ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਉੱਤਰੀ ਅਟਲਾਂਟਿਕ ਸੰਧੀ ਸੰਗਠਨ (ਨਾਟੋ) ਨੇ 4 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਬ੍ਰਸੇਲਜ਼ ਸਥਿਤ ਆਪਣੇ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਵਿਖੇ ਆਪਣੀ 75ਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਬੜੀ ਧੂਮਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਈ। ਇਸ ਸਮਾਗਮ ਨੇ ਇਸ ਦੇ 32 ਮੈਂਬਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਅਟਲਾਂਟਿਕ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਅਰਬ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨਾਟੋ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਜਨਰਲ ਜੇਨਸ ਸਟੋਲਟਨਬਰਗ ਨੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ, 'ਸੰਸਥਾ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਡਾ, ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਇਕਜੁੱਟ ਹੈ। ਸਭ ਕੁਝ ਇਸ ਦੇ ਗੰਭੀਰ ਵਾਅਦੇ ਕਾਰਨ ਹੈ।
ਨਾਟੋ ਦੀ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਅਤੇ ਉਦੇਸ਼:ਇਸਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਬਾਰਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬੈਲਜੀਅਮ, ਕੈਨੇਡਾ, ਡੈਨਮਾਰਕ, ਫਰਾਂਸ, ਆਈਸਲੈਂਡ, ਇਟਲੀ, ਲਕਸਮਬਰਗ, ਨੀਦਰਲੈਂਡ, ਨਾਰਵੇ, ਪੁਰਤਗਾਲ, ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਦੁਆਰਾ 4 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1949 ਨੂੰ ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਡੀ ਸੀ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਸਾਈਨ ਇਨ ਕੀਤੀ ਸੰਧੀ ਦੁਆਰਾ।
ਸੰਸਥਾ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 2022 ਤੱਕ ਅਠਾਰਾਂ ਹੋਰ ਮੈਂਬਰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਗ੍ਰੀਸ, ਤੁਰਕੀ (ਹੁਣ ਤੁਰਕੀ), ਜਰਮਨੀ (FRG) ਅਤੇ ਸਪੇਨ ਪੱਛਮੀ ਯੂਰਪ ਤੋਂ ਸਨ, ਬਾਕੀ 14 ਪੂਰਬੀ ਯੂਰਪ ਤੋਂ ਸਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੂਸ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਗਟਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਸਾਰੇ ਪੂਰਬੀ ਯੂਰਪ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਨ ਲਈ ਇਹ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਫੈਲ ਗਿਆ। ਫਿਨਲੈਂਡ (2023) ਅਤੇ ਸਵੀਡਨ (2024) ਨਾਟੋ ਦੇ ਨਵੇਂ ਮੈਂਬਰ ਹਨ, ਇਸ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 32 ਹੋ ਗਈ ਹੈ।
ਨਾਟੋ ਦੇ ਘੋਸ਼ਿਤ ਬੁਨਿਆਦੀ ਕਾਰਜ, ਇਸਦੇ ਚਾਰਟਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸੁਰੱਖਿਆ, ਸਲਾਹ-ਮਸ਼ਵਰੇ ਅਤੇ ਰੋਕਥਾਮ ਅਤੇ ਰੱਖਿਆ ਸਨ। ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਯੂਰੋ-ਅਟਲਾਂਟਿਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਥਿਰਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਸੰਕਟ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ ਭਾਈਵਾਲੀ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਨਾਟੋ ਦੇ ਦੱਸੇ ਗਏ ਮੂਲ ਮੁੱਲ ਲੋਕਤੰਤਰ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਰਾਜ ਹਨ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਇਹ ਚਾਰ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਵੀ ਹਨ।
ਸੋਵੀਅਤ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਯੁੱਧ ਨਹੀਂ ਛਿੜਿਆ:ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਦੇ ਸਿਖਰ ਦੌਰਾਨ ਗਠਿਤ ਨਾਟੋ, ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਦੇ ਪੂਰੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਵਾਰਸਾ ਸਮਝੌਤੇ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਸੀ। ਨਾਟੋ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਆਪਣੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ 'ਐਟਲਾਂਟਿਕ ਅਤੇ ਯੂਰਪੀ ਦੇਸ਼ਾਂ 'ਤੇ ਸੰਭਾਵਿਤ ਸੋਵੀਅਤ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ' ਅਤੇ ਨਾਟੋ ਦੀ ਸਮੂਹਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪਰਮਾਣੂ ਰੁਕਾਵਟ ਨੇ ਕਿਊਬਾ ਸੰਕਟ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਜੰਗ ਤੱਕ ਵਧਣ ਤੋਂ ਰੋਕਿਆ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਨਾਟੋ ਨੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਇਹ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਪੂਰੇ ਸੋਵੀਅਤ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਯੁੱਧ ਨਹੀਂ ਛਿੜਿਆ।
ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸੋਵੀਅਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਢਹਿ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਨਾਟੋ ਲਈ ਸਥਿਤੀ (ਅਤੇ ਸ਼ਾਇਦ ਗੋਲ-ਪੋਸਟ ਵੀ) ਬਦਲ ਗਈ। ਹੁਣ ਦੁਨੀਆ ਇਕ ਧਰੁਵੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ ਕੋਈ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਨਾਟੋ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਣ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਜਿਹੀ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਨਾਟੋ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਤਰਕ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਪਰ ਅਜਿਹਾ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ।
ਅਟਲਾਂਟਿਕ ਖੇਤਰ ਤੱਕ ਸੀਮਤ:ਨਾਟੋ ਚਾਰਟਰ ਦੀ ਪ੍ਰਸਤਾਵਨਾ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂਬਰ ਦੇਸ਼ 'ਉੱਤਰੀ ਅਟਲਾਂਟਿਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਰਤਾ ਅਤੇ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ', ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਟੋ ਦਾ ਦਾਇਰਾ ਸਿਰਫ ਉੱਤਰੀ ਅਟਲਾਂਟਿਕ ਖੇਤਰ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ 'ਤੇ ਉਤਰਨ ਲਈ ਸੰਗਠਨ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਇਸ ਅਧਾਰ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਨਾਟੋ ਚਾਰਟਰ ਦੇ ਆਰਟੀਕਲ 1 ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, 'ਪਾਰਟੀਆਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਵਾਦ ਦਾ ਨਿਪਟਾਰਾ ਕਰਨ ਦਾ ਅਹਿਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸ਼ਾਂਤੀਪੂਰਨ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਅਸੰਗਤ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਧਮਕੀ ਜਾਂ ਤਾਕਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰੋ।'
ਇਰਾਕ, ਲੀਬੀਆ, ਸੀਰੀਆ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਇਸ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਤੱਖ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੇ ਨਾਟੋ ਨੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਚਾਰਟਰ ਦੀ ਘੋਰ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਦਿਆਂ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਜੰਗ ਛੇੜੀ, ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮੈਂਬਰ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਕੋਈ ਖਤਰਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਨਾਟੋ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਦਲੇਰੀ ਇਸ ਦੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਵਿਸਤਾਰ ਵਿੱਚ ਆਈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਰੂਸ ਨੂੰ ਭਰੋਸਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਨਾਟੋ ਇੱਕ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਜਰਮਨੀ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਨਹੀਂ ਫੈਲੇਗਾ।
ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ: 9 ਫਰਵਰੀ, 1990 ਨੂੰ ਤਤਕਾਲੀ ਅਮਰੀਕੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਜੇਮਜ਼ ਬੇਕਰ ਅਤੇ ਰੂਸੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਐਡੁਆਰਡ ਸ਼ੇਵਰਡਨਾਡਜ਼ੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਈ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦੇ ਗੈਰ-ਵਰਣਿਤ ਸਟੇਟ ਡਿਪਾਰਟਮੈਂਟ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਬਿਰਤਾਂਤ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਾਬਕਾ ਨੂੰ ਭਰੋਸਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ 'ਅਮਰੀਕੀ ਇਸ ਨੂੰ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਲਈ ਸੰਭਵ ਬਣਾਉਣਗੇ, ਸਗੋਂ ਹੋਰ ਯੂਰਪੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਵੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਗਾਰੰਟੀ ਦੇਣਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਨਾਟੋ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਨਾਟੋ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਫੌਜੀ ਅਧਿਕਾਰ ਖੇਤਰ ਦਾ ਇੱਕ ਇੰਚ ਵੀ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਨਹੀਂ ਵਧੇਗਾ।' ਹਾਲਾਂਕਿ ਬੇਕਰ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਲੈ ਲਿਆ, ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਤਤਕਾਲੀ ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਜਦੂਤ ਨੇ ਭਰੋਸੇ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ।
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, 17 ਮਈ 1990 ਨੂੰ, ਤਤਕਾਲੀ ਨਾਟੋ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਜਨਰਲ ਮੈਨਫ੍ਰੇਡ ਵਾਰਨਰ ਨੇ ਬ੍ਰਸੇਲਜ਼ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ, 'ਇਹ ਤੱਥ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜਰਮਨ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਾਟੋ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਤਾਇਨਾਤ ਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਾਂ, ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੱਕੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਗਾਰੰਟੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।' 2007 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਮਿਊਨਿਖ ਸੰਬੋਧਨ ਵਿੱਚ, ਰੂਸੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਪੁਤਿਨ ਨੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਨਰ ਦੇ ਬਿਆਨ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਪੁੱਛਿਆ, 'ਗਾਰੰਟੀ ਕਿੱਥੇ ਹਨ?'
ਯੂਕਰੇਨ ਸੰਕਟ ਤੋਂ ਕੋਈ ਸਬਕ ਨਹੀਂ ਸਿੱਖਿਆ: ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਰੂਸ ਦੇ ਇਤਰਾਜ਼ਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਨਾਟੋ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਵਧਦਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਇਹ ਵਿਸਥਾਰ ਉਸਦੇ ਪੂਰਬੀ ਗੁਆਂਢੀ ਯੂਕਰੇਨ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤਾਂ ਰੂਸ ਨੂੰ ਜਵਾਬ ਦੇਣਾ ਪਿਆ। ਹੁਣ ਨਾਟੋ ਆਪਣੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸੁਪਨੇ ਨਾਲ ਜੂਝ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਰੂਸ-ਯੂਕਰੇਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਦਾ ਕੋਈ ਹੱਲ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਿੱਟਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਸ਼ੀਤ ਯੁੱਧ 1.0 ਦੌਰਾਨ ਨਾਟੋ ਸਫਲ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਚਾਰਟਰ ਦੀ ਘੋਰ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਕੇ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ। ਜੇ ਨਾਟੋ ਨੇ ਹੁਣ ਯੂਕਰੇਨ ਸੰਕਟ ਤੋਂ ਕੋਈ ਸਬਕ ਨਹੀਂ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ, ਤਾਂ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੀ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਘਟਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਵੱਕਾਰ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ, ਆਪਣੀ ਖੁਦ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕਤਾ ਦੀ ਕੀਮਤ 'ਤੇ, ਇਸ ਨੂੰ ਔਖਾ ਤਰੀਕਾ ਸਿੱਖਣਾ ਪਏਗਾ।
