ఎన్నో ఏళ్లుగా చర్చనీయాంశంగా ఉన్న 'ఒకే దేశం-ఒకే ఎన్నిక' ప్రతిపాదన కార్యరూపం దాల్చనుందనే వార్తలు ఇటీవల ఊపందుకున్నాయి. జాతీయ, రాష్ట్ర, స్థానిక స్థాయుల్లో ఒకేసారి ఎన్నికల నిర్వహణకు తాము సిద్ధమని ఎన్నికల సంఘం ప్రకటించగా; పలు రాజకీయ పార్టీలు సైతం ఆ దిశగా వ్యూహాలు రచించుకుంటున్నాయి. జమిలి ఎన్నికల ప్రతిపాదన, అందుకు రాజకీయ సానుకూలత కొత్త కాదు గానీ- ఆ ప్రతిపాదనపై కొంత నింపాదిగా, ఇంకా లోతుగా, దూరదృష్టితో ఆలోచన అవసరం. ప్రజాస్వామ్యానికి పీఠంలాంటి అమెరికాలో ఇటీవలి పరిణామాల్ని చూశాకైనా - ఇప్పుడిప్పుడే పరిణతి చెందుతున్న ప్రజాస్వామ్య దేశంగా భారత్‌ జాగ్రత్తగా అడుగులు వేయాలి.
భారతావనిలో ఎన్నికలకు ముందు, ఆ వెన్వెంటనే పాలనలో కొంత స్తబ్ధత లేదా మార్పులు చోటుచేసుకుంటాయి. ఎన్నికల కోడ్‌ సమయంలో పాలన పూర్తిగా స్తంభిస్తుంటుంది. అందువల్లే తరచూ ఎన్నికలవల్ల ప్రజలకు కొన్ని ఇబ్బందులుంటాయి. 'జమిలి' ఎన్నికలు జరిగితే ఆ సమస్య తీరుతుంది. ఎన్నికలకు అధికారికంగా అయ్యే ఖర్చు సైతం ఆదా అవుతుంది. కానీ ఆ లాభాలతో పోలిస్తే ‘జమిలి’ వల్ల నష్టాలు చాలా ఎక్కువగా ఉన్నాయి.
విలువ తెలిసి ఓటు వేయాలి
సమాఖ్య వ్యవస్థలో కేంద్రానికి, రాష్ట్రానికి వేర్వేరు బాధ్యతలుంటాయి. దేశ రక్షణ, కరెన్సీ, బ్యాంకుల నియంత్రణ, రైల్వేలు, ఇతర దేశాలతో సంబంధాలు, జాతీయ రహదారులు, ఓడరేవులు, అంతర్జాతీయ వాణిజ్యం, అంతర్రాష్ట్ర జలవివాదాలు వంటి అంశాలన్నీ కేంద్ర ప్రభుత్వ బాధ్యతలు. రోజువారీ పాలన, శాంతిభద్రతలు, ఆరోగ్యం, పాఠశాల విద్య, న్యాయస్థానాలు, జైళ్లు, వ్యవసాయం, భూ పరిపాలన, జలవనరులు, విద్యుత్తు, రవాణా, మౌలిక సదుపాయాలు- ఇలా ప్రజలకు చేరువగా ఉండే పరిపాలన అంతా రాష్ట్రాల బాధ్యత. స్థానిక రోడ్లు, మంచినీరు, వరదనీటి నిర్వహణ, మురుగునీటి పారుదల, పార్కులు, పారిశుద్ధ్యం వంటి రోజువారీ పరిపాలన స్థానిక ప్రభుత్వాల బాధ్యత.
కానీ భారతీయ వ్యవస్థలో ఈ బాధ్యతల విభజనపట్ల ప్రజలకు ఏమాత్రం అవగాహన లేదు. దాంతో ఎన్నికల్లో మునిసిపాలిటీ నుంచి పార్లమెంటు దాకా ఒకేరీతిన అత్యధిక ఓటర్లు ఓటు వేస్తారు. ఏ స్థాయిలో ఎవరి బాధ్యతలేమిటో తెలియకుండా ఓటు వేస్తే, అలాంటి ఎన్నికలవల్ల నిజమైన ఫలితాలు రావు. ప్రజాస్వామ్యం గందరగోళంలో పడుతుంది. అత్యధిక ఓటర్లు, ఓట్లు.. ఆయా రాష్ట్రాల్లో అధికారంలో ఉన్న పార్టీకి అనుకూలంగానో, వ్యతిరేకంగానో అన్ని స్థాయుల్లో ఒకే విధంగా ఓట్లు వేస్తున్నారు. అలాంటప్పుడు జమిలి ఎన్నికలు మరింత గందరగోళానికి దారితీసి ప్రజాస్వామ్యాన్ని ఇంకా బలహీనపరుస్తాయి.
సంక్షోభంలో ప్రజాస్వామ్యం
స్థానికం నుంచి జాతీయ స్థాయి వరకూ ఒకేసారి ఎన్నికలు జరిగితే భారత్‌ ప్రస్తుతం ఉన్న పరిస్థితుల్లో ప్రజల వాస్తవ సమస్యలు పక్కదోవ పడతాయనడంలో సందేహం లేదు. ఇటీవల గ్రేటర్‌ హైదరాబాద్‌ మునిసిపల్‌ ఎన్నికల్ని స్వల్ప వ్యవధిలో జరపడం వల్ల అసలు రాజకీయ పార్టీల హామీల మీద చర్చే లేకుండా పోయింది. ఏ పార్టీ ఏం హామీ ఇచ్చిందన్న విషయమే ప్రజలకు పూర్తిగా చేరలేదు. కాస్త మేనిఫెస్టోల్ని చదివి విషయాల్ని తెలుసుకోగలిగినవారు ఓటింగ్‌లోనే పాల్గొనలేదు. జమిలి ఎన్నికలు జరిగితే వివిధ స్థాయుల్లో అజెండాపై అంతంతమాత్రంగా ఉన్న చర్చ ఇంకా కుదించుకుపోతుంది, పక్కదోవ కూడా పడుతుంది. ఏ స్థాయిలో ఎవరికి, ఎందుకు ఓటు వేస్తున్నామో తెలియకుండా ఎన్నికలు నిర్వహిస్తే ప్రజాస్వామ్యం మరింత సంక్షోభంలో పడుతుంది.
ప్రజలకు, ప్రభుత్వాలకు మధ్య ఏమాత్రం అంతరంలేకుండా పౌరుల చుట్టూ పాలన ఉండాలన్నది రాజ్యాంగ నిర్మాతలు ఆశించిన అసలైన లక్ష్యం. సమాఖ్యతత్వాన్ని విస్తరించి పాలనను స్థానిక స్థాయికి చేర్చే ప్రయత్నాలు 30 ఏళ్లుగా జరుగుతున్నాయి. ఇప్పటికీ ఆశించిన స్థాయిలో మార్పు సాకారం కాలేదు. విజ్ఞులు, మేధావులు, జనహితం కోరేవారు హేతుబద్ధంగా, న్యాయంగా, రాజ్యాంగబద్ధంగా చెప్పే మాటల్ని, చేసే డిమాండ్లను పట్టించుకునే రాజకీయ సంస్కృతి దేశంలో ఉంటే; పాలనలో ప్రజల భాగస్వామ్యానికి అవకాశముంటే ఎన్నికలు ఒకేసారి పెట్టినా ఎవరికీ పెద్ద ఆందోళన ఉండదు. కానీ అరిచి గీపెట్టినా, రోడ్డెక్కి ఆందోళనలు చేసినా మాట వినేవారు కనిపించని, అణచివేత అనివార్యంగా మారిన పరిస్థితుల్లో జమిలి ఎన్నికల వల్ల పరిస్థితి పెనం మీద నుంచి పొయ్యిలో పడ్డట్లే అవుతుంది.
సంస్కరణలు అవసరం
జమిలి ఎన్నికలు అమలులోకి రావడానికి ముందు- రాష్ట్రాల్లో ప్రభుత్వాధినేత(ముఖ్యమంత్రి)ను నిర్ణీత కాలావధి ప్రాతిపదికన ప్రత్యక్షంగా ఎన్నుకునే ఏర్పాటు చేయాలి. అంటే ఎమ్మెల్యేల ద్వారా కాకుండా ముఖ్యమంత్రి నేరుగా ప్రజల ఓటుతోనే ఎన్నికవ్వాలి. ఆ పదవికి నిర్ణీత కాలవ్యవధి ఉంటుంది. కాబట్టి ప్రభుత్వం రద్దయి మధ్యంతర ఎన్నికల సమస్య తలెత్తదు. ముఖ్యమంత్రిగా పోటీ చేసేవారు రాష్ట్ర ప్రజలందరి ఓటూ అడగాలి. కాబట్టి, పెద్ద మొత్తంలో ఎన్నికలకోసం వేల కోట్ల రూపాయలు వెచ్చించే అవకాశాలుండవు. ఆ పరిస్థితి వస్తే- విధానాలు, అభ్యర్థి సామర్థ్యం, వ్యక్తిత్వం, నిజాయతీ, గత చరిత్ర, విశ్వసనీయత వంటివి చర్చనీయాంశాలవుతాయి.