దేశానికి స్వాతంత్య్రం వచ్చినపుడు బ్రిటిష్‌ పాలకుల నుంచి సంక్రమించిన తంతి, తపాలా విభాగం చాలా పరిమితమైనది. అప్పటి దేశ జనాభా 35 కోట్లలో 82,000 వేల మందికే టెలిఫోన్లు ఉండేవి. అంటే ప్రతి 100మందిలో 0.023 మందికి ఒక్క ఫోన్‌ అన్న మాట. దీన్నే టెలీ సాంద్రత అంటారు. 1985లో ఈ విభాగాన్ని తపాలా విభాగం (డీఓపీ), టెలీ కమ్యూనికేషన్ల విభాగం (డీఓటీ) అని రెండుగా విభజించారు. 1991 ఆర్థిక సంస్కరణలు ప్రైవేటు ఆపరేటర్లకు తలుపులు తెరిచాయి. 1995 నుంచి సెల్యులర్‌ సేవలు మొదలయ్యాయి. 2000 అక్టోబరు ఒకటిన డీఓటీ నుంచి బీఎస్‌ఎన్‌ఎల్‌ (భారతీయ సంచార్‌ నిగమ్‌ లిమిటెడ్‌)ను వేరుచేశారు.
దయనీయ స్థితిలో సంస్థ
అప్పట్లో నాలుగు లక్షలమంది ఉద్యోగులు, రూ.40,000 కోట్ల మిగులు నిధులతో సంస్థ దివ్యంగా ఉండేది. అటువంటి సంస్థ రెండు దశాబ్దాలు తిరక్కుండానే రూ.13,000 కోట్ల లోటులోకి జారిపోయింది. నవరత్న హోదాను పోగొట్టుకొని ఖాయిలా పడుతున్న ప్రభుత్వ రంగ సంస్థగా మిగిలింది. సంస్థలోని 1.65 లక్షలమంది ఉద్యోగులకు జీతాలు ఇవ్వలేని దుస్థితి దాపురించింది. 1947 నుంచి 1995లో ప్రైవేటు ఆపరేటర్ల ప్రవేశం వరకు బీఎస్‌ఎన్‌ఎల్‌ పలు దశలు దాటింది. మానవ సిబ్బంది నడిపే మాగ్నెటో టెలిఫోన్‌ నుంచి డిజిటల్‌ ఎలక్టాన్రిక్‌ ఎక్స్ఛేంజీల వరకు, టెలిఫోన్‌ స్తంభాల నుంచి ఉపగ్రహ ట్రాన్స్‌పాండర్ల వరకు, బిట్‌లలో మోర్స్‌కోడ్‌ ఎనలాగ్‌ సిగ్నల్స్‌ నుంచి టెరాబిట్స్‌లో డిజిటల్‌ డేటా ప్రసారాల వరకు ఎంతో దూరం పయనించింది. 1995లో ప్రైవేటు ఆపరేటర్లు రంగ ప్రవేశం చేసే లోపు అర్ధ దశాబ్ది కాలంలో టెలీ సాంద్రత 46.5 రెట్లు పెరిగింది. అప్పటికి జనాభా 2.6 రెట్లు మాత్రమే పెరిగింది. మరో విధంగా చెప్పాలంటే 1947లో 0.023గా ఉన్న టెలీసాంద్రత 1995లో 1.07కి చేరింది. అప్పటి నుంచి 2019 జనవరి వరకు జనాభా 1.45 రెట్లు పెరిగి 132 కోట్లకు చేరగా టెలీసాంద్రత 85.8 రెట్లు పెరిగి 91.82కు చేరుకుంది.
ప్రజాప్రయోజనాలకే ప్రాధాన్యం
స్వాతంత్య్రం వచ్చిన తరవాత తొలి 50 ఏళ్లలో ప్రభుత్వం ప్రాధాన్యతా ప్రాతిపదికన నిధులేమీ కేటాయించకపోయినా డీఓటీ విశాల టెలీకమ్యూనికేషన్ల వ్యవస్థ సృష్టికి పటిష్ట పునాది ఏర్పరచడం మామూలు విజయం కాదు. ఈ సందర్భంగా బీఎస్‌ఎన్‌ఎల్‌కూ ప్రైవేటు ఆపరేటర్లకూ మధ్య తేడాను గుర్తించడం అవసరం. ప్రైవేటు ఆపరేటర్ల ప్రధాన లక్ష్యం లాభాలు ఆర్జించిపెట్టడమే. బీఎస్‌ఎన్‌ఎల్‌కు లాభాలే పరమావధి కాదు. ప్రజాప్రయోజనాలకే ప్రాధాన్యమిస్తుంది. వానొచ్చినా వరద వచ్చినా, కర్ఫ్యూ పెట్టినా తన పనిమాత్రం ఆపదు. తిరుగుబాట్లు, భూకంపాలు జురుగుతున్న ప్రాంతాలకూ, దుర్గమ కొండ ప్రాంతాలకూ, దేశ సరిహద్దులకూ లాభాపేక్ష లేకుండా సేవలు అందిస్తుంది.
ప్రైవేటు ఆపరేటర్లకు ఉన్న వెసులుబాటు లేదు
ప్రైవేటు టెలికం సర్వీసు ప్రొవైడర్లు (టీఎస్పీ) ఈక్విటీ షేర్లు లేదా రుణ పత్రాలతో మూల ధనం సేకరించవచ్చు. 2019 మార్చి వరకు ప్రైవేటు టీఎస్పీలు మొత్తం రూ.4.5 లక్షల కోట్ల రుణ భారం మోస్తున్నాయి. బీఎస్‌ఎన్‌ఎల్‌పై రుణభారం కేవలం రూ.13,000 కోట్లయినా, ప్రైవేటు టీఎస్పీలను మించి విమర్శలను ఎదుర్కోవలసి వస్తోంది. టీఎస్పీలు వ్యాపారం బాగుంటే ఉద్యోగులను నియమించుకుని, నష్టాలు వస్తే ఉద్వాసన పలుకుతుంటాయి. బీఎస్‌ఎన్‌ఎల్‌కు ఆ వెసులుబాటు లేదు. ప్రైవేటు టీఎస్పీలు తమకు నచ్చిన స్పెక్ట్రమ్‌ కోసం వేలంలో పోటీ పడితే, బీఎస్‌ఎన్‌ఎల్‌ ప్రభుత్వం కేటాయించే స్పెక్ట్రమ్‌తోనే సరిపెట్టుకోవలసి ఉంటుంది. బీఎస్‌ఎన్‌ఎల్‌ ప్రజాప్రతినిధులకు, ప్రభుత్వవర్గాలకు ఉచిత సేవలు అందించక తప్పదు. ప్రైవేటు ఆపరేటర్లకు అలాంటి బాధ్యత లేదు. అవసరమైన మౌలిక వసతులు, వస్తువుల కొనుగోలు, సేవల మార్కెటింగ్‌, అమ్మకాలకు సంబంధించి టీఎస్పీలు వేగంగా, తమకు తాముగా నిర్ణయాలు తీసుకోగలుగుతాయి. బీఎస్‌ఎన్‌ఎల్‌కు అలాంటి స్వేచ్ఛ లేదు.
రెండు దశాబ్దాల్లో ఎన్నో మార్పులొచ్చినా....