రెండో ప్రపంచ యుద్ధం ప్రారంభంలో రష్యా, జర్మనీ మిత్రదేశాలుగా బరిలోకి దిగాయి. ముగిసే సమయానికి రెండూ బద్ధశత్రువులుగా మారిపోయాయి. రష్యా సేనలు జర్మనీని ఓడించాయి. విదేశాంగ విధానాలు ఎంత వేగంగా మారిపోతాయో తెలియజేయడానికి ఇంతకు మించిన ఉదాహరణ అక్కరలేదు. విదేశాంగ విధానంలో కేవలం ఆయా దేశాల జాతీయ ప్రయోజనాలనే దృష్టిలో పెట్టుకుంటారు. భావోద్వేగాలకు, బంధాలకు తావులేదు. రష్యాకు ఈ విషయం బాగా తెలుసు. భారత్, జపాన్‌, అమెరికా, ఆస్ట్రేలియాలతో కూడిన ‘క్వాడ్’పై చైనా విదేశాంగ శాఖ మంత్రి వాంగ్‌ యీ అక్టోబరు రెండోవారంలో స్పందిస్తూ- ‘క్వాడ్‌ను ఆసియా నాటో తరహాలో అమెరికా వాడుకోవాలనుకుంటోంది’ అని ఆరోపించారు. ఇటీవల రష్యా విదేశాంగ శాఖ మంత్రి సెర్గీలావ్రోవ్‌ ‘రష్యన్‌ ఇంటర్నేషనల్‌ కౌన్సిల్‌’ సమావేశంలో మాట్లాడుతూ- ‘భారత్‌ను పశ్చిమ దేశాలు, అమెరికా పావుగా వాడుకొంటున్నాయి. అవి చైనాను, ఆ వంకతో రష్యాను అణచివేయడమే లక్ష్యంగా పని చేస్తున్నాయి’ అని ఆందోళన వ్యక్తం చేశారు. జనవరిలో జరిగిన ‘రైసినా డైలాగ్‌’లోనూ ఇలాంటి వ్యాఖ్యలే చేశారు. చైనా కోసం రష్యా మాట్లాడుతున్నట్లుగా ఉన్న ఆ వాఖ్యలు భారత్‌ను కొంత ఆశ్చర్యానికి గురిచేశాయి.
సమష్టి లక్ష్యాల కోసం
సోవియట్‌ యూనియన్‌- భారత్ల మధ్య మంచి అవగాహన ఉంది. యూఎస్‌ఎస్‌ఆర్‌ వారసత్వాన్ని రష్యా అందిపుచ్చుకొన్నాక కూడా అది కొనసాగింది. ఐరాస తీర్మానాలు, శాశ్వత సభ్యత్వం విషయంలో భారత్కు రష్యా మద్దతు పలికింది. బ్రిక్స్‌, ఆర్‌ఐసీ వంటి సంస్థల్లో ఇరు దేశాలు సమష్టి లక్ష్యాల కోసం కలిసి పని చేస్తున్నాయి. ఇప్పటికీ భారత ఆయుధాగారంలో రష్యాకు చెందిన పరికరాలు 50 శాతానికి పైగా ఉన్నాయి. వైమానికదళంలో సింహభాగం విమానాలు, నౌకాదళంలో జలాంతర్గాములు, విమాన వాహక నౌకలు, ప్రధాన యుద్ధట్యాంకులు ఆ దేశం నుంచి సమకూర్చుకొన్నవే. ఎస్‌-400 గగనతల రక్షణ వ్యవస్థ కొనుగోలు ఒప్పందం కూడా చోటుచేసుకొంది. ఆంక్షలను సైతం లెక్కచేయకుండా భారత్ వీటిని కొనుగోలు చేసింది. ‘భారత, రష్యా అంతర ప్రభుత్వ కమిషన్‌’తో ఇరు దేశాలు లబ్ధి పొందాయి. రష్యా ఉత్పాదక రంగంలో ఆయుధ తయారీది కీలక భాగం. దాదాపు 30 లక్షల ఉద్యోగాలు దీనిపై ఆధారపడి ఉన్నాయి. ఆ దేశానికి ఉన్న అతి పెద్ద ఆయుధ వినియోగదారుల్లో భారత్ ఒకటి.
నాణేనికి రెండో వైపు చూస్తే, రష్యా-భారత్ బంధాల్లో చాలా అనుమానాలు ఉన్నాయి. భారత్కు ప్రధాన శత్రువులు చైనా, పాక్‌ అన్న విషయంలో సందేహం లేదు. మరోపక్క ఆంక్షలతో కునారిల్లుతున్న రష్యాకు ఆర్థికంగా అండదండలు చైనా నుంచే లభిస్తున్నాయి. చైనా-రష్యా ద్వైపాక్షిక వాణిజ్యం విలువ సుమారు పదివేల కోట్లకుపైగా డాలర్లు; అదే సమయంలో భారత్ 2025 నాటికి రష్యాతో తన వాణిజ్య బంధాన్ని మూడువేల కోట్ల డాలర్లకు చేర్చాలని లక్ష్యంగా పెట్టుకొంది.
‘ఇండో-పసిఫిక్‌’ అనే పదం వాడటాన్ని రష్యా మొదటి నుంచీ వ్యతిరేకిస్తోంది. ఆసియా-పసిఫిక్‌ అనే పదం మరింత విస్తృతంగా ఉంటుందని చెబుతోంది. ఇక ఇండో-పసిఫిక్‌లోకి రష్యాలోని కీలక ఓడరేవులు వస్తాయి. భవిష్యత్తులో ఇక్కడ అమెరికా ప్రాబల్యం పెరిగిపోతే ఇబ్బందులు తప్పవని రష్యా భావిస్తోంది. ఈ కారణంతోనే ఆ దేశం భారత్ కోణం నుంచి చైనాను ఓ సమస్యగా అర్థం చేసుకోకుండా క్వాడ్‌ను వ్యతిరేకిస్తోంది.
స్వతంత్ర విధానం