি' সামগ্ৰীৰ দ্বাৰা বৃদ্ধি কৰিব পৰা যায়– ই হৈছে এক সামগ্ৰী, যিয়ে উপাৰ্জন আৰু ব্যয় পদ্ধতি ব্যৱহাৰ কৰি পৰিসংখ্যা মন্ত্ৰালয়ৰ জিডিপি পূৰ্বানুমানৰ সৈতে সমান। 2023-24 বিত্তীয় বৰ্ষৰ তথ্যত দেখা পোৱা অনুসৰি, এক বৃহৎ ধনাত্মক সংখ্যাই পদ্ধতিগত সমস্যাৰ বাবে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বৃদ্ধি সূচায় ।

সেয়েহে, মুঠতে জিডিপি-জিভিএ পাৰ্থক্যৰ ওপৰত হোৱা বিতৰ্কই তথ্যৰ সৈতে গুৰুত্বপূৰ্ণ সমস্যাৰ সলনি পদ্ধতিগত আৰু গাণিতিক সমস্যাৰ ফালে আঙুলিয়াই দিব পাৰে ।

(তুলসী জয়কুমাৰ হৈছে চেণ্টাৰ ফৰ ফেমিলী বিজনেছ এণ্ড এণ্ট্ৰপ্ৰিনিঅৰশ্বিপ এছপিজেআইএমআৰ ভৱনৰ বিত্ত আৰু অৰ্থনীতি বিভাগৰ অধ্যাপক আৰু কাৰ্যবাহী সঞ্চালক । ইয়াত প্ৰদান কৰা মতামতবোৰ লেখকৰ সম্পূৰ্ণ ব্যক্তিগত)

লগতে পঢ়ক :এন ডি এৰ জয়তো পৰাজয়ৰ অনুভৱ; '400 পাৰ'ৰ পৰা বিজেপিৰ কেনেদৰে 32 বিয়োগ হ'ল ? - Lok Sabha Election Results 2024

বিশেষ প্ৰতিবেদন, ৬ জুন : আমি ৰাজনৈতিক ধাৰাবাহিকতাৰ বাবে অপেক্ষা কৰি থকাৰ সময়তে শেহতীয়া বিকাশৰ সংখ্যাই 8.2% শক্তিশালী মুঠ ঘৰুৱা উৎপাদন (জিডিপি) বৃদ্ধিৰ সৈতে বিকাশৰ এক বিভ্ৰান্তিকৰ ছবি দাঙি ধৰিছে । কিয়নো ইয়াৰ তুলনাত 2023-24 বিত্তীয় বৰ্ষৰ বাবে 7.2%ৰ কম মুঠ মূল্য সংযোজন (জিভিএ) বৃদ্ধিহে প্ৰকাশ কৰিছে । জিডিপি-জিভিএৰ এই অমিলৰ ফলত একাংশ অৰ্থনীতিবিদে বিকাশৰ পৰিসংখ্যাৰ ওপৰত প্ৰশ্ন উত্থাপন কৰিছে । আনহাতে, প্ৰাক্তন মুখ্য অৰ্থনৈতিক উপদেষ্টা কে ভি সুব্ৰমনিয়ামে এনে সমালোচনাক নিজৰ 'আদৰ্শগতভাৱে চালিত এন্দুৰৰ গাঁতত' বাস কৰা একাংশ লোকৰ পৰা অহা বুলি খাৰিজ কৰিছে । কিন্তু জিডিপি-জিভিএৰ অমিলৰ প্ৰকৃত অৰ্থ কি আৰু আমি ইয়াক কিয় গুৰুত্ব দিয়া উচিত ?

এই বিষয়টো বুজিবলৈ এইটো জনাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ যে এক অৰ্থনীতিৰ সামগ্ৰিক প্ৰতিফলন তিনিটা পদ্ধতি ব্যৱহাৰ কৰি জোখা যায়- উৎপাদন বা মূল্য সংযোজন পদ্ধতি, উপাৰ্জনৰ পদ্ধতি আৰু ব্যয়ৰ পদ্ধতি । তিনিওটা পদ্ধতিয়ে আদৰ্শগতভাৱে একে ফলাফল প্ৰদান কৰিব লাগে । কিয়নো অৰ্থনীতিত যি উৎপাদিত হয় সেয়া হৈছে উৎপাদনৰ কাৰকৰ দ্বাৰা কি উপাৰ্জন কৰা হ'ব আৰু কি ব্যয় কৰা হ'ব ।

ভাৰতত আউটপুট পদ্ধতি ব্যৱহাৰ কৰি গণনা কৰা জিভিএয়ে ঘৰুৱা অৰ্থনীতিৰ ভিতৰত হোৱা মূল্য সংযোজন প্ৰতিফলিত কৰে আৰু ইয়াক অৰ্থনীতিত উৎপাদনশীলতাৰ এক প্ৰকৃত সূচক হিচাপে চোৱা যায় । আনহাতে, অৰ্থনীতিত মুঠ ব্যয় প্ৰতিফলিত কৰা জিডিপি জিভিএৰ সৈতে সম্পৰ্কিত । কিয়নো ই হৈছে জিভিএৰ মুঠ পৰিমাণ আৰু মুঠ কৰ, অৰ্থাৎ কৰ ৰহিত ৰাজসাহায্য ।

জিভিএৰ দ্বাৰা জোখা অনুসৰি ভাৰতৰ প্ৰকৃত উৎপাদন আৰু উৎপাদনশীলতাৰ কি হৈ আছে ? ইয়াত আমি বাৰ্ষিক আৰু তিনিমহীয়া তথ্যৰ মাজত পাৰ্থক্য দেখিছোঁ । 2022-23 বৰ্ষৰ তুলনাত 2023-24 বৰ্ষত ভাৰতত বাৰ্ষিক প্ৰকৃত জিভিএৰ খণ্ড অনুসৰি বিভাজনে হতাশাজনক আৰু আনন্দদায়ক দুয়োটা প্ৰৱণতা প্ৰকাশ কৰে । উদাহৰণ স্বৰূপে, স্বাভাৱিকতকৈ কম বৰষুণৰ বাবে কৃষি বিকাশ, যি মহামাৰীৰ সময়তো ভাৰতীয় অৰ্থনীতি বজাই ৰখাত গুৰুত্বপূৰ্ণ আছিল, এই সময়ছোৱাত নাটকীয়ভাৱে 4.7% ৰ পৰা 1.4% লৈ হ্ৰাস পাইছে ।

সেৱা খণ্ডৰ বিকাশৰ হাৰত একে ধৰণৰ নাটকীয় হ্ৰাস দেখা গৈছে । বাণিজ্য, হোটেল, পৰিবহণ, যোগাযোগ আৰু সম্প্ৰচাৰ সম্পৰ্কীয় সেৱাই মহামাৰীৰ পিচৰ যুগত ভাৰতীয় বিকাশৰ হাৰ বৃদ্ধি কৰে । এনে লাগিছে যেন প্ৰতিশোধ ল'বলগীয়া পৰ্যটনৰ যুগ হ্ৰাস পাইছে, য'ত যোৱা বছৰত এই খণ্ডৰ বিকাশ 12% ৰ পৰা 6.4%লৈ হ্ৰাস হৈ প্ৰায় আধা হৈছে । ইতিবাচক দিশত, উৎপাদন বৃদ্ধি ২০২৩ বিত্তীয় বৰ্ষত -2.2% ৰ পৰা ২০২৪ বিত্তীয় বৰ্ষত এক শক্তিশালী 9.9% বৃদ্ধিৰ হাৰলৈ বৃদ্ধি হৈছে ।

নিৰ্মাণ খণ্ডৰ বৃদ্ধি ঔদ্যোগিক উৎপাদন সূচকৰ (আইআইপি) তথ্যৰ দ্বাৰা সমৰ্থিত হয়, যিয়ে মৌলিক ধাতু, মটৰ বাহন, ট্ৰেইলাৰ আৰু অৰ্ধ-ট্ৰেইলাৰ আৰু অন্যান্য পৰিবহণ সঁজুলি নিৰ্মাণৰ দ্বাৰা চালিত খণ্ডটোত 5.5% বৃদ্ধি দেখুৱায় । আনহাতে, ধঁপাত, পোছাক আৰু কম্পিউটাৰ, ইলেক্ট্ৰ'নিক আৰু অপ্টিকেল সামগ্ৰী আদি সামগ্ৰী নিৰ্মাণে দুটা অংকৰ ঋণাত্মক বিকাশৰ হাৰ অনুভৱ কৰিছে ।

ত্ৰৈমাসিক স্তৰৰ জিভিএ তথ্যৰ সমীক্ষাই প্ৰকাশ কৰে যে তৃতীয় ত্ৰৈমাসিকৰ তুলনাত চতুৰ্থ ত্ৰৈমাসিকত প্ৰায় প্ৰতিটো খণ্ড হ্ৰাস পাইছে, যাৰ ফলত ত্ৰৈমাসিকবোৰৰ মাজত বিকাশৰ হাৰৰ গুৰুত্বপূৰ্ণ তাৰতম্য সম্পৰ্কে প্ৰশ্ন উত্থাপিত হৈছে । উদাহৰণ স্বৰূপে, উৎপাদন খণ্ডত 2023-24 বিত্তীয় বৰ্ষৰ প্ৰথম, দ্বিতীয়, তৃতীয় আৰু চতুৰ্থ ত্ৰৈমাসিকত ক্ৰমান্বয়ে 2.1%, 11.9%, 10.6%, আৰু 7.7% বৃদ্ধিৰ হাৰ নথিভুক্ত কৰা হৈছে ।

পুনৰ যদি জিডিপিলৈ ঘূৰি যাওঁ, সামগ্ৰিক ব্যয়ত ব্যৱহাৰৰ অংশ 52.9% লৈ হ্ৰাস পাইছে । আনহাতে, চৰকাৰী মূলধন ব্যয়ৰ দ্বাৰা চালিত 2023-24 বৰ্ষৰ চতুৰ্থ ত্ৰৈমাসিকত মুঠ স্থিৰ মূলধন গঠনৰ (জিএফচিএফ) অংশ 33.2% লৈ বৃদ্ধি হৈছে । ব্যক্তিগত চূড়ান্ত ব্যৱহাৰ ব্যয়ৰ বৃদ্ধিৰ হাৰ 2023-24 বৰ্ষৰ চতুৰ্থ ত্ৰৈমাসিকত 4% আছিল, যিটো তৃতীয় ত্ৰৈমাসিকৰ দৰে একে আছিল । আনহাতে, জিএফচিএফৰ বৃদ্ধিৰ হাৰ ২০২৪ বিত্তীয় বৰ্ষত তৃতীয় ত্ৰৈমাসিকৰ 9.7% ৰ পৰা ২০২৪ বিত্তীয় বৰ্ষৰ চতুৰ্থ ত্ৰৈমাসিকত 6.3% লৈ হ্ৰাস পাইছে ।

জিডিপিৰ দ্বাৰা পৰিমাপ কৰা শীৰ্ষ বৃদ্ধিয়ে 8.2% শক্তিশালী বিকাশৰ ফালে আঙুলিয়ায় আৰু ই শক্তিশালী অৰ্থনৈতিক প্ৰদৰ্শনৰ ইংগিত দিয়ে । অৱশ্যে জিডিপি-জিভিএ বিতৰ্কই এক বাধা হিচাপে কাম কৰে । জিডিপি বৃদ্ধিৰ এক কাৰণ হিচাপে মুঠ কৰ পৰিৱৰ্তনক ব্যাখ্যা কৰিব পাৰি, যাৰ শ্ৰেয় ৰাজসাহায্যৰ ওপৰত কেন্দ্ৰৰ ব্যয় হ্ৰাস কৰাক দিব পাৰি । খাদ্য আৰু সাৰৰ ৰাজসাহায্য হ্ৰাস হোৱাৰ ফলত ২০২৪ বিত্তীয় বৰ্ষত বছৰি 23.8% হ্ৰাস পাইছে ।

ব্যয়ৰ দিশত, জিডিপিৰ মূল্য 'বিসংগতি' সামগ্ৰীৰ দ্বাৰা বৃদ্ধি কৰিব পৰা যায়– ই হৈছে এক সামগ্ৰী, যিয়ে উপাৰ্জন আৰু ব্যয় পদ্ধতি ব্যৱহাৰ কৰি পৰিসংখ্যা মন্ত্ৰালয়ৰ জিডিপি পূৰ্বানুমানৰ সৈতে সমান। 2023-24 বিত্তীয় বৰ্ষৰ তথ্যত দেখা পোৱা অনুসৰি, এক বৃহৎ ধনাত্মক সংখ্যাই পদ্ধতিগত সমস্যাৰ বাবে এক গুৰুত্বপূৰ্ণ বৃদ্ধি সূচায় ।

সেয়েহে, মুঠতে জিডিপি-জিভিএ পাৰ্থক্যৰ ওপৰত হোৱা বিতৰ্কই তথ্যৰ সৈতে গুৰুত্বপূৰ্ণ সমস্যাৰ সলনি পদ্ধতিগত আৰু গাণিতিক সমস্যাৰ ফালে আঙুলিয়াই দিব পাৰে ।

(তুলসী জয়কুমাৰ হৈছে চেণ্টাৰ ফৰ ফেমিলী বিজনেছ এণ্ড এণ্ট্ৰপ্ৰিনিঅৰশ্বিপ এছপিজেআইএমআৰ ভৱনৰ বিত্ত আৰু অৰ্থনীতি বিভাগৰ অধ্যাপক আৰু কাৰ্যবাহী সঞ্চালক । ইয়াত প্ৰদান কৰা মতামতবোৰ লেখকৰ সম্পূৰ্ণ ব্যক্তিগত)

লগতে পঢ়ক :এন ডি এৰ জয়তো পৰাজয়ৰ অনুভৱ; '400 পাৰ'ৰ পৰা বিজেপিৰ কেনেদৰে 32 বিয়োগ হ'ল ? - Lok Sabha Election Results 2024
ETV Bharat Logo

Copyright © 2024 Ushodaya Enterprises Pvt. Ltd., All Rights Reserved.