ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ 'ਚ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਲਿੰਡਾ ਥਾਮਸ-ਗ੍ਰੀਨਫੀਲਡ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਭਾਰਤ, ਜਰਮਨੀ, ਜਾਪਾਨ ਦੀ ਸਥਾਈ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ (ਯੂ.ਐੱਨ.ਐੱਸ.ਸੀ.) 'ਚ ਦੋ ਸੀਟਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰੇਗਾ। ਲਿੰਡਾ ਥਾਮਸ ਦੇ ਇਸ ਬਿਆਨ ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ 'ਚ ਆਪਣਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਪੂਰਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪਣੀ ਛਾਪ ਛੱਡਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ 'ਚ ਨਵਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਆਉਣ 'ਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ 'ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਖਤਮ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ।
ਇਸ ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਬਹੁ-ਪੱਖੀਵਾਦ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਬਾਰੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਬੰਧਾਂ ਬਾਰੇ ਕੌਂਸਲ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਦਿਆਂ, ਲਿੰਡਾ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਦੇਸ਼ ਇੱਕ ਵਧੇਰੇ ਸਮਾਵੇਸ਼ੀ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਕੌਂਸਲ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਇੱਕ ਕੌਂਸਲ ਜੋ ਅੱਜ ਦੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਅੱਜ ਸਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੂਰਾ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸੇ ਲਈ ਦੋ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਜੋ ਬਾਈਡੇਨ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਲਾਤੀਨੀ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਕੈਰੇਬੀਅਨ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਗੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਭਾਰਤ, ਜਾਪਾਨ ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਨੂੰ ਸਥਾਈ ਸੀਟਾਂ ਲਈ ਸਮਰਥਨ ਦੇਵਾਂਗੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਸੀਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਵਿੱਚ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਲਈ ਦੋ ਸਥਾਈ ਸੀਟਾਂ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਜਦੂਤ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਹੈਤੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਹਾਇਤਾ ਮਿਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਕੀਨੀਆ ਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਾਡੇ ਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਗੈਬੋਨ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਤੱਕ, ਅਸੀਂ ਦੇਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਅਫਰੀਕੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨਾ ਸਿਰਫ ਅਫਰੀਕੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਲਾਭ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ। ਇਸ ਲਈ ਹੁਣ, ਅਫਰੀਕੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਵਿੱਚ ਸਥਾਈ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਸਮਾਂ ਆ ਗਿਆ ਹੈ।"
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸੀਨੀਅਰ ਪੱਤਰਕਾਰ ਐਲੀਸਾ ਲੈਬੋਟ ਨਾਲ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਗੱਲਬਾਤ ਦੌਰਾਨ, ਥਾਮਸ-ਗ੍ਰੀਨਫੀਲਡ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਅਮਰੀਕਾ ਅੱਜ ਦੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਯੂਐਨਐਸਸੀ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਸਥਾਈ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਹ ਅਜਿਹੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀਟੋ ਪਾਵਰ ਦੇਣ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੈ।
ਹੁਣ ਤੱਕ UNSC (P5) ਦੇ ਮੂਲ ਪੰਜ ਸਥਾਈ ਮੈਂਬਰ - ਅਮਰੀਕਾ, ਬ੍ਰਿਟੇਨ, ਫਰਾਂਸ, ਰੂਸ (ਪਹਿਲਾਂ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ) ਅਤੇ ਚੀਨ ਨੂੰ ਵੀਟੋ ਪਾਵਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ।
ਵੀਟੋ ਪਾਵਰ ਕੀ ਹੈ?
'ਵੀਟੋ' ਸ਼ਬਦ ਲਾਤੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ 'ਮੈਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਨਾ'। ਵੀਟੋ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਰੋਮਨ ਦਫਤਰਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੌਂਸਲ ਅਤੇ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਆਫ਼ ਦੀ plebs ਜਾਂ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਆਫ਼ ਪੀਪਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਹਰ ਸਾਲ ਦੋ ਕੌਂਸਲਰ ਹੁੰਦੇ ਸਨ; ਕੋਈ ਵੀ ਕੌਂਸਲਰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੀ ਫੌਜੀ ਜਾਂ ਸਿਵਲ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਰੋਕ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ ਕੋਲ ਰੋਮਨ ਮੈਜਿਸਟਰੇਟ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਾਰਵਾਈ ਜਾਂ ਰੋਮਨ ਸੈਨੇਟ ਦੁਆਰਾ ਪਾਸ ਕੀਤੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇਕਪਾਸੜ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰੋਕਣ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਸੀ। ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਜਾਂ ਸਮਰਾਟ ਕਿਸੇ ਬਿੱਲ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਨ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਵੀਟੋ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਯੂਐਸ ਵਿੱਚ ਸਦਨ ਤੇ ਸੈਨੇਟ ਦੇ ਦੋ ਤਿਹਾਈ ਵੋਟ:ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ, ਵੀਟੋ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਵੀਟੋ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪੱਧਰਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰਾਜ, ਸੂਬਾਈ ਜਾਂ ਸਥਾਨਕ ਸਰਕਾਰ, ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ। ਯੂਐਸ ਵਿੱਚ, ਸਦਨ ਅਤੇ ਸੈਨੇਟ ਦੇ ਦੋ-ਤਿਹਾਈ ਵੋਟ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ ਵੀਟੋ ਨੂੰ ਓਵਰਰਾਈਡ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, UNSC ਦੇ ਪੰਜ ਸਥਾਈ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਦਾ ਵੀਟੋ ਪੂਰਨ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਰੱਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਹਰ ਸਥਾਈ ਮੈਂਬਰ ਨੇ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਇਸ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਸਥਾਈ ਮੈਂਬਰ ਜੋ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨਾਲ ਅਸਹਿਮਤੀ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਵੀਟੋ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ, ਉਹ ਵੋਟਿੰਗ ਤੋਂ ਬਚ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਦੇਸ਼ 1946 ਵਿੱਚ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ (ਹੁਣ ਰੂਸ) ਸੀ, ਜਦੋਂ ਲੇਬਨਾਨ ਅਤੇ ਸੀਰੀਆ ਤੋਂ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਇੱਕ ਮਤੇ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਪੰਜ ਸਥਾਈ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀਟੋ ਸ਼ਕਤੀ ਕਿਉਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ?
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਵੀਟੋ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੀ ਸੁਆਹ ਵਿੱਚੋਂ ਉਭਰਿਆ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਗਠਨ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਮਿੱਤਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਜੇਤੂ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਹਨਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਮਰੀਕਾ, ਬਰਤਾਨੀਆ, ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਅਤੇ ਚੀਨ (ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਫਰਾਂਸ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ) ਨੇ ਧੁਰੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਵ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਮੰਨੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ।
ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਪੂਰਵਗਾਮੀ ਸੰਸਥਾ, ਲੀਗ ਆਫ਼ ਨੇਸ਼ਨਜ਼, ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਅਸਫਲ ਰਹੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਫਾਸੀਵਾਦ ਅਤੇ ਹਮਲਾਵਰਤਾ ਦੇ ਉਭਾਰ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਮੈਂਬਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਏਕਤਾ ਦੀ ਘਾਟ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੂਜਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਹੋਇਆ। ਇਸਦੇ ਫੈਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪਾਲਣਾ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੋਈ ਵਿਧੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਇਸ ਸਮੱਸਿਆ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਬਣਾਈ ਜੋ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਣਾਈ ਰੱਖ ਸਕੇ।
ਇਹ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿ ਵੱਡੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣਗੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧ ਹੋਣਗੀਆਂ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਵਿੱਚ ਵੀਟੋ ਸ਼ਕਤੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਵੀਟੋ ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰਾਂ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਜਾਂ ਗੈਰ-ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਇੱਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਵਿਧੀ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਲੀਗ ਆਫ਼ ਨੇਸ਼ਨਜ਼ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਪੰਜ ਸਥਾਈ ਦੇਸ਼ਾਂ (ਪੀ5) ਨੂੰ ਵੀਟੋ ਦੇਣ ਦਾ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਟਕਰਾਅ ਨੂੰ ਰੋਕਣਾ ਸੀ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਇਸ ਵਿਚਾਰ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਸਥਾਈ ਸ਼ਾਂਤੀ ਤਾਂ ਹੀ ਸੰਭਵ ਹੈ ਜਦੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਸਹਿਯੋਗ ਕਰਨ। ਜੇਕਰ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਰਾਸ਼ਟਰ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿੱਤਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ UNSC ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੰਗਠਨ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਵੀਟੋ ਇਹ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੁਆਰਾ ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਰਵਾਈ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ P5 ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜਾਂ ਅਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਵੀਟੋ ਇਹਨਾਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਏਕਤਾ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਇੱਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਢਾਲ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰੇਕ ਨੂੰ ਫੈਸਲਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀਟੋ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਦੇ ਕੇ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੁੱਖ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਸੰਗਠਨ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣਗੀਆਂ, ਨਾ ਕਿ ਸਿਸਟਮ ਤੋਂ ਦੂਰ ਜਾਣ ਜਾਂ ਇਸਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ।
P5 ਦੀ ਵੀਟੋ ਪਾਵਰ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕਿਉਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ?
ਆਲੋਚਕਾਂ ਦੀ ਦਲੀਲ ਹੈ ਕਿ ਵੀਟੋ ਪਾਵਰ ਪੰਜ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਅਸਪਸ਼ਟ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਕੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਵਧੀਆਂ ਹਨ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਫਰੀਕਾ, ਲਾਤੀਨੀ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆ-ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਖੇਤਰ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਜੋ ਹਾਸ਼ੀਏ 'ਤੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ।
P5 ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਮਤਿਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਵੀਟੋ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ ਜਿਹਨਾਂ ਦਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਰੂਸ ਨੇ ਸੀਰੀਆ 'ਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਅਕਸਰ ਆਪਣੇ ਵੀਟੋ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਤਿਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਵੀਟੋ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਵੀਟੋ ਪਾਵਰ ਨੇ ਕਈ ਵਾਰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਕਟਾਂ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕੌਂਸਲ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।
ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਵੀਟੋ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਲਈ ਕਈ ਮੰਗਾਂ ਆਈਆਂ ਹਨ। ਭਾਰਤ, ਜਾਪਾਨ, ਜਰਮਨੀ ਅਤੇ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਦੇ ਸਮੂਹ (G4) ਨੇ UNSC ਨੂੰ ਹੋਰ ਸਥਾਈ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕੌਂਸਲ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਵੀਟੋ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰਨ ਜਾਂ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਅਜਿਹੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੁਧਾਰ ਲਈ P5 ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇਗੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਾਰਥਕ ਤਬਦੀਲੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।
ਅਮਰੀਕਾ ਨਵੇਂ ਸਥਾਈ ਮੈਂਬਰ ਨੂੰ ਵੀਟੋ ਪਾਵਰ ਦੇਣ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕਿਉਂ ਹੈ?
ਲੈਬੋਟ ਨੇ ਥਾਮਸ-ਗ੍ਰੀਨਫੀਲਡ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ UNSC ਵਿੱਚ ਸਥਾਈ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਕਈ ਲਾਭਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ - ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ, ਵੀਟੋ ਪਾਵਰ। ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ, ਥਾਮਸ-ਗ੍ਰੀਨਫੀਲਡ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, "ਇਸ ਲਈ ਅਸੀਂ ਬਹੁਤ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਵੀਟੋ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਤੁਸੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ, ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਅਫਰੀਕੀ ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਨਾਲ ਕਈ ਵਾਰ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਾ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਲਿਆਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਦੋ ਸੀਟਾਂ ਅਤੇ ਵੀਟੋ ਮਿਲਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਅਸੀਂ ਵੀਟੋ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਹੈ, ਪਰ ਅਸੀਂ ਵੀਟੋ ਨੂੰ ਨਫ਼ਰਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਕੌਂਸਲ ਨੂੰ ਅਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਵੀਟੋ ਬਹੁਤ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਹੈ
ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਜਦੂਤ ਨੇ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਜੇਕਰ ਵੀਟੋ ਪਾਵਰ ਸੰਭਾਵੀ ਨਵੇਂ ਸਥਾਈ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਨੂੰ ਅਸਮਰੱਥ ਬਣਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਿਉਂ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ? ਇਸ 'ਤੇ, ਲੈਬੋਟ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ, "ਠੀਕ ਹੈ, ਅਤੇ ਮੈਂ ਸੋਚਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਵੀਟੋ ਬਹੁਤ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਜਦੋਂ ਰੂਸ ਅਤੇ ਚੀਨ ਆਪਣੀ ਵੀਟੋ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਰੱਖੋ? ਕਿਉਂ-ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਸਥਾਈ ਮੈਂਬਰ ਹਨ ਅਤੇ ਨਹੀਂ। ਕਿਸੇ ਕੋਲ ਵੀਟੋ ਹੈ?
ਥਾਮਸ-ਗ੍ਰੀਨਫੀਲਡ ਨੇ ਮੰਨਿਆ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਸਥਾਈ ਮੈਂਬਰ ਅਮਰੀਕਾ ਸਮੇਤ ਆਪਣੀ ਵੀਟੋ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਛੱਡਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ। ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ, "ਮੈਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਇਮਾਨਦਾਰ ਹਾਂ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਵੀਟੋ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਛੱਡਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਉਸ ਵੀਟੋ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਬੋਰਡ ਵਿੱਚ ਫੈਲਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਇਹ ਕੌਂਸਲ ਨੂੰ ਹੋਰ ਨਿਪੁੰਸਕ ਬਣਾ ਦੇਵੇਗਾ।"
ਵੀਟੋ ਪਾਵਰ ਹਰ ਕਿਸੇ ਲਈ ਨਹੀਂ ਹੈ...
ਜਦੋਂ ਲੈਬੋਟ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਜੇਕਰ ਨਵੇਂ ਸਥਾਈ ਮੈਂਬਰਾਂ ਕੋਲ ਵੀਟੋ ਪਾਵਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਕੋਲ ਕੀ ਸ਼ਕਤੀ ਹੈ, ਥਾਮਸ ਗ੍ਰੀਨਫੀਲਡ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਹਿੱਤ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੁੱਦਿਆਂ 'ਤੇ ਸਥਾਈ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕੌਂਸਲ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਫਤਵਾ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਵੀਟੋ ਸ਼ਕਤੀ ਸਰਵ ਵਿਆਪਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਪਿਛਲੇ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ 180 ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਤੇ ਪਾਸ ਕੀਤੇ ਹਨ। ਇਹ ਮਤੇ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪਾਸ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਤਰਜੀਹਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਦਰਾਂ-ਕੀਮਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਝਲਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਕੌਂਸਲ ਵੀਟੋ ਪਾਵਰ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਜਾਣਨਾ ਅਜੇ ਬਾਕੀ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਨਵੀਂ UNSC ਵਿੱਚ ਵਿਤਕਰਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਸਥਾਈ ਮੈਂਬਰਾਂ ਕੋਲ ਵੀਟੋ ਪਾਵਰ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ P5 ਮੈਂਬਰਾਂ ਕੋਲ ਵੀਟੋ ਪਾਵਰ ਜਾਰੀ ਰਹੇਗੀ।
