దేశ ఆర్థికానికి కీలకమైన వ్యవసాయరంగ వృద్ధికి అవకాశాలు అపారంగా ఉన్నా లక్ష్య సాధన దిశగా మన అడుగులు మందగిస్తున్నాయి. ప్రపంచ ఆహారోత్పత్తుల్లో కీలక దేశమైన భారత్‌, శుద్ధిరంగం(ప్రాసెసింగ్‌)పై నేటికీ పట్టు సాధించలేకపోతోంది. అత్యాధునిక సాంకేతికతలను అందిపుచ్చుకొన్నా- వాటిని క్షేత్రస్థాయికి తీసుకువెళ్లకపోవడంతో రైతుల ఆదాయ వృద్ధి సాధ్యపడటం లేదు. ఫలితంగా ఆహారవృథా అనివార్యమవుతోంది. దీన్ని నిరోధించేందుకు ఆహారశుద్ధి రంగంలో మన బ్రాండ్లకు చేయూతనిచ్చేలా కేంద్రం తాజాగా ఉత్పత్తి ఆధారిత ప్రోత్సాహక పథకంతో ముందుకొచ్చింది. పలు పంటల ఉత్పత్తిలో ప్రపంచంలో అగ్రస్థానంలో ఉన్న భారత్‌ పంటకోత అనంతర సాంకేతికతను గ్రామాలకు చేర్చగలిగితే ఆహారశుద్ధి రంగంలో అద్భుత ప్రగతికి అవకాశాలున్నాయి.
మందగించిన పురోగతి
ఒక కిలో మొక్కజొన్న పొత్తులు కొనాలంటే దాదాపు రూ.30-40 అవుతుంది. మల్టీప్లెక్స్‌లో అంతే పరిమాణంలో వాటి పేలాలను కొంటే రూ.350కు పైగా ధర చెల్లించాలి. విలువ జోడించే కొద్దీ ఉత్పత్తికి ధర ఇంతగా పెరుగుతుంది. బంగాళాదుంపలను నేల నుంచి తీశాక శుభ్రపరచి వాటిని పరిమాణాల వారీగా విభజించి విక్రయిస్తే మంచి ధరలు వస్తాయి. టమోటా వంటి త్వరగా పాడయ్యే ఉత్పత్తుల నుంచి జామ్‌, రసం, జెల్లీలను ఉత్పత్తి చేస్తే- సరఫరా అధికంగా ఉన్న కాలంలో ధర లేక రైతులు వాటిని రోడ్లపై పారబోసే దుస్థితి దాపురించదు.
రైతులు ఇటువంటి చిన్న చిన్న శుద్ధి పనులనైనా తమ స్థాయిలో చేపడితే మంచి ఫలితాలు పొందవచ్చు. ఆహార ధాన్యాల ఉత్పత్తిలో స్వయంసమృద్ధిని సాధించినప్పటికీ పంట కోత అనంతర సాంకేతిక పరిజ్ఞానాన్ని గ్రామస్థాయికి తీసుకువెళ్లడంలో ప్రభుత్వాలు విఫలమయ్యాయి. భారత ఆహారశుద్ధి ప్రపంచంలో అయిదో అతి పెద్ద పరిశ్రమ. 2018లో దీని విలువ రూ.25.69 లక్షల కోట్లు. 2024 నాటికి ఇది రూ.53.43 లక్షల కోట్లకు చేరుతుందని అంచనా. దేశీయ ఆహార విపణిలో ఆహారశుద్ధి విభాగం వాటా 32శాతం. మన ఎగుమతుల్లో శుద్ధి చేసిన ఉత్పత్తులది 10.7 శాతం వాటా.
భారత్‌ నుంచి 2019-20లో మొత్తం 3,200 కోట్ల డాలర్ల విలువైన ఆహార ఉత్పత్తులు ఎగుమతి అయ్యాయి. వీటిలో ఆహారశుద్ధి ఎగుమతుల విలువ దాదాపు రూ.31 వేల కోట్లు. ఆహారశుద్ధి రంగం కుటీర పరిశ్రమల స్థాయికి చేరకపోవడం వల్ల దేశంలో ప్రగతి ఆశించిన వేగాన్ని అందుకోలేకపోతోంది. ప్రాథమిక దశలో విత్తనాలు, ఎరువులు, యంత్రాలు పనిముట్ల వంటివి అందుబాటులో లేక రైతులు నష్టాలు చవిచూస్తున్నారు. రెండో దశలో.. పంటను తరలించే దళారులు, స్థానిక వ్యాపారులు, మార్కెట్లలో లోపభూయిష్ఠమైన పరిస్థితులు ఉండటం సాగుదారుల్ని నిస్తేజపరుస్తోంది. ఈ దశ దాటి ఉత్పత్తికి విలువను పెంచే కృషి చేసేవారి సంఖ్య అత్యల్పం.
మూడో దశలో... పంటను శుభ్రపరిచి, పరిమాణాల వారీగా విభజించడం, ఆకర్షణీయంగా ప్యాక్‌ చేయడం, విలువ జోడింపు ఉత్పత్తుల తయారీ (రసాలు, పౌడర్లు, గుజ్జులు, పచ్చళ్లు, జామ్‌లు వగైరా) వంటివి చేపట్టే చిన్న కంపెనీలు, వ్యక్తులు, అక్కడక్కడా రైతులు లాభపడుతున్నారు. ఈ దశలో మౌలిక వసతులు రైతు స్థాయికి పూర్తిగా చేరలేదు. ఇక నాలుగో దశలో... రవాణా, శీతల వాహన సదుపాయాలు, ప్యాకింగ్‌, నిల్వ, శీతల గోదాముల అందుబాటు వంటివి- మధ్యతరహా వాణిజ్య సంస్థలు, కార్పొరేట్‌ కంపెనీలే చురుగ్గా ఉన్నాయి. రైతులు, ఎగుమతిదారుల్ని పెద్ద సూపర్‌మార్కెట్లు, ఎగుమతి సంస్థలు, అంతర్జాతీయ వ్యవసాయ వాణిజ్య సంస్థలతో అనుసంధానించడం అయిదో దశ. వీటిలో మొదటి మూడు దశల్లో మాత్రమే రైతుల ప్రమేయం ఉంటోంది. ఆ తరవాత కార్పొరేట్‌ కంపెనీలదే ఆధిపత్యం. రైతు స్థాయిలో ఉత్పత్తిదారుల సంఘాలుగా ఏర్పడి ఒక ఉత్పత్తికి బ్రాండింగ్‌ సృష్టించి నేరుగా ఎగుమతి చేయడం మన దేశంలో దాదాపు కనిపించదు. ఇజ్రాయెల్‌ వంటి దేశాల్లో రైతుల ఆధ్వర్యంలోని సంస్థలే నేరుగా విదేశాలకు వ్యవసాయ ఉత్పత్తులను ఎగుమతి చేయగలుగుతున్నాయి.