পুৰী : ওড়িশাৰ কোণাৰ্কৰ সূৰ্য মন্দিৰ কেৱল এটা মন্দিৰে নহয়; এইটো এক স্থাপত্যৰ বৈভৱ আৰু কলাৰ নিদৰ্শন । ত্ৰয়োদশ শতিকাত নিৰ্মিত এই সুন্দৰ স্থাপত্যটোৱে ওড়িশাৰ কালিংগান স্থাপত্যৰ শিখৰ প্ৰতিফলিত কৰে । শিলৰ চকা আৰু ৭ টা ঘোঁৰাৰ সৈতে এক বিশাল ৰথৰ দৰে আকৃতিৰ মন্দিৰটো এক আশ্চৰ্যজনক যি সমগ্ৰ বিশ্বৰ লোকসকলক আকৰ্ষিত কৰি আহিছে ।
প্ৰায় ১২৫০ খ্ৰীষ্টাব্দত ৰজা নৰসিংহ দেৱৰ দ্বাৰা গংগা ৰাজবংশৰ ৰাজত্বকালত নিৰ্মাণ কৰা কোণাৰ্ক সূৰ্য মন্দিৰ ঈশ্বৰৰ প্ৰতি এক কালজয়ী শ্ৰদ্ধাঞ্জলি হিচাপে থিয় হৈ আছে । শতিকা পাৰ হোৱা স্বত্বেও ইয়াৰ জটিল কাৰুকাৰ্য আৰু স্থাপত্যৰ উজ্জ্বলতা অতুলনীয় হৈ আছে ।
- কোণাৰ্কৰ ৰহস্য
কোণাৰ্ক কিংবদন্তি আৰু উত্তৰ হীন প্ৰশ্নৰে আৱৰি আছে । এই বিশাল মন্দিৰটো কিয় ইমান অনন্য আকৃতিত নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল ? বিশাল শিলবোৰ ক'ৰ পৰা অনা হৈছিল ? আধুনিক সঁজুলি অবিহনে শিল্পীসকলে কেনেকৈ এনে নিখুঁতভাৱে নিৰ্মাণ কৰিছিল ?
আজিও এই প্ৰশ্নবোৰে সাধাৰণ দৰ্শনাৰ্থী আৰু গৱেষকক আকৰ্ষণ কৰি আহিছে । যদিও লোক বিশ্বাস অনুসৰি ভগৱান কৃষ্ণৰ পুত্ৰ চাম্বাক এই সৃষ্টিৰ বাবে কৃতিত্ব দিয়া হয় ইতিহাসে ইয়াৰ কিছুমান আটাইতকৈ বিভ্ৰান্তিকৰ দিশৰ বিষয়ে সামান্য স্পষ্টতা প্ৰদান কৰে ।
- 'কোণাৰ্ক' নামৰ উৎপত্তি
'কোণাৰ্ক' নামটো সংস্কৃত শব্দ কোণা (কোণ) আৰু আৰ্ক (সূৰ্য)ৰ পৰা উদ্ভৱ হোৱা বুলি বিশ্বাস কৰা হয় । প্ৰাচী নদী আৰু বংগোপসাগৰৰ সংগমস্থলত অৱস্থিত এই বন্দৰ চহৰখনক এসময়ত 'কংগাৰ' বুলি কোৱা হৈছিল । পাশ্চাত্যৰ নাবিকসকলে ইয়াক 'ব্লেক পেগ'ডা' বুলিও কৈছিল ।
কোণাৰ্ক সূৰ্য মন্দিৰ ওড়িশাৰ স্থাপত্য প্ৰতিভাৰে নিৰ্মিত প্ৰতিমূৰ্তি । কালিঙ্গ শৈলীত নিৰ্মিত, মন্দিৰটো মূলতঃ ২২৯ ফুট উচ্চতাত আছে । ইয়াৰ জগমোহন (এচেম্বলী হল) ১২৮ ফুটত আছিল । অৱশ্যে মন্দিৰৰ কিছু অংশ সময়ৰ লগে লগে ক্ষয় হৈ গৈছে, ইয়াৰ প্ৰাণৱন্ত অংশবোৰে দৰ্শনাৰ্থীসকলক প্ৰভাৱিত কৰি আহিছে ।
মন্দিৰটো ৭ টা ঘোঁৰাৰ দ্বাৰা অংকিত ৰথ হিচাপে নিৰ্মাণ কৰা হৈছে, যি সূৰ্য দেৱতাৰ আকাশৰ ওপৰেৰে যাত্ৰাৰ প্ৰতীক । মন্দিৰৰ আধাৰত ২৪ টা জটিলভাৱে খোদিত চকা আছে, প্ৰতিটোৱে উল্লেখনীয় নিখুঁততাৰে সময় দেখুৱাবলৈ কাম কৰে ।
- ইয়াৰ নিৰ্মাণত তিনি প্ৰকাৰৰ শিল ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল :
- মুগুনি শিল : দেৱতাৰ প্ৰতিচ্ছবি আৰু সিংহাসনৰ বাবে ।
- লেটাৰইট শিল : আধাৰশিলা গাঁথনিৰ বাবে ।
- খোণ্ডালাইট শিল : মন্দিৰৰ বেছিভাগ বাহ্যিক আৰু জটিল কাৰুকাৰ্যৰ বাবে ।
- কলাৰ প্ৰদৰ্শন
মন্দিৰটো দেৱতা, দেৱী, মহাকাশীয় বস্তু আৰু জীৱনৰ দৃশ্যৰে সজ্জিত । ইয়াৰ দেৱালবোৰ হৈছে উদ্ভিদ, জীৱজন্তু, পৌৰাণিক প্ৰাণী, সংগীতজ্ঞ আৰু নৃত্যশিল্পী প্ৰদৰ্শন কৰা এক কেনভাচ । প্ৰায় ২,০০০ জীৱন্ত হাতীৰ ভাস্কৰ্যই মহিমা বৃদ্ধি কৰে ।
জটিল কাৰুকাৰ্যবোৰে মুখ্য স্থপতিবিদ আৰু তেওঁৰ শিল্পী বিচু মহাৰাণাৰ দক্ষ কাৰুশিল্পৰ ওপৰতো আলোকপাত কৰে, য'ত যুদ্ধ, চিকাৰ আৰু আনন্দ উদযাপনৰ দৃশ্য দেখুওৱা হৈছে । জনশ্ৰুতি অনুসৰি বিচু মহাৰাণাৰ ১২ বছৰীয়া পুত্ৰ ধৰমায়েই ১২০০ শিল্পীক নিশ্চিত মৃত্যুৰ পৰা ৰক্ষা কৰিবলৈ ঠিক সময়ত মন্দিৰটো সম্পূৰ্ণ কৰিছিল ।
মন্দিৰ নিৰ্মাণত পলম হোৱাৰ বাবে ৰজাই আদেশ দিছিল যে যদি মন্দিৰটো নিৰ্ধাৰিত সময়ত সম্পূৰ্ণ নহয়, তেন্তে তেওঁ সকলো শ্ৰমিকৰ মুণ্ডচ্ছেদ কৰিব । তেতিয়াই তেওঁৰ পিতৃৰ তুলনাত অত্যন্ত দক্ষ আৰু অধিক পাৰ্গত ধৰমাই কামটো হাতত লৈছিল আৰু আন সকলো কৰ্মীক আশ্বাস দিছিল যে তেওঁ ইয়াক সময়মতে সম্পূৰ্ণ কৰিব ।
কিন্তু ১২ বছৰীয়া ধৰমাই কাম সম্পূৰ্ণ কৰাৰ বাবে ১২০০ শ্ৰমিকৰ ওপৰত ক্ষোভিত হ'ব বুলি আশংকা কৰি মন্দিৰ নিৰ্মাণ হোৱাৰ লগে লগে ধৰমাইয়ে নদীত জঁপিয়ায় প্ৰাণ ত্যাগ কৰে ।
- সূৰ্য মন্দিৰৰ নিৰ্মাণৰ আঁৰৰ মহান ব্যক্তি
ইতিহাস অনুসৰি ৰজা নৰসিংহ দেৱে তেওঁৰ মাতৃৰ পৰামৰ্শ অনুসৰি কোণাৰ্ক মন্দিৰ নিৰ্মাণৰ কাম আৰম্ভ কৰিছিল । দক্ষিণৰ বিজয়ৰ সময়ত ধন সংগ্ৰহ কৰাৰ পিছত, ৰজাই সূৰ্য দেৱতাক এটা মন্দিৰ উৎসৰ্গা কৰিবলৈ বিচাৰিছিল আৰু পুৰী, ভূৱনেশ্বৰ আৰু জাজপুৰৰ মন্দিৰৰ সৈতে ওড়িশাৰ আধ্যাত্মিক চতুৰ্ভুজ সম্পূৰ্ণ কৰিছিল ।
জনশ্ৰুতি অনুসৰি মন্দিৰটো নিৰ্মাণ কৰিবলৈ ১২ বছৰ আৰু হাজাৰ হাজাৰ শিল্পীৰ শ্ৰমদানৰ প্ৰয়োজন হৈছিল ।
- ৰহস্য আৰু প্ৰত্যাহ্বান
কোণাৰ্ক সূৰ্য মন্দিৰৰ ইতিহাস নথিভুক্ত তথ্য আৰু পৌৰাণিক কাহিনীৰ মিশ্ৰণ । এটা আটাইতকৈ ডাঙৰ ধাৰণা হ'ল ইয়াৰ আংশিক ধ্বংস । প্ৰথমতে চন্দ্ৰভাগাৰ পানীৰ মাজত অৱস্থিত, প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগে কিছু সময়ৰ ভিতৰত মন্দিৰৰ ওপৰত প্ৰভাৱ পেলাইছিল, আনহাতে আন কিছুমানে অনুমান কৰিছিল যে আক্ৰমণে ইয়াৰ ক্ষতি কৰিছিল । বৰ্তমান মন্দিৰৰ অৱস্থান সাগৰৰ উচ্চতাতকৈ হ্ৰাস হৈছে আৰু মন্দিৰটো স্থল অঞ্চলত থিয় হৈ আছে ।
ইয়াৰ মহিমা স্বত্বেও, কোণাৰ্ক সংৰক্ষণৰ প্ৰত্যাহ্বানৰ সন্মুখীন হৈছে । মুখ্য গৰ্ভগৃহটো বহু পৰিমাণে ধ্বংস হোৱাৰ লগতে এই ঐতিহ্যক্ষেত্ৰখন ওড়িশাৰ সাংস্কৃতিক পৰিচয়ৰ এক আলোকচিত্ৰ হৈ থকাটো নিশ্চিত কৰাৰ বাবে সংৰক্ষণৰ প্ৰচেষ্টা অতি গুৰুত্বপূৰ্ণ ।
আমি বিশ্ব ঐতিহ্য সপ্তাহ উদযাপন কৰাৰ লগে লগে, কোণাৰ্ক সূৰ্য মন্দিৰৰ কালজয়ী সৌন্দৰ্য আৰু তাৎপৰ্যৰ ওপৰত চিন্তা কৰাটো গুৰুত্বপূৰ্ণ ।
