সোমবাৰে এক নাটকীয় ঘটনাক্ৰমৰ পিচত বাংলাদেশৰ প্ৰধানমন্ত্ৰী শ্বেখ হাছিনাই পদত্যাগ কৰে । ইয়াৰ পিচতে মহম্মদ ইউনুছে বাংলাদেশৰ অন্তৱৰ্তীকালীন চৰকাৰৰ মুখ্য উপদেষ্টা হিচাপে কাম কৰাৰ অনুৰোধ গ্ৰহণ কৰিছে বুলি প্ৰতিবেদনত প্ৰকাশ পাইছে । এই খবৰৰ পিচত নিশ্চিতভাৱে ভাৰতে সাময়িকভাৱে স্বস্তিৰ নিশ্বাস পেলাব ।
পেছাত এগৰাকী অৰ্থনীতিবিদ তথা বেংকাৰ ইউনুছক হাছিনা চৰকাৰে এক ভাবুকি হিচাপে গণ্য কৰিছিল । কিয়নো তেওঁ ২০০৭ চনত সংসদীয় নিৰ্বাচনৰ পূৰ্বে অন্তৱৰ্তীকালীন চৰকাৰ দায়িত্বত থকাৰ সময়ত ৰাজনীতিত প্ৰৱেশ কৰিবলৈ আগ্ৰহী বুলি প্ৰকাশ কৰিছিল । অৱশ্যে নিৰ্বাচনত হাছিনা পুনৰ ক্ষমতালৈ ঘূৰি আহিছিল ।
যদিও গ্ৰামীণ বেংকৰ প্ৰতিষ্ঠাপক ইউনুছে অৱশেষত ৰাজনীতিত প্ৰৱেশ নকৰাৰ সিদ্ধান্ত লৈছিল, কিন্তু বাংলাদেশৰ ৰাজনীতিত তেওঁৰ উদ্দেশ্যক লৈ হাছিনা প্ৰশাসনৰ মাজত এক স্থায়ী সন্দেহ ৰৈ গৈছিল । আন্তৰ্জাতিক সম্প্ৰদায়ৰ পৰা লাভ কৰা সমৰ্থন আৰু তেওঁৰ প্ৰভাৱে ৰাজনৈতিক প্ৰতিষ্ঠানৰ বাবে এক প্ৰত্যাহ্বানৰ সৃষ্টি কৰিছিল ।
উল্লেখ্য, গ্ৰামীণ বেংক হৈছে বাংলাদেশৰ এক অত্যন্ত প্ৰভাৱশালী প্ৰতিষ্ঠান । এই প্ৰতিষ্ঠানটোৱে লাখ লাখ দৰিদ্ৰ ব্যক্তিক বিত্তীয় সেৱা প্ৰদান কৰে । হাছিনাৰ নেতৃত্বত চৰকাৰে বেংকটোৰ ওপৰত অধিক নিয়ন্ত্ৰণ বিচাৰিছিল । যাৰ ফলত ইউনুছৰ সৈতে সংঘাত হৈছিল । 2011 চনত ইউনুছক গ্ৰামীণ বেংকৰ পৰিচালন সঞ্চালকৰ পদৰ পৰা এইটো কাৰণতে আঁতৰাই দিয়া হৈছিল যে তেওঁ বাধ্যতামূলক অৱসৰৰ বয়স অতিক্ৰম কৰিছে । এই পদক্ষেপটোক ৰাজনৈতিকভাৱে অনুপ্ৰেৰিত হিচাপে ব্যাপকভাৱে গণ্য কৰা হৈছিল আৰু তেওঁৰ প্ৰভাৱ হ্ৰাস কৰাৰ লক্ষ্যৰে এই সিদ্ধান্ত লোৱা হৈছিল ।
| লগতে পঢ়ক :বাংলাদেশত আছে প্ৰায় ১৯ হাজাৰ ভাৰতীয় : আছে ৯ হাজাৰ ভাৰতীয় শিক্ষাৰ্থী - Bangladesh Violence |
চৰকাৰে ইউনুছৰ ওপৰত বিত্তীয় অব্যৱস্থা আৰু পুঁজিৰ পৰিৱৰ্তনৰ অভিযোগ উত্থাপন কৰিছিল । কিন্তু এই দাবীবোৰ আন্তৰ্জাতিক অনুসন্ধানৰ দ্বাৰা দেখা গৈছিল যে সেয়া মুখ্যত বদনাম কৰিবলৈ কৰা হৈছিল । তাৰ উপৰি এই অভিযোগবোৰ তেওঁৰ খ্যাতি কলুষিত কৰিবলৈ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল । ইউনুছ আৰু তেওঁৰ সহযোগীসকলে বহুতো আইনী প্ৰত্যাহ্বান আৰু নিয়ামক চাপৰ সন্মুখীন হৈছিল । ইয়াৰ ভিতৰত আছে ৰাষ্ট্ৰীয় ৰাজহ পৰিষদ আৰু দুৰ্নীতি-বিৰোধী আয়োগৰ তদন্ত । এই কাৰ্যবোৰক তেওঁক ভয় খুৱাবলৈ আৰু বদনাম কৰাৰ প্ৰয়াস হিচাপে গণ্য কৰা হৈছিল ।
আনহাতে, ইউনুছৰ ওপৰত অত্যাচাৰে আন্তৰ্জাতিক মনোযোগ আৰু সমালোচনা গুৰুত্বপূৰ্ণভাৱে আকৰ্ষণ কৰিছিল । আমেৰিকাৰ প্ৰাক্তন বিদেশ সচিব হিলাৰী ক্লিণ্টন আৰু নোবেল বঁটাবিজয়ীকে ধৰি বিশিষ্ট বিশ্বনেতাসকলে ইউনুছৰ প্ৰতি তেওঁলোকৰ সমৰ্থন ব্যক্ত কৰিছে । যাৰ ফলত হাছিনাক বিতাড়নৰ সৈতে তেওঁৰ সম্পৰ্ক অধিক তিক্ত হৈ পৰিছে ।
ইউনুছৰ বিৰুদ্ধে চৰকাৰৰ পদক্ষেপে নাগৰিক সমাজ সংগঠনসমূহৰ গুৰুত্ব সীমিত কৰা আৰু তেওঁলোকৰ প্ৰভাৱ সংকুচিত কৰাৰ এক বিস্তৃত প্ৰৱণতাও প্ৰতিফলিত কৰে । গ্ৰামীণ বেংকৰ স্বতন্ত্ৰ মৰ্যাদা আৰু ইউনুছৰ বিশ্বজনীন সংযোগক ৰাষ্ট্ৰীয় কৰ্তৃপক্ষৰ বাবে প্ৰত্যাহ্বান হিচাপে গণ্য কৰা হৈছিল ।
ইফালে ইউনুছৰ ওপৰত অত্যাচাৰে কেইবাখনো পশ্চিমীয়া দেশ আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সংগঠনৰ সৈতে বাংলাদেশৰ কূটনৈতিক সম্পৰ্ক কঠোৰ কৰি তুলিছিল । বিশ্ব সম্প্ৰদায়ৰ প্ৰতিক্ৰিয়াই বাংলাদেশৰ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় স্থিতিৰ ওপৰত চৰকাৰৰ কাৰ্যকলাপৰ বিস্তৃত প্ৰভাৱৰ ওপৰত আলোকপাত কৰিছিল । অৱশ্যে এই সকলোবোৰৰ সত্ত্বেও ইউনুছৰ ভাৰতৰ সৈতে বহুমুখী সম্পৰ্ক আছে । তেওঁৰ প্ৰভাৱ আৰু অৱদান বিভিন্ন খণ্ডত বিস্তৃত । ইয়াৰ ভিতৰত আছে অৰ্থনৈতিক বিকাশ, সামাজিক উদ্যোগ আৰু শিক্ষা ।
বাংলাদেশী শিক্ষাবিদ তথা সমাজকৰ্মী ছেৰিন ছাজাহান নাওমীয়ে ইটিভি ভাৰতক কয়, "বাংলাদেশৰ মানুহে ইউনুছক ভালপায় । তেওঁলোকে ক্ষমতাত এখন নতুন মুখ ভাল পাব । যদি ইউনুছে দায়িত্ব লয়, ভাৰত আৰু ৰাছিয়ায়ো বেয়া নাপাব । তেওঁ এতিয়ালৈকে আটাইতকৈ স্বচ্ছ ব্যক্তি । তেওঁক সকলো মহাশক্তিয়ে পছন্দ কৰে ।"
উল্লেখ্য, সোমবাৰে হাছিনাই ঢাকাৰ পৰা পলায়ন কৰাৰ পিচত ইউনুছক উদ্ধৃত কৰি কোৱা হৈছিল যে তেওঁ ভাৰতৰ সৈতে বাংলাদেশৰ ভাল সম্পৰ্ক অব্যাহত ৰাখিব বিচাৰে, কিয়নো দুয়োখন দেশ চুবুৰীয়া ।
আনহাতে, মাইক্ৰ'ফাইনেন্সৰ প্ৰতি ইউনুছৰ অভিনৱ দৃষ্টিভংগীয়ে দৰিদ্ৰতা দূৰীকৰণৰ প্ৰতি ভাৰতৰ দৃষ্টিভংগীৰ ওপৰত গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰভাৱ পেলাইছে । দৰিদ্ৰ লোকসকলক, বিশেষকৈ মহিলাসকলক আমানতৰ প্ৰয়োজন নোহোৱাকৈ ক্ষুদ্ৰ ঋণ প্ৰদান কৰাৰ তেওঁৰ আৰ্হিয়ে সমগ্ৰ ভাৰতৰ অসংখ্য মাইক্ৰ'ফাইনেন্স প্ৰতিষ্ঠানক (এম এফ আই) অনুপ্ৰাণিত কৰিছিল ।
এছ কে এছ মাইক্ৰ'ফাইনেন্স (বৰ্তমান Bharat Financial Inclusion Limited) আৰু বন্ধন বেংকৰ দৰে সংগঠনবোৰে ইউনুছৰ নীতিৰ পৰা যথেষ্ট পৰিমাণে আকৰ্ষিত হৈছিল । এই প্ৰতিষ্ঠানবোৰে ভাৰতত লাখ লাখ নিম্ন উপাৰ্জনৰ ব্যক্তিৰ বাবে বিত্তীয় অন্তৰ্ভুক্তিত অৰিহণা যোগাইছে ।
নতুন দিল্লীৰ দক্ষিণ এছিয়া বিশ্ববিদ্যালয়ৰ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সম্পৰ্ক বিভাগৰ বাংলাদেশী গৱেষণা পণ্ডিত শাহাদাত হোছেইনৰ মতে, যদিও হাছিনাক বিতাড়ন কৰাটো নতুন দিল্লীৰ বাবে এক আচৰিত ঘটনা হৈ পৰিছে, ইউনুছ দায়িত্বত থকালৈকে ভাৰত আৰু বাংলাদেশৰ মাজৰ সম্পৰ্ক ঠিকেই থাকিব ।
"বাংলাদেশত নতুনকৈ নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত হ'বলৈ সময় লাগিব ।" হোছেইনে কয় । "অন্তত আগন্তুক তিনিৰ পৰা ছয় মাহৰ বাবে ভাৰত-বাংলাদেশৰ সম্পৰ্কত কোনো পৰিৱৰ্তন দেখা নাযাব । হয়তো নতুন দিল্লীত এজন নতুন ৰাষ্ট্ৰদূত নিযুক্ত কৰা হ'ব, যিয়ে এক নতুন কাৰ্যসূচী লৈ আহিব ।"
কিন্তু নাওমীয়ে সতৰ্কতাৰে এই কথাও কয় যে ইউনুছে দায়িত্ব লোৱাটো কিছুমান চৰ্তৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰিব । "হাছিনাক অপসাৰণ কৰাত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰা ইছলামবাদী দলবোৰে তেওঁক ভাল নাপাব পাৰে । ইয়াৰ কাৰণ হৈছে তেওঁৰ ক্ষুদ্ৰ বিত্তীয় আঁচনিয়ে গ্ৰাম্য মহিলাসকলক সহায় কৰে ।" তেওঁ কয় ।
নাওমীয়ে কয় যে দেশৰ সেনাৰ পদবীৰ মাজত ৰদবদল হোৱাৰ বাবে সোনকালেই অন্তৱৰ্তীকালীন চৰকাৰ গঠন হোৱাৰ সম্ভাৱনা নাই । ডেইলী মেছেঞ্জাৰ নিউজ ৱেবছাইটৰ এক প্ৰতিবেদন অনুসৰি, সোমবাৰে হোৱা ৰাজনৈতিক উত্থান-পতনৰ পিচত বাংলাদেশী সেনাই শীৰ্ষ পৰ্যায়ৰ কিছু স্থানত পৰিৱৰ্তন কৰিছে ।
আন্তঃ-সেৱা জনসম্পৰ্কৰ (Inter-Services Public Relations, ISPR) দ্বাৰা জাৰি কৰা এক প্ৰেছ বিজ্ঞপ্তিৰ উদ্ধৃতি দি প্ৰতিবেদনখনত কোৱা হৈছে, "বাংলাদেশ সেনাৰ শীৰ্ষ পৰ্যায়ত এক বৃহৎ ৰদবদল কৰি মেজৰ জেনেৰেল জিয়াউল এহছানক তেওঁৰ পদৰ পৰা অব্যাহতি দিয়া হৈছে । আনহাতে, লেফটেনেণ্ট জেনেৰেল এম চাইফুল ইছলামক বৈদেশিক মন্ত্ৰণালয়লৈ স্থানান্তৰ কৰা হৈছে ।"
"ইয়াৰ উপৰি লেফটেনেণ্ট জেনেৰেল চাইফুল আলমক বৈদেশিক পৰিক্ৰমা মন্ত্ৰণালয়ত নিযুক্তি দিয়া হৈছে । লেফটেনেণ্ট জেনেৰেল মজিবুৰ ৰহমানক জি অ' চি আৰ্মী ট্ৰেইনিং এণ্ড ডক্টৰিন কমাণ্ড, লেফটেনেণ্ট জেনেৰেল আহমেদ তাব্ৰেজ চামছ চৌধুৰীক সেনাৰ কোৱাৰ্টাৰ মাষ্টাৰ জেনেৰেল হিচাপে নিযুক্তি দিয়া হৈছে । লেফটেনেণ্ট জেনেৰেল মিজানুৰ ছামিমক সেনাৰ মুখ্য কৰ্মচাৰী হিচাপে নিযুক্তি দিয়া হৈছে । কমাণ্ডেণ্ট এন ডি চি হিচাপে লেফটেনেণ্ট জেনেৰেল মহম্মদ শ্বাহিনুল হক আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় দূৰসংযোগ নিৰীক্ষণ কেন্দ্ৰৰ (এন টি এম চি) সঞ্চালক প্ৰধান হিচাপে মেজৰ জেনেৰেল এ এছ এম ৰিদৱানুৰ ৰহমানক দায়িত্ব দিয়া হৈছে ।"
সেয়েহে যেতিয়ালৈকে ইউনুছৰ নেতৃত্বত অন্তৱৰ্তীকালীন চৰকাৰে নতুন দিনৰ পোহৰ দেখা নাপায়, নতুন দিল্লীয়ে ঢাকাৰ সৈতে সম্পৰ্কৰ ক্ষেত্ৰত নিজৰ আঙুলি নিয়ন্ত্ৰণ কৰি থাকিব ।
