বিশেষ প্ৰতিবেদন : ১৪ ফেব্ৰুৱাৰী । এই দিনটোক সমগ্ৰ বিশ্বই 'ভেলেণ্টাইন ডে'' বা প্ৰেমৰ উৎসৱ হিচাপে উদযাপন কৰে । কিন্তু এই প্ৰেমৰ দিনটোতে ২০১৯ চনত সংঘটিত হয় এক হিংসাত্মক ঘটনা । তেতিয়াৰে পৰা এই দিনটো ভাৰতত এক শোকাৱহ ঘটনাক স্মৰণ কৰা দিন হৈ আহিছে । ২০১৯ চনৰ ১৪ ফেব্ৰুৱাৰীত জম্মু-কাশ্মীৰৰ পুলৱামা জিলাৰ লেথপোৰা অঞ্চলত সংঘটিত এক ভয়ংকৰ আত্মঘাতী আক্ৰমণত কমেও ৪০ গৰাকী চিআৰপিএফ জোৱান শ্বহীদ হোৱাৰ লগতে আন বহু লোক আহত হয় ।
আত্মঘাতী আক্ৰমণে দেশক জোকাৰি যায়
2019 চনৰ 14 ফেব্ৰুৱাৰীত জম্মুৰ পৰা শ্ৰীনগৰলৈ কেন্দ্ৰীয় সংৰক্ষিত আৰক্ষী বাহিনীৰ 2,500-ৰো অধিক জোৱানক লৈ যোৱা 78 খন বাহনৰ এটা কনভয় 44 নং ৰাষ্ট্ৰীয় ঘাইপথেৰে যাত্ৰা কৰি আছিল । স্থানীয় সময় মতে, কনভয়টোৱে পুৱা প্ৰায় ৩.৩০ বজাত জম্মুৰ পৰা যাত্ৰা কৰিছিল । ইফালে ঘাইপথটো দুদিন ধৰি বন্ধ থকাৰ বাবে বৃহৎসংখ্যক জোৱান কনভয়টোত গৈছিল । কনভয়টোৱে সূৰ্যাস্তৰ পূৰ্বে গন্তব্যস্থানত উপস্থিত হোৱাৰ কথা আছিল ।
কিন্তু স্থানীয় সময় অনুসৰি বিয়লি প্ৰায় ৩.১৫ বজাত অৱন্তীপোৰাৰ ওচৰৰ লেথপোৰাত বিস্ফোৰক সামগ্ৰী কঢ়িয়াই নিয়া এখন গাড়ীয়ে নিৰাপত্তাৰক্ষীক কঢ়িয়াই নিয়া এখন বাছত খুন্দা মাৰে । ফলত এক বিস্ফোৰণৰ ঘটনা সংঘটিত হয় । যাৰ ফলত ৭৬ নং বেটেলিয়নৰ ৪০ গৰাকী চিআৰপিএফ জোৱান নিহত হয় আৰু বহু লোক আহত হয় । আহত জোনাৱসকলক লগে লগে শ্ৰীনগৰৰ আৰ্মী বেছ হস্পিটেললৈ স্থানান্তৰিত কৰা হয় । ইয়াৰ পিছত পাকিস্তানভিত্তিক সন্ত্ৰাসবাদী সংগঠন জৈশ-ই-মহম্মদে আক্ৰমণকাৰী আদিল আহমেদ দাৰৰ এটা ভিডিঅ' মুকলি কৰে । আদিল আহমেদ দাৰ হৈছে এবছৰ পূৰ্বে দলটোত যোগদান কৰা পুলৱামাৰ কাকাপোৰা অঞ্চলৰ এজন ২২ বছৰীয়া স্থানীয় যুৱক ।
দাৰৰ পৰিয়ালে তেওঁক অন্তিমবাৰৰ বাবে 2018 চনৰ মাৰ্চ মাহত লগ পাইছিল । সেই সময়ত তেওঁ চাইকেলেৰে ঘৰৰ পৰা ওলাই গৈ আৰু ঘূৰি অহা নাছিল । আনহাতে, পাকিস্তানে এই আক্ৰমণত জড়িত থকাৰ কথা অস্বীকাৰ কৰে যদিও জৈশ-ই-মহম্মদৰ নেতা মাছুদ আজহাৰে দেশখনৰ পৰা সন্ত্ৰাসবাদী কাম চলাই থকা বুলি জানিব পৰা যায় । উল্লেখ্য যে ১৯৮৯ চনৰ পিছত কাশ্মীৰত ভাৰতীয় সুৰক্ষা বাহিনীৰ ওপৰত চলোৱা আটাইতকৈ ভয়ংকৰ সন্ত্ৰাসবাদী আক্ৰমণ আছিল ।
ভাৰতৰ প্ৰত্যুত্তৰ : অপাৰেশ্যন বন্দৰ
এই আক্ৰমণৰ ঘটনা সংঘটিত হোৱাৰ পিছত ২০১৯ চনৰ ২৬ ফেব্ৰুৱাৰীৰ পুৱতি নিশা আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সীমান্তৰ ওপৰেৰে পাকিস্তানত সন্ত্ৰাসবাদী প্ৰশিক্ষণ কেন্দ্ৰত ভাৰতীয় বায়ু সেনাই প্ৰতিশোধমূলক আক্ৰমণ চলায় । ফলত পিছদিনা পাকিস্তানৰ বায়ু সেনায়ো (পিএএফ) প্ৰতিশোধ লয় আৰু পৰৱৰ্তী সংঘৰ্ষত আইএএফ মিগ-২১ৰ সৈতে এক পিএএফ এফ-১৬ গুলীবৰ্ষণ কৰা হয় । এই ঘটনাত এগৰাকী ভাপতীয় পাইলটক পাকিস্তানে বন্দী কৰে ।
পুলৱামা আক্ৰমণৰ প্ৰতিশোধকল্পে গ্ৰহণ কৰা পৰিকল্পনা 'অপাৰেশ্যন বন্দৰ'ৰ কোড নাম কেৱল কেইজনমান নিৰ্বাচিত লোকেহে জানিছিল । ২৬ ফেব্ৰুৱাৰী, ২০১৯ৰ পুৱতি নিশা চলোৱা এই অভিযানে পাকিস্তানী বাহিনীক হতচকিত কৰি তুলিছিল । আটাইতকৈ গুৰুত্বপূৰ্ণ কথাটো হৈছে, আন্তৰ্জাতিক সম্প্ৰদায়ে নিজৰ ভূমিত সন্ত্ৰাসবাদী আক্ৰমণত অসন্তুষ্ট ভাৰতে প্ৰতিক্ৰিয়া স্বৰূপে অসামৰিক লক্ষ্যত চলোৱা আক্ৰমণক এক ন্যায়সঙ্গত আৰু উপযুক্ত সঁহাৰি হিচাপে গণ্য কৰে ।
পুলৱামা আক্ৰমণ আৰু পৰৱৰ্তী সময়ত ভাৰত-পাক সম্পৰ্ক
২০১৯ চনৰ ফেব্ৰুৱাৰীত সংঘটিত পুলৱামা আক্ৰমণৰ পিছত ভাৰতে পাকিস্তানক সৰ্বাধিক অনুকূল ৰাষ্ট্ৰৰ (Most Favoured Nation) মৰ্যাদা প্ৰত্যাহাৰ কৰে আৰু ইয়াৰ পিছত কূটনৈতিক সম্পৰ্কৰ অৱনতি ঘটে । ইয়াৰ পিছত 2019 চনৰ আগষ্টত পাকিস্তানে ভাৰতৰ সৈতে দ্বিপাক্ষিক বাণিজ্য স্থগিত ৰাখে । তেতিয়াৰে পৰা ভাৰত-পাক সম্পৰ্ক নিম্নমুখী হৈ আছে আৰু দুয়োখন ৰাষ্ট্ৰই তেওঁলোকৰ কৰ্মচাৰী প্ৰত্যাহাৰ কৰিছে আৰু তেওঁলোকৰ নিজ নিজ কনছুলেট বন্ধ কৰি দিছে ।
ইয়াৰ ফলত যিকোনো মিত্ৰতাৰ সম্ভাৱনা অতি ক্ষীণ হোৱা দেখা যায়; আনহাতে, শেহতীয়া পাকিস্তানৰ নিৰ্বাচনত যি ৰায় ওলাইছে, ই নিশ্চিত কৰিছে যে দেশখন পুনৰ সামৰিক বাহিনীৰ হাতলৈ যোৱাৰ পূৰ্ণ সম্ভাৱনা আছে ।
পুলৱামা আক্ৰমণৰ পিছত ভাৰত আৰু পাকিস্তানৰ পৰিস্থিতি কি
ভাৰতে এক পুনৰুত্থানশীল আৰু দায়িত্বশীল ৰাষ্ট্ৰ হোৱাৰ পথত খোজ দিয়াটো অব্যাহত ৰাখিছে; যিটো কেৱল ইয়াৰ চুবুৰীয়া দেশৰ সৈতে বন্ধুত্বপূৰ্ণ সম্পৰ্ক স্থাপন কৰিব বিচৰাই নহয়, লগতে গ্লোবেল ছাউথৰ এক আগশাৰীৰ কণ্ঠস্বৰ হোৱাৰ লক্ষ্যও ৰাখিছে ।
আনহাতে, পুলৱামা আক্ৰমণৰ পৰৱৰ্তী পাঁচ বছৰত পাকিস্তানে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সদিচ্ছাৰ পৰা বঞ্চিত হৈছে । আমেৰিকাই আফগানিস্তানৰ পৰা সেনা প্ৰত্যাহাৰৰ পিছত আৰু তালিবানে কাবুলত পুনৰ শাসনভাৰ গ্ৰহণৰ পিছত ই কৌশলগত ক্ষেত্ৰতো গুৰুত্বপূৰ্ণ তাৎপৰ্য হেৰুৱাইছে । আন্তৰ্জাতিক মুদ্ৰা নিধিৰ (আইএমএফ) পৰা নিষেধাজ্ঞা আৰু এক দুৰ্বল নিৰ্বাচনী গণতন্ত্ৰৰ বাবে পাকিস্তানৰ বিকাশ আৰু সমৃদ্ধিৰ গতিপথত পৰিৱৰ্তনৰ সম্ভাৱনা এতিয়া সুদূৰ পৰাহত দেখা গৈছে ।
আক্ৰমণৰ তদন্ত
ৰাষ্ট্ৰীয় অনুসন্ধান সংস্থাই (এনআইএ) জম্মু-কাশ্মীৰ আৰক্ষীৰ সৈতে এই আক্ৰমণৰ তদন্ত কৰিবলৈ এটা 12 জনীয়া দল প্ৰেৰণ কৰে । প্ৰাৰম্ভিক অনুসন্ধানে সূচায় যে গাড়ীখনে 300 কিলোগ্ৰামতকৈও অধিক বিস্ফোৰক কঢ়িয়াই আনিছিল । ইয়াৰে ভিতৰত আছিল 80 কিলোগ্ৰাম আৰডিএক্স, এটা উচ্চ বিস্ফোৰক আৰু এমোনিয়াম নাইট্ৰেট । লেফটেনেণ্ট জেনেৰেল হুডাই প্ৰকাশ কৰা অনুসৰি, বিস্ফোৰকবোৰ এটা নিৰ্মাণ স্থানৰ পৰা চুৰি কৰা হ'ব পাৰে । তেওঁ প্ৰথমতে এই কথা অস্বীকাৰ কৰে যে সেইবোৰ সীমান্তৰ সিপাৰৰ পৰা চোৰাংকৈ সৰবৰাহ কৰা হৈছিল । কিন্তু পিছত তেওঁ ইয়াৰ সম্ভাৱনাক অস্বীকাৰ নকৰে ।
আনহাতে, আক্ৰমণটোত ব্যৱহৃত গাড়ীৰ টুকুৰাৰ পৰা সংগ্ৰহ কৰা ডিএনএৰ নমুনা আদিল আহমেদ দাৰৰ পিতৃৰ সৈতে মিলাৰ পিছত ৰাষ্ট্ৰীয় অনুসন্ধান সংস্থাই আত্মঘাতী বোমাৰুজনৰ পৰিচয় নিৰ্ধাৰণ আৰু নিশ্চিত কৰিবলৈ সক্ষম হয় । অৱশ্যে এবছৰৰ তদন্তৰ পিছতো এনআইএয়ে বিস্ফোৰকৰ উৎস নিৰ্ধাৰণ কৰিবলৈ সক্ষম হোৱা নাছিল । এনআইএয়ে ২০২০ চনৰ আগষ্ট মাহত ১৯ জন অভিযুক্তৰ নামেৰে অভিযোগনামা দাখিল কৰে ।
ভাৰতত চলোৱা অনুসন্ধানত এই আক্ৰমণৰ বাবে ১৯ জন লোকক দোষী সাব্যস্ত কৰা হয় । তেওঁলোকৰ ভিতৰত আঠজন নিহত হৈছে, সাতজনক গ্ৰেপ্তাৰ কৰা হৈছে আৰু তিনিজন পাকিস্তানীকে ধৰি চাৰিজন এতিয়াও জীয়াই আছে । ২০২৩ চনৰ তথ্য মতে, জৈশ-ই-মহম্মদৰ (জেইএম) চাৰিজন সন্ত্ৰাসবাদী ক্ৰমে মাছুদ আজহাৰ, তেওঁৰ ভাতৃ আব্দুল ৰৌফ আজহাৰ, আম্মাৰ আলভি আৰু আশিক নেংগ্ৰু হৈছে দক্ষিণ কাশ্মীৰৰ পুলৱামাত ২০১৯ চনৰ আক্ৰমণৰ ষড়যন্ত্ৰ ৰচনা কৰা আন ১৯ জনৰ ভিতৰত একমাত্ৰ সক্ৰিয় সন্ত্ৰাসবাদী ।
পুলৱামা আক্ৰমণ কেনেদৰে পৰিকল্পনা আৰু কাৰ্যকৰী কৰা হৈছিল
এনআইএৰ তদন্ত অনুসৰি, পুলৱামা আক্ৰমণ 'সন্ত্ৰাসবাদী সংগঠন জৈশ-ই-মহম্মদৰ পাকিস্তানভিত্তিক নেতৃত্বৰ দ্বাৰা ৰচনা কৰা সুপৰিকল্পিত অপৰাধমূলক ষড়যন্ত্ৰ'ৰ ফল । জৈশ-ই-মহম্মদৰ নেতাসকলে তেওঁলোকৰ কেডাৰসকলক বিস্ফোৰক আৰু অন্যান্য সন্ত্ৰাসবাদী কৌশলৰ প্ৰশিক্ষণ দিয়াৰ বাবে আফগানিস্তানৰ আল-কায়দা-তালিবান-জেইএম আৰু হাক্কানি-জেইএমৰ সন্ত্ৰাসবাদী প্ৰশিক্ষণ শিবিৰলৈ প্ৰেৰণ কৰি আহিছে বুলিও জানিব পৰা গৈছে ।
মূল অভিযুক্ত মহম্মদ ওমৰ ফাৰুকেও ২০১৬-১৭ বৰ্ষত বিস্ফোৰক প্ৰশিক্ষণৰ বাবে আফগানিস্তান ভ্ৰমণ কৰিছিল । তদন্ত প্ৰকাশ কৰিছে যে তেওঁ 2018 চনৰ এপ্ৰিলত জম্মু-চাম্বা খণ্ডৰ আন্তৰ্জাতিক সীমান্তৰ মাজেৰে ভাৰতত অনুপ্ৰৱেশ কৰিছিল আৰু পুলৱামাৰ জৈশ-ই-মহম্মদৰ কমাণ্ডাৰ হিচাপে দায়িত্ব গ্ৰহণ কৰিছিল । ফাৰুকে তেওঁৰ পাকিস্তানী সহযোগী কামৰান, ইছমাইল ওৰফে চৈফুল্লা আৰু কাৰি য়াছিৰ আৰু স্থানীয় সহযোগী সমীৰ দাৰ আৰু আদিল আহমেদ দাৰৰ সৈতে আইইডি ব্যৱহাৰ কৰি নিৰাপত্তা বাহিনীৰ ওপৰত আক্ৰমণৰ বাবে পৰিকল্পনা আৰু প্ৰস্তুতি চলাইছিল ।
অভিযুক্ত শ্বাকিৰ বছিৰ, ইনছা জান, পীৰ তাৰিক আহমেদ শ্বাহ আৰু বিলাল আহমেদ কুশ্বেইৱে সকলো সামগ্ৰী প্ৰদান কৰিছিল আৰু জৈশ-ই-মহম্মদৰ সন্ত্ৰাসবাদীসকলক তেওঁলোকৰ ঘৰত আশ্ৰয় দিছিল । ২০১৮ চনৰ ডিচেম্বৰৰ পৰা শ্বাকিৰ বছিৰে জম্মু-শ্ৰীনগৰ ৰাষ্ট্ৰীয় ঘাইপথত নিৰাপত্তা বাহিনীৰ গতিবিধি আৰু মোতায়েনৰ পুনৰীক্ষণ আৰম্ভ কৰে ।
মুদাছিৰ আহমেদ খানে জিলেটিন ষ্টিকৰ ব্যৱস্থা কৰিছিল আৰু সেইবোৰ শ্বাকিৰ বছিৰৰ হাতত গতাই দিছিল । আৰডিএক্স পাকিস্তানী সন্ত্ৰাসবাদীয়ে আনি ভাৰতত অনুপ্ৰৱেশ কৰিছিল । শ্বাকিৰ বছিৰে বিস্ফোৰক সামগ্ৰী যেনে আৰডিএক্স, জিলেটিন ষ্টিক, এলুমিনিয়াম পাউডাৰ আৰু কেলচিয়াম-এমোনিয়াম নাইট্ৰেট সংগ্ৰহ কৰিছিল আৰু আইইডি প্ৰস্তুত কৰাৰ বাবে সেইবোৰ তেওঁৰ ঘৰত মজুত কৰিছিল ।
2019 চনৰ জানুৱাৰী মাহত চাজ্জাদ আহমেদ ভাটে আইইডি আক্ৰমণ কৰিবলৈ মাৰুতি ইইচিঅ' গাড়ী এখন ক্ৰয় কৰিছিল । গাড়ীখন শ্বাকিৰ বছিৰৰ ঘৰৰ সন্মুখৰ চোতালত ৰখা হৈছিল । ৱাইজ-উল-ইছলামে অভিযুক্ত ইছমাইল ওৰফে চৈফুল্লাৰ নিৰ্দেশত তেওঁৰ এমাজন একাউণ্টৰ পৰা ৪০ কিলোগ্ৰাম এলুমিনিয়াম পাউডাৰ অৰ্ডাৰ দিছিল আৰু তেওঁক প্ৰদান কৰিছিল । 2019 চনৰ জানুৱাৰী মাহৰ শেষৰ ফালে ফাৰুক, সমীৰ দাৰ আৰু আদিল দাৰে ইনছা জানৰ ঘৰত আত্মঘাতী আক্ৰমণৰ ভিডিঅ' ক্লিপ প্ৰস্তুত কৰিছিল, যিটো আক্ৰমণৰ ঠিক পিছতে মুকলি কৰা হয় ।
2019 চনৰ ফেব্ৰুৱাৰীৰ প্ৰথম সপ্তাহত ফাৰুক, সমীৰ দাৰ, আদিল দাৰ আৰু শ্বাকিৰ বছিৰে আৰডিএক্স, কেলচিয়াম-এমোনিয়াম নাইট্ৰেট, জিলেটিন ষ্টিক আৰু এলুমিনিয়াম পাউডাৰ ব্যৱহাৰ কৰি আইইডি প্ৰস্তুত কৰিছিল আৰু ইয়াক দুটা পাত্ৰত একত্ৰিত কৰিছিল । ইয়াৰে এটাৰ ওজন প্ৰায় 160 কিলোগ্ৰাম আৰু দ্বিতীয়টো প্ৰায় 40 কিলোগ্ৰাম ওজনৰ । আইইডিৰ পাত্ৰ দুটা মাৰুতি ইইচিঅ' গাড়ীত লগোৱা হৈছিল আৰু 6 ফেব্ৰুৱাৰী, 2019-ৰ পুৱালৈকে ই সাজু হৈছিল ।
অৱশ্যে প্ৰচণ্ড তুষাৰপাতৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰীয় ঘাইপথত যান-বাহনৰ চলাচল বাবে বন্ধ হৈ যায় । 14 ফেব্ৰুৱাৰী, 2019 তাৰিখে ৰাষ্ট্ৰীয় ঘাইপথ মুকলি হোৱাৰ লগে লগে শ্বাকিৰ বছিৰে আদিল দাৰক ৰাষ্ট্ৰীয় ঘাইপথটোলৈ লৈ যায় । তাৰ পিছত পিছৰজনে বাহনখনৰ দায়িত্ব লয় আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় ঘাইপথলৈ যায় আৰু 200 কিলোগ্ৰাম উচ্চ-শ্ৰেণীৰ বিস্ফোৰকভৰ্তি মাৰুতি ইইচিঅ' গাড়ীখন চিআৰপিএফ কনভয়ৰ এখন বাছত খুন্দা মাৰি আত্মঘাতী আক্ৰমণ সংঘটিত কৰে । যাৰ ফলত ৪০ জন চিআৰপিএফ জোৱান নিহত হয় আৰু প্ৰায় ৩৩ লাখ টকাৰ ৰাজহুৱা সম্পত্তিৰ ক্ষতি হয় ।
এনআইএৰ তদন্তত প্ৰকাশ পাইছে যে মাছুদ আজহাৰ, ৰৌফ আছগৰ আৰু আম্মাৰ আলভি ওৰফে চাচা ওৰফে চোতা মাছুদক লৈ গঠিত পাকিস্তানভিত্তিক জৈশ-ই-মহম্মদৰ নেতৃত্বই আক্ৰমণৰ পূৰ্বে আৰু পিছত ভাৰতত অনুপ্ৰৱেশ কৰা পাকিস্তানী জেইএম সন্ত্ৰাসবাদীসকলক নিৰন্তৰ নিৰ্দেশনা দি আছিল । তেওঁলোকে আন এটা আত্মঘাতী আক্ৰমণৰ পৰিকল্পনা কৰিছিল, যিটো পাকিস্তানৰ বালাকোটত থকা জৈশ শিবিৰত ভাৰতৰ প্ৰতিশোধমূলক বিমান আক্ৰমণৰ ফলত আৰু লগতে নিৰাপত্তা বাহিনীৰ দ্বাৰা মূল ষড়যন্ত্ৰকাৰী ফাৰুকৰ হত্যাৰ ফলত প্ৰতিহত হয় ।
লগতে পঢ়ক :পদযাত্ৰাৰ বাবে সংকল্পবদ্ধ কৃষক; কঠোৰ নিৰাপত্তাৰ অধীনত দিল্লী
