project tigers: ప్రకృతి మనుగడకు కీలకం జీవ వైవిధ్యం. అన్ని జీవరాశులు సమపాళ్లలో ఉంటేనే ప్రకృతి బాగుంటుంది. అందులో క్రూర మృగాలదీ కీలక పాత్రే. అలాంటి క్రూర మృగాలలో ముఖ్యమైనది పులి. చూపులో గాంభిర్యాన్ని, జీవనంలో రాజసాన్ని కల్గిన ఈ జంతువు అంతరించిపోతూ ఉండడాన్ని గుర్తించిన కేంద్ర ప్రభుత్వం 1973 ఏప్రిల్‌ 1న ప్రాజక్టు టైగర్ పేరుతో బృహత్తర కార్యక్రమాన్ని ప్రారంభించింది. ఇటీవలే ఈ కార్యక్రమం 50ఏళ్లు పూర్తి చేసుకుంది. ఈ ప్రాజక్టు ప్రపంచంలోనే అత్యంత విజయవంతమైన మాంసాహార జంతు సంరక్షణ కార్యక్రమంగా గుర్తింపు తెచ్చుకుంది. ఈ సందర్భంగా ఆదివారం కర్ణాటకలోని మైసూరులో జరిగిన కార్యక్రమంలో ప్రధాని నరేంద్ర మోదీ అఖిల భారత పులుల అంచనా నివేదికను విడుదల చేశారు. అంతర్జాతీయ పెద్దపులుల కూటమిని ప్రారంభించారు. ప్రాజక్టు టైగర్ విజయానికి చిహ్నంగా రూ. 50 స్మారక నాణేన్ని మోదీ విడుదల చేశారు. భారత పులుల అంచనా నివేదిక ప్రకారం దేశంలో 2010లో 1,706, 2014లో 2,226, 2018లో 2,967, 2022లో 3,167 పులులు ఉన్నాయి. ప్రాజక్టు టైగర్ విజయవంతం అయ్యింది అనడానికి ఏటికి ఏడు పెరుగుతున్న ఈ సంఖ్యలే నిదర్శనం.
జీవ వైవిధ్యం కోసం పులుల సంరక్షణ: పులుల సంరక్షణకు ప్రభుత్వం పెద్దపీట వేయడం వెనక పెద్ద కథే ఉంది. పులి తన ఆధీన ప్రాంతంలోని సకల జీవరాశుల మనుగడకు ప్రత్యక్షంగా, పరోక్షంగా తోడ్పడే జంతువు. పులులను కాపాడడం అంటే అడవులను, అందులోని జీవరాశులని, జీవ వైవిధ్యాన్ని కాపాడడమే అవుతుంది. పులుల సంరక్షణ కోసం ఏర్పాటు చేసిన అభయారణ్యాల వల్ల కలిగే ప్రయోజనాల విలువను భారత అటవీ నిర్వహణ సంస్థ, జాతీయ పులుల సంరక్షణ ప్రాధికార సంస్థ కలిసి లెక్కగట్టాయి. 2019లో కేవలం పది పులుల అభయరణ్యాల్లో జరిపిన అధ్యయనం ప్రకారం వాటి నుంచి ప్రతి సంవత్సరం రూ.5 లక్షల 96 వేల కోట్లు ప్రయోజనాలు ఒనగూరుతున్నట్లు తెలిసింది. వీటి వల్ల ప్రత్యక్షంగా కలిగే లాభాలను పరిశీలిస్తే టైగర్ రిజర్వుల వల్ల ఉపాధి అవకాశాలు లభించడంతో సహా, కలప, కలపేతర ఉత్పత్తుల నుంచి ఆదాయం వస్తుంది. కర్బన నిక్షిప్తీకరణం, మంచినీటి సరఫరా, మన్ను సంరక్షణ, అనేక జీవజాతులకు ఆవాసంగా ఉండడం, శీతోష్ణస్థితిని అదుపులో ఉంచడం వంటివి కనిపించని లాభాలు.
ప్రాజక్టు టైగర్: పులుల వల్ల కలిగే లాభాలను గుర్తించిన కేంద్ర ప్రభుత్వం వాటి సంరక్షణపై దృష్టి సారించింది. ఇందులో భాగంగానే ప్రాజక్టు టైగర్‌ను ప్రారంభించింది. దేశంలోని తొమ్మిది పులుల రక్షిత ప్రాంతాల్లో 18 వేల చదరపు కిలోమీటర్ల విస్తీర్ణంలో ఇది ప్రారంభం కాగా, ప్రస్తుతం అది 53 పులుల రక్షిత ప్రాంతాలతో సుమారు 76 వేల చదరపు కిలోమీటర్లకు విస్తరించింది. 20వ శతాబ్దం ఆరంభంలో ప్రపంచ వ్యాప్తంగా పెద్దపులుల సంఖ్య లక్ష ఉండేది. భారత్‌లో ఆ సంఖ్య అప్పట్లో 40 వేలు. అయితే 1970 నాటికి ఆ సంఖ్య 1,800కు పడిపోయింది. అభివృద్ధి పనుల కారణంగా పులుల ఆవాసాలు దెబ్బతినడం, పంట పొలాల విస్తరణ, శాకాహార జంతువులు తగ్గిపోవడం కారణంగా పులుల సంఖ్య క్షీణించింది. అప్పటి బ్రిటీష్‌ పాలకులు, మహారాజులు పులులను పెద్ద సంఖ్యలో వేటాడడం కూడా వాటి సంఖ్య తగ్గిపోవడానికి కారణమైంది. దేశంలో పులుల సంఖ్య మరింత తగ్గి అవి అంతరించిపోకుండా 1973లో అప్పటి ప్రధాని ఇందిరాగాంధీ మద్దతుతో అటవీ అధికారి, వన్యప్రాణి నిపుణుడు కైలాష్‌ సాంఖలా ప్రాజక్టు టైగర్‌కు రూపకల్పన చేశారు. ఈ ప్రాజక్టుకు ఆయనే మొదటి సంచాలకుడిగా వ్యవహరించారు.