বিশেষ প্ৰতিবেদন, ১৩ মাৰ্চ : প্ৰায়বোৰ চুবুৰীয়া দেশৰ সৈতে চীনৰ সম্পৰ্ক বেয়া । টাইৱান, ভিয়েটনাম, ফিলিপাইনছ, জাপান, দক্ষিণ কোৰিয়া, ইণ্ডোনেছিয়া আৰু আনকি স্মল চুলতানাত অব ব্ৰুনেইৰ সৈতেও চীনৰ মতভেদ আছে । এই বিবাদবোৰ দক্ষিণ আৰু পূব চীন সাগৰৰ দ্বীপ আৰু বিশেষকৈ একচেটিয়া অৰ্থনৈতিক ক্ষেত্ৰ (EEZ) বা আমেৰিকাৰ সৈতে মিত্ৰতাৰ পৰা উদ্ভৱ হয় ।
বেইজিঙে সন্দেহ কৰে যে আমেৰিকাৰ সৈতে হোৱা প্ৰতিৰক্ষা চুক্তিয়ে ফিলিপাইনছ আৰু জাপানক চীনৰ নিৰ্ধাৰিত নাইন-ডেছ লাইনৰ ভিতৰত ইয়াৰ দাবীক প্ৰত্যাহ্বান জনোৱাৰ আত্মবিশ্বাস প্ৰদান কৰিব । ভিয়েটনামৰ সৈতে সংঘৰ্ষ একচেটিয়া অৰ্থনৈতিক ক্ষেত্ৰক লৈ আছে যি খনিজ সমৃদ্ধ বুলি বিশ্বাস কৰা হয় ।
চীনৰ বাবে টাইৱানৰ সৈতে একত্ৰিকৰণ সদায়ে এক অগ্ৰাধিকাৰ হৈ আহিছে । আমেৰিকাই টাইৱানক অস্ত্ৰ-শস্ত্ৰৰে সহযোগিতা কৰা আৰু আমেৰিকাৰ উচ্চ পদস্থ ৰাজনীতিবিদসকলৰ ভ্ৰমণে এইটো সূচায় যে আমেৰিকাই এক-চীন নীতিক বিশ্বাস নকৰে আৰু স্বাধীনতাৰ দাবীত দ্বীপটোক সমৰ্থন কৰে । বেইজিঙে সদায় দক্ষিণ কোৰিয়াক আমেৰিকাৰ আঞ্চলিক মিত্ৰতাৰ এক দুৰ্বল সংযোগ হিচাপে গণ্য কৰিছিল । অৱশ্যে, আমেৰিকা-দক্ষিণ কোৰিয়াৰ সামৰিক সম্পৰ্ক বৃদ্ধি হোৱাৰ লগে লগে চিউলৰ সৈতে বেইজিঙৰ বিবাদ বৃদ্ধি পাইছে ।
যিবোৰ ৰাষ্ট্ৰৰ সৈতে বেইজিঙৰ মতভেদ আছে, তেওঁলোকক ভাৰতৰ মিত্ৰ হিচাপে গণ্য কৰা হয় । মুখ্যতঃ ভাৰত এইবোৰৰ পৰা বহু দূৰত আছে আৰু অঞ্চলটোত কোনো দাবী নাই । লাডাখ অচলাৱস্থাৰ পিচত পূব এছিয়াৰ ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ সৈতে ভাৰতৰ সম্পৰ্ক বৃদ্ধি হৈছিল, যেতিয়া ভাৰত-চীনৰ সম্পৰ্কৰ অৱনতি হৈছিল ।
'মোৰ শত্ৰুৰ শত্ৰু মোৰ বন্ধু' বুলি বহু পুৰণি দৰ্শনৰ ওপৰতো ইয়াৰ সম্পৰ্ক আছে । ভিয়েটনামৰ সৈতে ভাৰতৰ সামৰিক সম্পৰ্ক বৃদ্ধি পাইছে আৰু লগতে ই ভিয়েটনামৰ উপকূলত তেলৰ অন্বেষণত বিনিয়োগ কৰিছে । ভাৰতে জাপানৰ সৈতে কোৱাডৰ সদস্য হৈ ফিলিপাইনছ আৰু ভিয়েটনামক ব্ৰহ্ম'ছ মিছাইল প্ৰদান কৰি আছে । ইণ্ডোনেছিয়াৰ চাবাং বন্দৰ কাৰ্যকৰী পৰিৱৰ্তনৰ বাবে ভাৰতীয় নৌ সেনাৰ জাহাজ জড়িত হৈছে । ভাৰতে চীনৰ সৈতে বিবাদত থকা দেশসমূহৰ সৈতে ইয়াৰ নিৰাপত্তা সহযোগিতা ক্ৰমান্বয়ে সম্প্ৰসাৰিত কৰিছে ।
ভাৰত আৰু চীনৰ তেওঁলোকৰ সৰু চুবুৰীয়া দেশৰ প্ৰতি নীতি বিভেদপূৰ্ণ হ'ব পাৰে কিন্তু বিশ্বজুৰি চৰ্চিত বিষয় হৈছে শক্তিশালী চুবুৰীয়া সদায়ে ওচৰৰ সৰু ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ বাবে ভাবুকি বুলি বিশ্বাস কৰা হয় । ভাৰতীয় অভিপ্ৰায়, যিমানেই ভাল নহওঁক কিয় সৰু চুবুৰীয়া দেশ যেনে মালদ্বীপ, নেপাল, শ্ৰীলংকা আৰু বাংলাদেশে সন্দেহৰ চকুৰে চাই আহিছে ।
মালদ্বীপৰ চীনা পন্থী ৰাষ্ট্ৰপতি মহম্মদ মুইজজুৰ শেহতীয়া মন্তব্যই দেখুৱাইছে যে কেনেকৈ দেশখনৰ জনতাক ভাৰতৰ অসৎ অভিপ্ৰায় আছে বুলি কোৱা হৈছে । ভাৰতে ইয়াৰ প্ৰতিভাশালী বিমান সম্পদৰ কাম-কাজ দেশলৈ অধিগ্ৰহণ কৰিবলৈ মালেলৈ অসামৰিক সাহায্য প্ৰেৰণ কৰাৰ এসপ্তাহ পিচত, মালদ্বীপৰ এটা পৰ্টেলে ৰাষ্ট্ৰপতিৰ উদ্ধৃতি দি কয় যে দেশখনত ১০ মে'ৰ পৰা পোছাকত বা অসামৰিক পোছাকত কোনো ভাৰতীয় সেনা থাকিব নোৱাৰিব ।
বিবৃতি অনুসৰি ভাৰতীয় সামৰিক বাহিনী সেই দেশত কোনো ধৰণৰ পোছাকতে থাকিব নোৱাৰিব । মালদ্বীপ চৰকাৰে একে সময়তে চীনৰ সৈতে সামৰিক প্ৰশিক্ষণ আৰু বিভিন্ন সঁজুলিৰ বাবে 'বিনামূলীয়া সামৰিক সাহায্য'ৰ বাবে এক চুক্তি স্বাক্ষৰ কৰে । তুৰ্কীয়ে মালিদিভিয়ান প্ৰতিৰক্ষা বাহিনীক প্ৰশিক্ষণ দিয়া আৰম্ভ কৰিছে । পৰম্পৰা ভংগ কৰি, মুইজজুৱে ভাৰতক উপেক্ষা কৰি চীন ভ্ৰমণ কৰিছিল ।
তেওঁ নতুন দিল্লীৰ ওপৰত উৎপীড়নৰ অভিযোগ উত্থাপন কৰে । অৱশ্যে বৈদেশিক মন্ত্ৰী জয়শংকৰে ইয়াৰ প্ৰতিক্ৰিয়া ব্যক্ত কৰি কয় যে চুবুৰীয়া দেশসমূহ সংকটত পৰিলে উৎপীড়কসকলে ৪.৫ বিলিয়ন আমেৰিকান ডলাৰ সাহায্য প্ৰদান নকৰে । ভাৰতৰ নাগৰিকে স্বেচ্ছাই মালদ্বীপৰ পৰ্যটন বৰ্জন কৰাটোৱে দ্বীপসমূহত ভাৰত বিৰোধী ভাৱনা কঢ়িয়াই আনিছে ।
শ্ৰীলংকাত চৰকাৰবোৰ হয় ভাৰত পন্থী অথবা চীনাপন্থী । ঐতিহাসিকভাৱে, সিংহলী সম্প্ৰদায়ে ১৯৮০ৰ দশকত এলটিটিই উগ্ৰপন্থীসকলক প্ৰশিক্ষণ আৰু সশস্ত্ৰ কৰাৰ বাবে ভাৰতক দোষাৰোপ কৰি আহিছে । যুদ্ধৰ সময়ত, যদিও ভাৰতে শ্ৰীলংকাৰ সেনাক অস্ত্ৰ প্ৰদান কৰিবলৈ অস্বীকাৰ কৰিছিল কিন্তু চীনাসকলে সহায় কৰিছিল ।
ভাৰতে উত্তৰ আৰু পূব শ্ৰীলংকাৰ তামিলসকলৰ দাবীক সমৰ্থন কৰাৰ বাবে বিভিন্ন ধৰণৰ প্ৰতিক্ৰিয়া হৈছিল । শ্ৰীলংকাৰই বিশ্বাস কৰে যে ভাৰতে তেওঁলোকৰ আভ্যন্তৰীণ বিষয়ত হস্তক্ষেপ কৰিছে । ২০১৫ চনত শ্ৰীলংকাৰ প্ৰাক্তন ৰাষ্ট্ৰপতি মহিন্দা ৰাজপাক্ষে তেওঁৰ পৰাজয়ৰ বাবে ভাৰতক দোষাৰোপ কৰিছিল ।
তেওঁ উল্লেখ কৰিছিল যে আমেৰিকা আৰু ভাৰতে তেওঁক তললৈ নমাই আনিবলৈ মুকলিকৈ তেওঁলোকৰ দূতাবাস ব্যৱহাৰ কৰিছিল । ২০১৮ চনত শ্ৰীলংকাৰ ৰাষ্ট্ৰপতি মৈত্ৰীপালা চিৰিসেনাই ভাৰতৰ গৱেষণা আৰু বিশ্লেষণ শাখাৰ বিৰুদ্ধে তেওঁক হত্যাৰ ষড়যন্ত্ৰ কৰাৰ অভিযোগ কৰিছিল ।
যোৱা বছৰ নৱেম্বৰত শ্ৰীলংকাৰ বিশ্বকাপ বিজয়ী অধিনায়ক অৰ্জুন ৰণতুঙ্গাই বিচিচিআইৰ সচিব জয় শ্বাহৰ বিৰুদ্ধে শ্ৰীলংকাৰ ক্ৰিকেটক ধ্বংস কৰাৰ অভিযোগ উত্থাপন কৰিছিল । অৱশ্যে শ্ৰীলংকা চৰকাৰে পৰৱৰ্তী সময়ত এই মন্তব্যৰ বাবে ক্ষমা বিচাৰিছিল ।
ইয়াৰ বিপৰীতে, ভাৰতে শ্ৰীলংকাক সমৰ্থন কৰি আহিছে । ক'ভিডৰ সময়ত ভাৰতে ২৫ টনতকৈও অধিক ঔষধ যোগান ধৰিছিল আৰু লগতে প্ৰতিষেধকৰ ৫ লাখ পালিও যোগান ধৰিছিল । তৰল মেডিকেল অক্সিজেন,সাৰ আৰু দ্ৰুত এণ্টিজেন কিটও প্ৰদান কৰিছিল । যেতিয়া শ্ৰীলংকাই ২০২২ চনত অৰ্থনৈতিক সংকটৰ সন্মুখীন হৈছিল ভাৰতে পেট্ৰ'লিয়াম, খাদ্য সামগ্ৰী, ঔষধ আৰু ইন্ধন ক্ৰয়ৰ বাবে ঋণ মুকলি কৰিছিল ।
যোৱা বছৰ নৱেম্বৰত শ্ৰীলংকাৰ ৰাষ্ট্ৰপতি বিক্ৰমসিংহে অৰ্থনৈতিক সংকটৰ সময়ত দেশখনক ৪ বিলিয়ন আমেৰিকান ডলাৰৰ সাহায্যৰ বাবে ভাৰতক ধন্যবাদ জনাইছিল । তেওঁ উল্লেখ কৰিছিল যে যদি আজি দেশখন সুস্থিৰ হৈ আছে সেয়া একমাত্ৰ ভাৰতৰ এই সহায়ৰ বাবেই । তথাপিও শ্ৰীলংকাত পৰৱৰ্তী নিৰ্বাচনবোৰ ভাৰত পন্থী বা চীন পন্থী স্থিতিত চলিব ।
নেপালত, চীনাপন্থী প্ৰৱণতা থকা ৰাজনীতিবিদসকলে ভাৰত বিৰোধী ভাৱনাক আঘাত কৰি জাতীয়তাবাদৰ অস্ত্ৰ ব্যৱহাৰ কৰিব পাৰে । কিছুমান ক্ষমতাচ্যুত প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে ভাৰতক তেওঁলোকৰ পতনৰ ষড়যন্ত্ৰ ৰচনা কৰাৰ অভিযোগ উত্থাপন কৰিছে । অৱশ্যে তেওঁলোকে অভিযোগৰ সমৰ্থনৰ বাবে কোনো প্ৰমাণ প্ৰদান কৰা নাই । কালাপানী আৰু লিপুলেখত ভাৰত-নেপালৰ সীমাক লৈ মতভেদ দেখা দিছে ।
আনহাতে, চীনে নেপালক বিআৰআই (বেল্ট ৰোড ইনিশিয়েটিভ)লৈ লৈ যোৱাৰ চেষ্টা কৰিছে । ঋণৰ জালৰ আশংকাত নেপালে চীনা প্ৰকল্পসমূহ গ্ৰহণ কৰিবলৈ সংকোচ বোধ কৰি আছে । চীনৰ দূত হৌ য়াংগীয়ে নেপালৰ কমিউনিষ্ট দলৰ নেতাসকলক সাক্ষাৎ কৰা সময়ত এক বিতৰ্কৰ সৃষ্টি কৰিছিল । আনহাতে ৰাজনৈতিক অচলাৱস্থা ভাঙি চীনাপন্থী চৰকাৰ স্থাপন কৰিব বিচাৰিছিল । বৰ্তমানৰ চীনা ৰাষ্ট্ৰদূত চেন চঙেও তেওঁলোকৰ ভূমিত অবৈধ চীনা কাৰ্যকলাপৰ বিষয়ে নেপালৰ তদন্তত হস্তক্ষেপৰ চেষ্টা কৰিছিল ।
নেপালৰ বেছিভাগ বাণিজ্য ভাৰতৰ জৰিয়তে হোৱা স্বত্বেও দেশখনত অসৎ উদ্দেশ্যৰে হস্তক্ষেপ কৰাৰ অভিযোগ উত্থাপিত হৈছে । ভাৰতৰ আকাৰ, অৰ্থনীতি, অৱৰোধ আৰোপ কৰাৰ সামৰ্থ্য আৰু লগতে সমভূমি মাধেচী জনসংখ্যাৰ প্ৰতি ইয়াৰ সমৰ্থনৰ ফলত দেশত ভাৰত বিৰোধী ভাৱনা বৃদ্ধি পাইছে । বৰ্তমান অগ্নিবীৰ নীতিৰ দ্বাৰাও ই জটিল হৈ পৰিছে যিটো নেপাল চৰকাৰে গ্ৰহণ কৰা নাই । চীন হৈছে এক উত্তৰ চুবুৰীয়া যিয়ে আৰু অধিক নিৰ্লজ্জভাৱে হস্তক্ষেপ কৰিছে, কিন্তু তেওঁলোকৰ নেপালৰ সৈতে কম সম্পৰ্ক আছে ।
বাংলাদেশৰ বিৰোধী দলসমূহে ভাৰতক গোপনে শ্বেখ হাছিনা শাসনৰ ধাৰাবাহিকতা নিশ্চিত কৰাৰ অভিযোগ উত্থাপন কৰিছে । শেহতীয়াকৈ সামাজিক মাধ্যমত সকলো ভাৰতীয় সামগ্ৰী বৰ্জনৰ আহ্বান জনোৱা হৈছিল । বাংলাদেশৰ বিৰোধী দলসমূহে দাবী কৰে যে ভাৰতে আমেৰিকাৰ সৈতে ইয়াৰ ঘনিষ্ঠতাক ব্যৱহাৰ কৰি নিৰ্বাচন প্ৰক্ৰিয়াৰ সমালোচনা কমাবলৈ চেষ্টা কৰিছে ।
সীমান্ত আৰু জল সমস্যাৰ অভিযোগৰ বাবে ভাৰত বিৰোধী অনুভৱো বৃদ্ধি হৈছে । পেৰিছস্থিত বাংলাদেশৰ এগৰাকী কৰ্মীয়ে কৈছিল যে বিবেকত বিশ্বাস কৰাসকলে জানে যে ভাৰত চৰকাৰে আন এখন ৰাষ্ট্ৰত নিৰ্বাচনত হস্তক্ষেপ কৰে আৰু সহায় কৰে ।
ইউৰোপৰ পূৰ্বৰ ইউএছএছআৰ ৰাজ্যসমূহৰ মাজত ৰাছিয়াৰ সম্ভাৱ্য অভিপ্ৰায়ৰ ওপৰত একে ধৰণৰ পৰিস্থিতি বিৰাজ কৰে । যাৰ বেছিভাগেই নাটোৰ সদস্য । ইউক্ৰেইন আক্ৰমণৰ পিচত এই অন্ধবিশ্বাস আৰু বৃদ্ধি পাইছে । ভাৰত আৰু চীন দুয়োৰে বাবে তেওঁলোকৰ চুবুৰীয়া অঞ্চলৰ মাজত তাৎক্ষণিক অসন্তুষ্টি আছে । দূৰৱৰ্তী শক্তিক বিশ্বাস কৰোতে চুবুৰীয়াৰ অভিপ্ৰায়ক প্ৰশ্ন কৰাটো নিয়ম । এই কাৰণে, পূব এছিয়াৰ ৰাষ্ট্ৰসমূহৰ সৈতে ভাৰতৰ সম্পৰ্ক বৃদ্ধি হোৱাৰ সাক্ষী । আনহাতে ইয়াৰ সৰু চুবুৰীয়াৰ সৈতে সম্পৰ্ক উত্থান-পতনৰ সংকেত ।
ভাৰতে বছৰ বছৰ ধৰি চুবুৰীয়া অঞ্চলৰ পৰা নিয়মীয়াকৈ অবিশ্বাস আৰু সন্দেহৰ সন্মুখীন হৈছে । বিভিন্ন সময়ত দেখা গৈছে ভাৰত বিৰোধী চৰকাৰ এখনক অৱশ্যে ভাৰত-পন্থী চৰকাৰে স্থান লয় ।
লগতে পঢ়ক :'আত্মনিৰ্ভৰতা’ সত্বেও ভাৰত বিশ্বৰ সৰ্ববৃহৎ প্ৰতিৰক্ষা আমদানিকৰ্তা
