নেশ্যনেল ডেস্ক,৪ এপ্ৰিল : যোৱা ১৬ মাৰ্চত এক প্ৰেছ বিজ্ঞপ্তিত বাণিজ্য আৰু উদ্যোগ মন্ত্ৰালয়ে কৈছিল যে পেটেণ্ট কাৰ্যালয়ে ২০২৩-২৪ বৰ্ষৰ বাবে এক লাখ অভূতপূৰ্ব পেটেণ্ট প্ৰদান কৰিছে । কেৱল চলিত বিত্তীয় বৰ্ষত, পেটেণ্ট কাৰ্যালয়ে এতিয়ালৈকে সৰ্বাধিক ৯০,৩০০ আবেদন লাভ কৰিছে । এনে পটভূমিত, এই প্ৰতিবেদনে বিগত দহ বছৰত ভাৰতৰ উদ্ভাৱন আৰু বৌদ্ধিক সম্পত্তি অধিকাৰৰ যাত্ৰাৰ পৰ্যালোচনা কৰিছে ।
১. উদ্ভাৱন আৰু অৰ্থনীতি : যোৱা ৫০ বছৰত, বিশ্ব কৃষি অৰ্থনীতিৰ পৰা ঔদ্যোগিক অৰ্থনীতিলৈ পৰিৱৰ্তন হৈছে । এতিয়া অৰ্থনীতিৰ জৰিয়তে জ্ঞানৰ পৰিৱৰ্তন হৈছে । জ্ঞান অৰ্থনীতিত উদ্ভাৱন আৰু বৌদ্ধিক সম্পত্তি (আইপি) গুৰুত্বপূৰ্ণ । সেয়েহে, অৰ্থনৈতিক প্ৰগতি, জীৱন ধাৰণৰ মানদণ্ড উন্নত কৰা আৰু সমাজৰ দীৰ্ঘম্যাদী স্থিৰতা আৰু প্ৰতিযোগিতা নিশ্চিত কৰাৰ বাবে উদ্ভাৱন হৈছে এক প্ৰাথমিক তাৎপৰ্য ।
উদ্ভাৱনক উৎসাহিত কৰিবলৈ, পেটেণ্ট গুৰুত্বপূৰ্ণ । পেটেণ্টৰ অনুদানে গৱেষণা আৰু বিকাশ বিনিয়োগক উৎসাহিত কৰে । লগতে প্ৰযুক্তি স্থানান্তৰৰ সুবিধা প্ৰদান কৰে আৰু আন্তৰ্জাতিক বাণিজ্য আৰু প্ৰযুক্তিগত নেতৃত্বক উদগনি দিয়ে । বৌদ্ধিক সম্পত্তি (আইপি) নিবিড় উদ্যোগবোৰে উৎপাদনৰ ক্ষেত্ৰত অৰ্থনীতিত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে । যাক জিডিপি আৰু নিযুক্তিৰ ক্ষেত্ৰত জোখা হয় আৰু এইবোৰ সামগ্ৰিক অৰ্থনৈতিক প্ৰদৰ্শনৰ দুটা গুৰুত্বপূৰ্ণ সূচক ।
২. গোলকীয় দৃশ্যপট : বিশ্বব্যাপী ২০১৩ আৰু ২০২৩ চনৰ ভিতৰত আইপিআৰ প্ৰয়োগৰ বৃদ্ধি চিএজিআৰৰ ৬০ শতাংশতকৈও অধিক, পেটেণ্ট আৰু ঔদ্যোগিক ডিজাইনৰ বিকাশৰ দ্বাৰা চালিত । প্ৰতিবেদন অনুসৰি, ২০১৪-২০২৩ বৰ্ষত প্ৰকাশিত এক অসাধাৰণ সংখ্যক পেটেণ্ট আছিল ৪.৬৫ লাখ, যি ২০০৪-২০১৩ চনত প্ৰকাশিত পেটেণ্টৰ সংখ্যাতকৈ ৪৪ শতাংশ অধিক ।
৩. উল্লেখযোগ্য দেশসমূহ: ডব্লিউ.আই.পি.ও. প্ৰতিবেদন ২০২৩ অনুসৰি, পেটেণ্টৰ সংখ্যাত চীন হৈছে সৰ্বাধিক, ১৬,১৯,২৬৮ পেটেণ্টৰ সৈতে বাৰ্ষিক ২.১ শতাংশ বৃদ্ধিৰ প্ৰতিবেদন দিছে । ইয়াৰ পিচত আমেৰিকাত ৫,৯৪,৩৪০ টা পেটেণ্ট আছে আৰু বাৰ্ষিক ০.৫ শতাংশ বৃদ্ধি হৈছে । জাপানে ২,৮৯,৫৩০ ৰ সৈতে তৃতীয় স্থানত আছে আৰু কোৰিয়া ২,৩৭,৬৩৩ বছৰি -০.২ শতাংশ বৃদ্ধিৰ সৈতে চতুৰ্থ স্থানত আছে । ইয়াৰ পিছত আছে ইউৰোপীয় পেটেণ্ট কাৰ্যালয় ১,৯৩,৬১০, য'ত ২.৬ শতাংশ বাৰ্ষিক বৃদ্ধি । বাৰ্ষিক ১৭ শতাংশ বৃদ্ধিৰ সৈতে ভাৰতৰ ষষ্ঠ স্থানত আছে ।
৪. আইপিআৰত ভাৰতৰ বিকাশ : ভাৰতৰ যাত্ৰা লক্ষণীয় হৈছে, যোৱা দহ বছৰত গড় ৱাই অ' ৱাই বৃদ্ধি হৈছে ২৫.২ শতাংশ আৰু ই চীনক অতিক্ৰম কৰিছে । যোৱা দহ বছৰত মুঠ পেটেণ্ট আবেদনৰ সংখ্যা যথেষ্ট বৃদ্ধি পাইছে । ২০১৩-১৪ বৰ্ষত দাখিল কৰা মুঠ আবেদনৰ সংখ্যা আছিল ৪২,৫৯১, যাৰ ভিতৰত মাত্ৰ ১০,৯৪১ খন ভাৰতীয় আছিল । ভাৰতত ভাৰতীয়সকলে কৰা আবেদনৰ সংখ্যা ক্ৰমান্বয়ে বৃদ্ধি পাইছে । ন বছৰত, অৰ্থাৎ ২০২২-২৩ বৰ্ষত, মুঠ আবেদনৰ সংখ্যা ৮২,৮১১ লৈ বৃদ্ধি পাইছে । ইয়াৰ ভিতৰত ৪৩,৩০১ খন ভাৰতীয়ই পূৰণ কৰিছিল । সেয়েহে, ভাৰতীয়সকলৰ অংশ ২০১৩-১৪ বৰ্ষত ২৫.৬৯ শতাংশৰ পৰা ২০২২-২৩ বৰ্ষত ৫২.২৯ শতাংশলৈ বৃদ্ধি পাইছে । একেদৰে, প্ৰদান কৰা পেটেণ্টৰ সংখ্যা ২০১৩-১৪ বৰ্ষত পূৰণ কৰা মুঠ আবেদনৰ ৯.৯২ শতাংশৰ পৰা ২০২২-২৩ বৰ্ষত ৪১.২২ শতাংশলৈ বৃদ্ধি হৈছে ।
তথ্যই প্ৰকাশ কৰিছে যে, ভাৰতত, ২০২৩ চনৰ ডিচেম্বৰলৈকে ৮.৪০ লাখ পেটেণ্ট প্ৰকাশ কৰা হৈছে । সেয়েহে, ২০১৪-১৫ বৰ্ষৰ পৰা ২০২২-২৩ বৰ্ষলৈ প্ৰতিদিনে গড়ে ১২৭ টা পেটেণ্ট প্ৰকাশ কৰা হৈছিল । মুঠ ২.৩০ লাখ আবেদনকাৰী ভাৰতীয়, তাৰ পিচত আছে আমেৰিকা আৰু জাপানী নাগৰিক আদি ।
৫. ক্ষেত্ৰীয় উদ্ভাৱন : গড় হিচাপত, যান্ত্ৰিক আৰু ৰসায়ন বিজ্ঞানৰ দৰে পৰম্পৰাগত ক্ষেত্ৰত উদ্ভাৱন ক্ৰমান্বয়ে ২০ শতাংশ আৰু ১৬ শতাংশ । কম্পিউটাৰ, ইলেক্ট্ৰনিক্স আৰু যোগাযোগৰ দৰে নতুন যুগৰ প্ৰযুক্তি খণ্ডই ১১ শতাংশ, ১০ শতাংশ আৰু ৯ শতাংশ । বস্ত্ৰ, খাদ্য আৰু অসামৰিক খণ্ডৰ প্ৰতিটোত উদ্ভাৱন মাত্ৰ ১ শতাংশ ।
৬. ৰাজ্যসমূহত উদ্ভাৱন : লক্ষণীয়ভাৱে, ২০১৩-১৪ বৰ্ষৰ পৰা ২০২২-২৩ বৰ্ষলৈ ৭.২ শতাংশ অংশৰ সৈতে উত্তৰ প্ৰদেশ এতিয়া গুজৰাট আৰু তেলেংগানাক অতিক্ৰম কৰি ৰাজ্যসমূহৰ ভিতৰত আগবাঢ়ি আছে । অৱশ্যে পাঞ্জাবৰ ৰাজ্যিক অংশ ৫.৮ শতাংশৰ সৈতে স্থিৰ আৰু আকৰ্ষণীয় হৈ আছে । গুজৰাট ইয়াৰ উদ্যোগী মনোভাৱৰ বাবে জনাজাত কিন্তু ইয়াৰ অংশ কেৱল ৪.৬ শতাংশ আৰু ই তৃতীয় স্থানত আছে । যোৱা ১০ বছৰত, তেলেংগানা চৰকাৰে সমগ্ৰ ৰাজ্যতে ঔদ্যোগিক আন্তঃগাঁথনি পৰিৱৰ্তন কৰিছে আৰু ইয়াৰ ফলস্বৰূপে, ২০০৪-২০১৩ বৰ্ষত ইয়াৰ অংশীদাৰিত্ব ১ শতাংশৰ পৰা ২০১৪-২০১৩ ৰ ভিতৰত ৪ শতাংশলৈ বৃদ্ধি কৰিছে । অৱশ্যে, ৰাজ্যখনে ইয়াৰ আইপি পৰিস্থিতিতন্ত্ৰ উন্নত কৰাৰ বাবে যথেষ্ট কাম কৰিব পাৰে । সৰ্বনিম্ন অংশীদাৰিত্ব হৈছে হিমাচল প্ৰদেশ । যাৰ অংশ মাত্ৰ ০.৩ শতাংশ । দুৰ্ভাগ্যবশত: অন্ধ্ৰ প্ৰদেশ অন্যতম বৃহৎ ৰাজ্য যি তালিকাত স্থান পাব নোৱাৰিলে ।
৭. কাৰকসমূহ : ভাৰতে কেনেকৈ ইয়াৰ বৌদ্ধিক সম্পত্তি পৰিস্থিতিতন্ত্ৰক পৰিৱৰ্তন কৰিছিল সেয়া জনাটো ৰোমাঞ্চকৰ আৰু গুৰুত্বপূৰ্ণ । ২০১৩ চনৰ পূৰ্বে ভাৰতৰ আইপি ব্যৱস্থা অকাৰ্যকৰী আৰু অদক্ষ বুলি জনা গৈছিল । অৱশ্যে, ২০১৪ চনৰ পিচত, অৰ্থাৎ নৰেন্দ্ৰ মোদীৰ চৰকাৰী কাৰ্যকালৰ পিচত ভাৰতত আইপি শাসন সজীৱ হৈ আছে । ইয়াৰ কাৰণ হ'ব পাৰে ভাৰত চৰকাৰে আৰম্ভ কৰা প্ৰশাসনিক আৰু আইনী সংস্কাৰ ।
সাধাৰণতে, পৰিৱৰ্তনশীল পৰিৱৰ্তনৰ লক্ষ্যৰে কৰা যিকোনো সংস্কাৰ আকাংক্ষিত ফলাফল লাভ কৰাৰ দিশত ক্ষতিগ্ৰস্ত হয় । অৱশ্যে, নৰেন্দ্ৰ মোদী চৰকাৰে আৰম্ভ কৰা আইপি-সম্পৰ্কীয় সংস্কাৰৰ ক্ষেত্ৰত, যিয়ে দ্ৰুত ফলাফল প্ৰদান কৰিছে, সময়মতে কাৰ্যকৰীকৰণৰ ব্যৱধান হ্ৰাস হয় ।
৭.১ প্ৰশাসনিক সংস্কাৰ : ভাৰত চৰকাৰে আইপি প্ৰশাসনত পৰিৱৰ্তনশীল পৰিৱৰ্তন অনাৰ বাবে এক দ্বিমুখী পদ্ধতি গ্ৰহণ কৰিছে । এটা হ'ল প্ৰশাসনিক সংস্কাৰৰ জৰিয়তে সমগ্ৰ পৰিৱেশ তন্ত্ৰৰ দক্ষতা উন্নত কৰা আৰু আমোলাতন্ত্ৰ হ্ৰাস কৰা । ২০১৩ চনলৈ পেটেণ্টৰ বাবে আবেদন কৰাৰ গড় সময় আছিল ৬৮.৪ মাহ । এতিয়া, ইয়াক ১৫ মাহ হ্ৰাস কৰা হৈছে ।
আমি সকলোৱে জানো, পেটেণ্ট প্ৰদান কৰিবলৈ আবেদন কৰাৰ তাৰিখৰ পৰা লোৱা সময় প্ৰতিটো ডমেইন এলেকাৰ বাবে পৃথক হয় । চৰকাৰে আৱেদন দাখিলৰ পৰা বিতৰণৰ অনুদান পৰ্যায়লৈ প্ৰক্ৰিয়া কৰিবলৈ লোৱা প্ৰশাসনিক সময় যথেষ্ট হ্ৰাস কৰিছে । উদাহৰণ স্বৰূপে, ৰসায়ন বিজ্ঞান সম্পৰ্কীয় পেটেণ্টৰ ক্ষেত্ৰত, ২০১৪ চনৰ আগতে ৬৪.৩ মাহ সময় লাগিছিল । এতিয়া ইয়াক ৩০.৯ মাহলৈ হ্ৰাস কৰা হৈছে । একেদৰে, পলিমাৰ-সম্পৰ্কীয় পেটেণ্ট প্ৰদানৰ সময় ৩৫.৫ মাহ হ্ৰাস কৰা হৈছিল ।
৭.২ আইনী সংস্কাৰ : পেটেণ্ট (সংশোধনী) নিয়ম ২০১৬ত, চৰকাৰে 'ষ্টাৰ্টআপ আবেদনকাৰী' নামৰ এক নতুন শ্ৰেণী প্ৰৱৰ্তন কৰে আৰু মাচুলত ৮০ শতাংশ ৰেহাই প্ৰদান কৰে । একেদৰে, পেটেণ্ট (সংশোধনী) নিয়ম, ২০১৯ত, চৰকাৰে ক্ষুদ্ৰ প্ৰতিষ্ঠানবোৰলৈ অনুসন্ধানৰ গতি বৃদ্ধি কৰিছিল । পেটেন্ট (সংশোধনী) নিয়ম ২০২০ আৰু ২০২১ত চৰকাৰে ক্ষুদ্ৰ প্ৰতিষ্ঠান আৰু শিক্ষানুষ্ঠানবোৰলৈ মাচুল ৮০ শতাংশ হ্ৰাস কৰিছে ।
চলিত বৰ্ষৰ ১৫ মাৰ্চত, ভাৰত চৰকাৰৰ বাণিজ্য মন্ত্ৰালয়ে পেটেণ্ট সংশোধনী নিয়ম ২০২৪ অধিসূচনা জাৰী কৰে । যি উদ্ভাৱন আৰু অৰ্থনৈতিক বিকাশৰ দিশত এক গুৰুত্বপূৰ্ণ মাইলৰ খুঁটি হিচাপে পৰিগণিত হৈছে । পেটেণ্ট (সংশোধনী) নিয়ম ২০২৪ত পেটেণ্ট লাভ কৰা আৰু পৰিচালনা কৰা সৰল কৰাৰ ব্যৱস্থা প্ৰৱৰ্তন কৰা হৈছে, আৱিষ্কাৰক আৰু সৃষ্টিকৰ্তাৰ বাবে এক অনুকূল পৰিৱেশ ৰক্ষা কৰা । নিয়মৰ পৰিৱৰ্তনৰ লক্ষ্য হৈছে ভাৰতৰ বিকশিত ভাৰত সংকল্পত উপনীত হোৱাৰ বাবে বিজ্ঞান আৰু প্ৰযুক্তিৰ জৰিয়তে দেশৰ অৰ্থনৈতিক বিকাশ ত্বৰান্বিত কৰা । যাতে ই বিশ্বৰ তৃতীয় সৰ্ববৃহৎ অৰ্থনীতি আৰু ২০৪৭ চনলৈ ৩৫ ট্ৰিলিয়ন ডলাৰ হয় ।
৮. উপসংহাৰ : ভাৰত চৰকাৰৰ পদক্ষেপ হিচাপে আইপি ব্যৱস্থাৰ সৈতে সম্পৰ্কিত প্ৰশাসনিক আৰু আইনী সংস্কাৰ প্ৰশংসনীয় । দ্ৰুত, সহজ আৰু অধিক দক্ষ আইপি ব্যৱস্থাই কেৱল ভাৰতীয় সৃষ্টিকৰ্তা আৰু উদ্ভাৱকসকলক উৎসাহিত কৰাই নহয়, লগতে বৌদ্ধিক সম্পত্তি অধিকাৰ সুৰক্ষাৰ বিশ্বব্যাপী পৰিস্থিতিত অৰিহণা যোগায় ।
ন্যায়াধিকৰণ সংস্কাৰ আইন ২০২১ত ভাৰতৰ বৌদ্ধিক সম্পত্তি আপীল ব'ৰ্ড (আইপিএবি) সহ বিভিন্ন ন্যায়াধিকৰণ বাতিল কৰা হৈছে । তেওঁলোকে কামবোৰ দেশৰ বাণিজ্যিক আদালত আৰু উচ্চ ন্যায়ালয়ক আৱণ্টন কৰিছিল । এটা দৃষ্টিকোণৰ পৰা, এইটো চিন্তাৰ বিষয় কিয়নো আমাৰ ন্যায়পালিকা ইতিমধ্যে বৰ্ধিত কাম আৰু সীমিত সম্পদৰ দ্বাৰা অতিৰিক্ত ভাৰাক্ৰান্ত হৈ পৰিছে । সেয়েহে, অত্যাধিক প্ৰসাৰিত ন্যায়পালিকাই অধিকাৰ ধাৰকৰ তেওঁলোকৰ আইপি অধিকাৰ বলবৎ কৰা আৰু আইপি-সম্পৰ্কীয় বিবাদ সমাধান কৰাৰ সামৰ্থ্যৰ বিষয়ে উদ্বেগ প্ৰকাশ কৰে ।
