জীৱনৰ পিছত যেতিয়া এজন ব্যক্তিয়ে নিজৰ নেত্ৰ কাৰোবাক দান কৰে তেতিয়া কাৰোবাৰ অন্ধকাৰ পৃথিৱীখন পোহৰ হয় । এই পোহৰ তেওঁৰ বাবে এক নতুন জীৱনৰ দৰে। নেত্ৰৰ উপযোগিতা বিবেচনা কৰিয়েই প্ৰতি বছৰে ২৫ আগষ্টৰ পৰা ৮ ছেপ্টেম্বৰলৈ ৰাষ্ট্ৰীয় নেত্ৰদান পষেক পালন কৰা হয় । ইয়াৰ উদ্দেশ্য হৈছে মানুহক নেত্ৰদানৰ গুৰুত্বৰ বিষয়ে সজাগ কৰা আৰু প্ৰেৰণা যোগোৱা । এই সময়ছোৱাত সমগ্ৰ দেশতে বিভিন্ন মঞ্চত আলোচনা চক্ৰ, সজাগতামূলক কাৰ্যসূচী আৰু কৰ্মশালা আদিৰ আয়োজন কৰা হয়, যাতে মানুহে ইয়াৰ লাভ আৰু ভুল ধাৰণাসমূহৰ আঁৰৰ সত্যতা বুজিব পাৰে । আজি নেত্ৰদান সম্পৰ্কে এই প্ৰতিবেদনৰ জৰিয়তে কিছু গুৰুত্বপূৰ্ণ তথ্যৰ বিষয়ে জানো আহক...
নেত্ৰদানৰ গুৰুত্ব
নেত্ৰদান মানৱতাৰ বাবে এক অমূল্য অৱদান । ইয়াৰ গুৰুত্ব তলত দিয়া কথাবোৰৰ পৰা বুজিব পাৰি । নেত্ৰদানৰ জৰিয়তে এজন অন্ধ ব্যক্তিয়ে নতুন জীৱন লাভ কৰিব পাৰে । এগৰাকী দৃষ্টিহীন ব্যক্তিক নেত্ৰদান কৰিলে তেওঁ দৃষ্টিশক্তি লাভ কৰাই নহয়, তেওঁলোকৰ জীৱনৰ মান উন্নত হয়, শিক্ষা, কৰ্মসংস্থাপন, স্বাধীনতাৰ সুযোগো লাভ কৰে । নেত্ৰদানৰ বিষয়ে সজাগতা সৃষ্টি কৰাই হৈছে ৰাষ্ট্ৰীয় নেত্ৰদান পষেকৰ মূল উদ্দেশ্য । নেত্ৰদানে আমাক বুজিবলৈ সুযোগ দিয়ে যে আমি মৃত্যুৰ পিছতো আনক সহায় কৰিব পাৰো । নেত্ৰদানো এক প্ৰকাৰৰ সামাজিক দায়বদ্ধতাকে সূচায় ।
নেত্ৰদান দৰাচলতে হয় কি ?
নেত্ৰদান, যাক কৰ্ণিয়া ট্ৰান্সপ্লাণ্ট বুলিও কোৱা হয় । ইয়াৰ ফলত এগৰাকী ব্যক্তিৰ মৃত্যুৰ পিছত কাৰোবাক নেত্ৰদান কৰি কৰ্ণিয়া দৃষ্টিহীনতাত ভোগা লোকৰ দৃষ্টিশক্তি ঘূৰাই অনা প্ৰক্ৰিয়া । আপোনালোকক জনাই দিও যে, আজিও কৰ্ণিয়া ব্লাইণ্ডনেছত ভোগা লোকৰ সংখ্যা লাখতকৈও অধিক ।
নেত্ৰ বিশেষজ্ঞৰ মতে, কৰ্ণিয়া ট্ৰান্সপ্লাণ্টেচনে দৃষ্টিহীন লোকৰ জীৱনলৈ এক আশাৰ ৰেঙণি কঢ়িয়াই আনে । নেচনেল প্ৰগ্ৰেম ফ’ৰ কণ্ট্ৰল অৱ ব্লাইণ্ডনেছ এণ্ড ভিজুৱেল ইম্পেয়াৰমেণ্ট (NPCBVI)ৰ তথ্য অনুসৰি প্ৰায় ১০ লাখ লোক কৰ্ণিয়াৰ দৃষ্টিহীনতাত ভুগি আছে ।
কৰ্ণিয়া ট্ৰান্সপ্লাণ্ট মানে কি?
কৰ্ণিয়া ট্ৰান্সপ্লাণ্ট, যাক কৰ্ণিয়া গ্ৰাফ্ট বা কৰ্ণিয়া দান প্ৰক্ৰিয়া বুলিও কোৱা হয়, এনে এক অস্ত্ৰোপচাৰ পদ্ধতি য’ত নেত্ৰৰ দাতাৰ পৰা সুস্থ কৰ্ণিয়া (নেত্ৰ মণিৰ পৃষ্ঠৰ স্বচ্ছ অংশ) লোৱা হয় আৰু দৃষ্টিহীন লোকৰ চকুত ইয়াক সংৰোপণ কৰা হয় । সাধাৰণতে কৰ্ণিয়াৰ কোনো ধৰণৰ ক্ষতি বা ৰোগৰ বাবে চিৰদিনৰ বাবে দৃষ্টিহীন হৈ পৰা লোকসকলৰ বাবে এই পদ্ধতি কৰা হয় ।
কৰ্ণিয়া ট্ৰান্সপ্লাণ্টৰ মূল কাৰণ
কৰ্ণিয়া ডিষ্ট্ৰফি (Cornea Dystrophy): এই ৰোগত কৰ্ণিয়াৰ গঠন সলনি হয় আৰু দৃষ্টিশক্তি প্ৰভাৱিত হয় ।
কৰ্ণিয়াৰ সংক্ৰমণ: কিছুমান সংক্ৰমণে কৰ্ণিয়াক স্থায়ীভাৱে ক্ষতিগ্ৰস্ত কৰে । যাৰ ফলত ব্যক্তিগৰাকীয়ে চিৰদিনৰ বাবে দৃষ্টিহীনতাত ভোগে ৷
কৰ্ণিয়াৰ ঘাঁ বা আঘাত: যিকোনো দুৰ্ঘটনা বা আঘাতৰ বাবে কৰ্ণিয়াত গভীৰ ঘাঁ হ’ব পাৰে ।
কেলিড’ক’ছিছ: এই অৱস্থাত কৰ্ণিয়া পাতল হৈ বাহিৰলৈ উখহি উঠে ।
লগতে পঢ়ক: Eye Donation: এজন ব্যক্তিৰ নেত্ৰদানে, দুগৰাকীকৈ ব্যক্তিক প্ৰদান কৰিব পাৰে দৃষ্টিশক্তি
কৰ্ণিয়া ট্ৰান্সপ্লাণ্টেচন কেনেকৈ কৰা হয় ?
অস্ত্ৰোপচাৰৰ সময়ত অস্ত্ৰোপচাৰ কৰ্মীয়ে ৰোগীৰ নেত্ৰত দাতাৰ কৰ্ণিয়া প্ৰতিস্থাপন কৰে, আৰু কিছুমান বিশেষ চিলাইৰে ইয়াক স্থিৰ কৰি তোলা হয় । অপাৰেচনৰ পিচত ৰোগীক কিছু সময়ৰ বাবে ঔষধ আৰু বিশেষ চিকিৎসাৰ প্ৰয়োজন হয়, যাতে গ্ৰাফ্ট শৰীৰে গ্ৰহণ কৰে । কৰ্ণিয়া ট্ৰান্সপ্লাণ্ট এটা সফল পদ্ধতি হ’ব পাৰে, যাৰ ফলত ৰোগীৰ দৃষ্টিশক্তিৰ যথেষ্ট উন্নতি ঘটে । কিন্তু অস্ত্ৰোপচাৰৰ পিচত কিছু বিপদ আছে, যেনে গ্ৰাফ্ট অস্বীকাৰ বা সংক্ৰমণ ইত্যাদি । গতিকে নিয়মীয়াকৈ পৰীক্ষা-নিৰীক্ষা আৰু অস্ত্ৰোপচাৰৰ পিচত যত্ন লোৱাটো অতি প্ৰয়োজনীয় ।
নেত্ৰদানৰ সজাগতা বৃদ্ধিৰ বাবে কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ বিশেষ পদক্ষেপ:
ভাৰত চৰকাৰে নেত্ৰদানৰ সন্দৰ্ভত সজাগতা বৃদ্ধিৰ বাবে কেইবাটাও পদক্ষেপ গ্ৰহণ কৰিছে, তাৰ ভিতৰত...১৯৮৫ চনত ভাৰত চৰকাৰৰ স্বাস্থ্য আৰু পৰিয়াল কল্যাণ মন্ত্ৰণালয়ে (MoHFW), ৰাষ্ট্ৰীয় নেত্ৰদান পষেকৰ আৰম্ভণি কৰিছিল । তেতিয়াৰ পৰাই প্ৰতি বছৰে ভাৰত চৰকাৰে নেত্ৰদানৰ প্ৰতিশ্ৰুতি গ্ৰহণৰ গুৰুত্বৰ প্ৰচাৰৰ বাবে সজাগতা অভিযান আৰম্ভ কৰি আহিছে । ভাৰতবৰ্ষই ১৯৭৬ চনত কেন্দ্ৰীয় পৃষ্ঠপোষকতাত ১০০ শতাংশ কাৰ্যসূচী হিচাপে ৰাষ্ট্ৰীয় দৃষ্টিহীনতা নিয়ন্ত্ৰণ কাৰ্যসূচী (এন পি চি বি) আৰম্ভ কৰিছিল । এখন দেশত দৃষ্টিহীনতাত ভোগা বৃহৎ সংখ্যক লোকে দেশৰ আৰ্থ-সামাজিক বিকাশৰ দুৰ্বল আৰু নেত্ৰ যত্নৰ অদক্ষ সেৱাৰ প্ৰতিফলন ঘটায় ।
ৰাষ্ট্ৰীয় নেত্ৰদান পষেক: বিগত ৩৮ বছৰ ধৰি চৰকাৰে ২৫ আগষ্টৰ পৰা ৮ ছেপ্টেম্বৰলৈকে চলি থকা এই বাৰ্ষিক অনুষ্ঠানটি নিৰীক্ষণ কৰি আহিছে । স্থানীয় আৰু কেন্দ্ৰীয় সংগঠনসমূহে সহযোগিতা কৰি জনসাধাৰণক নেত্ৰদানৰ গুৰুত্বৰ বিষয়ে জ্ঞান দিয়ে আৰু ইয়াৰ প্ৰতি থকা ভুল ধাৰণা দূৰ কৰে ।
নেচনেল প্ৰগ্ৰেম ফৰ কণ্ট্ৰল অৱ ব্লাইণ্ডনেছ এণ্ড ভিজুৱেল ইম্পেয়াৰমেণ্ট (এনপিচিবি এণ্ড ভিআই): এই কাৰ্যসূচীয়ে নেত্ৰদানৰ প্ৰসাৰৰ বাবে নিয়মীয়াকৈ তথ্য, শিক্ষা আৰু যোগাযোগ (আইইচি) অভিযান চলায় ।
আই বেংক এছ’চিয়েশ্যন অৱ ইণ্ডিয়া (EBAI): ইবিআইয়ে ঐশ্বৰ্য ৰায়, অমিতাভ বচ্চন আৰু জাকিৰ হুছেইনৰ দৰে ভিজন এম্বেছাদৰ নিযুক্তি দিয়ে । EBAIত কৰ্ণিয়া বিতৰণৰ ব্যৱস্থা আছে । যিয়ে সমগ্ৰ ভাৰতৰ চহৰসমূহৰ অস্ত্ৰোপচাৰ বিশেষজ্ঞৰ সৈতে নেত্ৰ বেংকক সংযোগ কৰে ।
কেন্দ্ৰীয় মটৰ বাহন আইন: ২০১৮ চনত ভাৰতীয় সংসদে কেন্দ্ৰীয় মটৰ বাহন আইনখন উন্নীত কৰি অনুজ্ঞাপত্ৰধাৰীসকলে নিজৰ দাতাৰ মৰ্যাদা প্ৰকাশ কৰাটো বাধ্যতামূলক কৰি তুলিছিল । এই পৰিৱৰ্তন বৰ্তমান কিছুমান ৰাজ্যত বলবৎ হৈ আছে আৰু ই উচ্চমানৰ দাতাৰ কৰ্ণিয়া সংগ্ৰহত সহায় কৰিছে ।
ভাৰতৰ প্ৰথম নেত্ৰ বেংক
ভাৰতৰ প্ৰথমটো নেত্ৰ বেংক ১৯৪৫ চনত ডাঃ আৰ.ই.এছ. চেন্নাইৰ ৰিজিঅ’নেল ইনষ্টিটিউট অৱ অফথালম’লজিত মুট্টিয়াত স্থাপন কৰা হৈছিল ৷ তেতিয়াৰ পৰাই নেত্ৰ অস্ত্ৰোপচাৰ বিশেষজ্ঞ আৰু নাগৰিক কৰ্মীসকলেও নিজৰ স্থানীয় সম্প্ৰদায়ত নেত্ৰদানৰ বিষয়ে সজাগতা সৃষ্টিৰ বাবে ব্যাপক অভিযান চলাই আহিছে, যাৰ লক্ষ্য হৈছে বিশ্বজুৰি কৰ্ণিয়াৰ দৃষ্টিহীনতা হ্ৰাস কৰা ৷
১৯৬০ চনত ইন্দোৰত প্ৰথম সফল কৰ্ণিয়া ট্ৰান্সপ্লাণ্ট কৰিছিল অধ্যাপক ৷ আৰ.পি. ধনদাই কৰিছিল ৷ ১৯৭০ চনৰ আগতে আহমেদাবাদৰ অসামৰিক চিকিৎসালয়ত ডাঃ ধনদা আৰু ডাঃ কালেৱৰে গুজৰাটত অধিকাংশ ট্ৰান্সপ্লাণ্টৰ কাম কৰিছিল ৷
দেশত এতিয়ালৈকে কিমান গৰাকী লোকে নিজৰ নেত্ৰদান কৰিছে ?
নেশ্যনেল ইনষ্টিটিউট অৱ হেল্থ (.gov)ৰ তথ্য অনুসৰি ২০২৩ চনৰ ভিতৰত ইণ্ডিয়া আই বেংক এছ’চিয়েশ্যনৰ অধীনত প্ৰায় ৭৪০ জন সদস্য পঞ্জীয়ন কৰা হৈছে ৷ ২০১৭-২০১৮ চনত এতিয়ালৈকে সৰ্বাধিক দাতাৰ ৭১,৭০০টা নেত্ৰ লাভ কৰা হৈছে ৷ স্বেচ্ছামূলক দানৰ বাবে সামগ্ৰিক কলা ব্যৱহাৰৰ হাৰ আছিল ২২ - ২৮ শতাংশৰ ভিতৰত আৰু চিকিৎসালয় ভিত্তিক কৰ্ণিয়া উদ্ধাৰ কাৰ্যসূচীৰ বাবে ৫০ শতাংশ ৷
২০১৫–১৯ চনৰ ভিতৰত কৰা ৰাষ্ট্ৰীয় দৃষ্টিহীনতা আৰু দৃষ্টিশক্তি হানি হোৱা সমীক্ষাত দেখা গৈছে যে দৃষ্টিহীনতাৰ প্ৰাদুৰ্ভাৱ ১ শতাংশ (২০০৭)ৰ পৰা ০.৩৬ শতাংশ (২০১৯)লৈ হ্ৰাস পাইছে ৷ ইয়াৰ নাম সলনি কৰি নেশ্যনেল প্ৰগ্ৰেম ফৰ কণ্ট্ৰল অৱ ব্লাইণ্ডনেছ এণ্ড ভিজুৱেল ইম্পেয়াৰমেণ্ট (NPCB&VI) ৰখা হয় ৷ ইয়াৰ পিচত সমগ্ৰ দেশতে ইয়াক একেদৰে কাৰ্যকৰী কৰা হয়, যাৰ লক্ষ্য আছিল ২০২৫ চনৰ ভিতৰত পৰিহাৰযোগ্য দৃষ্টিহীনতাৰ প্ৰাদুৰ্ভাৱ ০.২৫ শতাংশলৈ হ্ৰাস কৰা ৷
২০১৫-২০১৯ বৰ্ষৰ ৰাষ্ট্ৰীয় দৃষ্টিহীনতা আৰু দৃষ্টিশক্তি হানি হোৱাৰ সমীক্ষা অনুসৰি ক্ৰমে থ্ৰিছুৰ জিলা (কেৰালা) আৰু থৌবাল জিলা (মণিপুৰ)ত দৃষ্টিহীনতা আৰু দৃষ্টিশক্তি হানি হোৱাৰ প্ৰাদুৰ্ভাৱ সৰ্বনিম্ন আছিল ৷ দৃষ্টিহীনতা আৰু দৃষ্টিশক্তি হানি হোৱা দুয়োটাৰে লোকৰ সংখ্যা বিজনোৰ জিলাত (উত্তৰ প্ৰদেশ) সৰ্বাধিক আছিল ৷
বৰ্তমান দেশত নেত্ৰদানৰ চাহিদা
নেশ্যনেল প্ৰগ্ৰেম ফৰ কণ্ট্ৰ’ল অৱ ব্লাইণ্ডনেছ (এন পি চি বি)ৰ তথ্য অনুসৰি ভাৰতত বৰ্তমান প্ৰায় ১ লাখ ২০ হাজাৰ কৰ্ণিয়া দৃষ্টিহীনতাত ভোগা লোক আছে, আৰু প্ৰতি বছৰে অতিৰিক্ত ২৫,০০০-৩০,০০০ ৰোগী সংযোজন হয় বুলি এন চি বি আইৰ তথ্যত প্ৰকাশ পাইছে ৷
ভাৰতত নেত্ৰদানৰ চাহিদা আৰু যোগানৰ মাজত বৃহৎ ব্যৱধান আছে
এন চি বি আইৰ তথ্য অনুসৰি ২০১৯ চনলৈকে ভাৰতত বছৰি প্ৰায় ৬০ হাজাৰ কৰ্ণিয়া সংগ্ৰহ কৰা হৈছিল যদিও মাত্ৰ প্ৰায় ২৮ হাজাৰ কৰ্ণিয়া প্ৰতিস্থাপন কৰা হৈছিল, আনহাতে আনুমানিক চাহিদা বছৰি এক লাখ পৰ্যন্ত আছিল ৷ Covid-19 মহামাৰীৰ সময়ত আৰু পিছত এই সংখ্যা আৰু অধিক হ্ৰাস পোৱাৰ ফলত নেত্ৰদানৰ প্ৰয়োজনীয়তা বৃদ্ধি পাইছে ৷
ভাৰতত নেত্ৰদান সম্পৰ্কে কিছু পৰিসংখ্যা তলত দিয়া ধৰণৰ...
কৰ্ণিয়াৰ দৃষ্টিহীনতা
ভাৰতত প্ৰায় ১১ লাখ লোক কৰ্ণিয়া ব্লাইণ্ডনেছত ভোগে, ইয়াৰে ৬০ শতাংশই ১২ বছৰৰ তলৰ শিশু ৷ বৰ্তমান কৰ্ণিয়া দৃষ্টিহীনতাৰ একমাত্ৰ সমাধান হৈছে কৰ্ণিয়া ট্ৰান্সপ্লাণ্টেচন ৷
নেত্ৰ বেংক
বিশ্বৰ ভিতৰতে সৰ্বাধিক নেত্ৰ বেংক ভাৰতত আছে ৷ কিন্তু দেশত নেত্ৰ বেংকৰ আন্তঃগাঁথনিৰ বিতৰণ সামঞ্জস্যপূৰ্ণ নহয়, যিটো এক প্ৰত্যাহ্বান ৷ অৱশ্যে নেত্ৰদানৰ সংখ্যা এতিয়াও প্ৰয়োজনতকৈ কম ৷
নেত্ৰদান বা কৰ্ণিয়া দান প্ৰক্ৰিয়া
- সাধাৰণতে মৃত্যুৰ ১২ ঘণ্টাৰ ভিতৰত এই প্ৰক্ৰিয়া সমাপন কৰা হয় ।
- কোনো চিকিৎসালয়, অংগ ক্ৰয় সংস্থা বা আন কোনো তৃতীয় পক্ষই নেত্ৰ বেংকলৈ ফোন কৰি তেওঁলোকক জনাই দিয়ে যে কোনোবাই মৃত্যুবৰণ কৰিছে আৰু দানৰ মাপকাঠী পূৰণ কৰিব পাৰে ।
- নেত্ৰ বেংকে ওচৰৰ আত্মীয়ৰ সৈতে যোগাযোগ কৰি সন্মতি লাভ কৰে । যদি মৃত ব্যক্তিজন পঞ্জীয়নভুক্ত দাতা আছিল তেন্তে নেত্ৰ বেংক তৎক্ষণাত আগবাঢ়িব যাব পাৰে ।
- এজন প্ৰশিক্ষিত পেছাদাৰীয়ে মৃত্যুৰ কেইঘণ্টামানৰ ভিতৰতে নেত্ৰ কলা আঁতৰাই পেলায় । সাধাৰণতে চিকিৎসালয়ত এনে হয় যদিও মৰ্গ বা অন্ত্যেষ্টিক্ৰিয়াৰ ঠাইতো সম্পন্ন হ’ব পাৰে৷
- নেত্ৰ বেংকত চকু বিশ্লেষণ কৰি প্ৰক্ৰিয়াকৰণ কৰা হয় ।
- ৯৬ ঘণ্টাৰ ভিতৰত কৰ্ণিয়া প্ৰতিস্থাপন কৰা হয় ।
নেত্ৰদানৰ বাবে কিছুমান নিৰ্দেশনা এনেধৰণৰ:
- আপোনাৰ দান দিয়াৰ ইচ্ছাৰ বিষয়ে আপোনাৰ ঘনিষ্ঠ আত্মীয়ক অৱগত কৰক ।
- মৃত্যুৰ পিচত যিমান পাৰি সোনকালে ওচৰৰ নেত্ৰ বেংকলৈ ফোন কৰক ।
- দুয়োটা চকু বন্ধ ৰাখি কোমল কপাহেৰে ঢাকি ৰাখক ।
- ওপৰৰ ফেনখন বন্ধ কৰি দিয়ক ।
- মূৰটো প্ৰায় ৬ ইঞ্চি ওপৰলৈ উঠাই ৰাখক
- বয়স, লিংগ, ৰক্ত গোট, ধৰ্ম, নেত্ৰ ছানি পৰা, চশমা, উচ্চ ৰক্তচাপ বা ডায়েবেটিছ নিৰ্বিশেষে যিকোনো ব্যক্তিয়ে নেত্ৰদান কৰিব পাৰে । sightedness, long-sightedness, দৃষ্টিশক্তি বা চকুত ছানি পৰা অস্ত্ৰোপচাৰৰ দ্বাৰা আক্ৰান্ত চকুও যোগ্য হ’ব পাৰে ।