ਹੈਦਰਾਬਾਦ: ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਹਾਥਰਸ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀ ਮੰਦਭਾਗੀ ਅਤੇ ਦਿਲ ਦਹਿਲਾ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਘਟਨਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਸਮੂਹਿਕ ਜ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਝੰਜੋੜਦੀ ਹੈ ਜੋ ਸਵੈ-ਘੋਸ਼ਿਤ ਬ੍ਰਹਮ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਤਿਕਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਘਟਨਾ 'ਚ ਇਕ ਕਾਂਸਟੇਬਲ ਵਲੋਂ ਆਯੋਜਿਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਚੀ ਭਗਦੜ 'ਚ ਕਰੀਬ 120 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਅਸਫਲਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਲਈ ਜਵਾਬਦੇਹੀ ਤੈਅ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਿਆਂ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਹਾਥਰਸ ਦੀ ਭਿਆਨਕ ਘਟਨਾ:ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਆਪ-ਹੁਦਰੀਆਂ ਦੀ ਵਧਦੀ ਗਿਣਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਵੱਡਾ ਮਸਲਾ ਗੰਭੀਰ ਚਿੰਤਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੈਵੀ ਸ਼ਕਤੀ ਜਾਂ ਅਲੌਕਿਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨਾਲ ਸੰਪੰਨ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਜੋ ਉੱਚ ਦਰਜਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਬੇਕਸੂਰ ਲੋਕਾਂ 'ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਾਕਤਵਰਾਂ ਦਾ ਲਗਭਗ ਹਿਪਨੋਟਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹਾਥਰਸ ਦੀ ਭਿਆਨਕ ਘਟਨਾ ਲਈ ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਸੀ।
ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਉਸ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ, ਉਸ ਦੇ 'ਦੈਵੀ' ਪੈਰਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਵਾਲੀ ਰੇਤ ਨੂੰ ਛੂਹਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਜੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਭੱਜਣ ਲੱਗੇ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਭਗਦੜ ਮੱਚ ਗਈ। ਇਸ ਭਗਦੜ ਵਿੱਚ ਕਈ ਬੇਕਸੂਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਚਲੀ ਗਈ ਅਤੇ ਕਈ ਪਰਿਵਾਰ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਏ। ਭਾਰਤ ਵਰਗੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੀਵੰਤ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ, ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਮੁਕਤੀ ਦੀ ਖੋਜ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮੂਹਿਕ ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣਾ ਅਸਧਾਰਨ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਉਂਜ, ਇਹ ਵੀ ਇੱਕ ਹਕੀਕਤ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਆਪ-ਮੁਹਾਰੇ ਅਰਧ-ਦੈਵੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਨੇ ਅਜਿਹੇ ਗ਼ਲਤ ਕੰਮ ਕੀਤੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਮਾਜ ਦੀ ਨੈਤਿਕ ਜ਼ਮੀਰ ਨੂੰ ਝੰਜੋੜ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ, ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀਆਂ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਗਲਤ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਗਲਤ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਮੁੜ ਜਗਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਬੌਧਿਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਵਿਕਾਸ:ਸਮੱਸਿਆ ਉਦੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹਠ-ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ‘ਤਰਕ’ ਅਤੇ ‘ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੁਭਾਅ’ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਾਖੰਡੀ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦਾ ਮੁਖੌਟਾ ਪਹਿਨ ਕੇ ਕੱਟੜਤਾ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਮਨੁੱਖੀ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਅੰਨ੍ਹਾ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਰੂੜ੍ਹੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਬੌਧਿਕ ਅਤੇ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ।
ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਮਸੀਹਾ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦਾ ਲਗਭਗ ਨਸ਼ਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅੰਧਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਮਾਨਸਿਕ ਯੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਸੋਚ ਨੂੰ ਰੋਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕੋਈ ਹੈਰਾਨੀ ਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਪਿਰਾਮਿਡ ਦੇ ਤਲ 'ਤੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਉਸ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿਚ ਮੁਕਤੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਜਾਗਰੂਕ ਅਤੇ ਬੌਧਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਗ੍ਰਿਤ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ: ਜੀਵਨ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਦੇ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਗਾਰੰਟਰ ਵਜੋਂ, ਪਰਮਾਤਮਾ ਸਾਡੇ ਸਮਾਜ ਦੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਆਤਮਾ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਬਦਬਾ ਵਰਤਦਾ ਹੈ। ਤਾਂ ਕੀ ਹਾਥਰਸ ਵਿਚ ਜੋ ਕੁਝ ਹੋਇਆ ਉਸ ਲਈ ਕੀ ਅਖੌਤੀ ਬਾਬਿਆਂ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਨਹੀਂ ਠਹਿਰਾਇਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ, ਭਾਵੇਂ ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ 'ਤੇ? ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਵੈ-ਸ਼ੈਲੀ ਵਾਲੇ ਬਾਬਿਆਂ ਨੂੰ ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਅਰਬਿੰਦੋ ਆਦਿ ਵਰਗੀਆਂ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਗਰੂਕ ਅਤੇ ਬੌਧਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਗ੍ਰਿਤ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੱਖਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਜਿਥੇ ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ ਮਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦੇ ਸਨ, ਉਥੇ ਹੀ ਸ੍ਰੀ ਅਰਬਿੰਦੋ ਅਗਿਆਨਤਾ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਕੇ ਮਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਮਾਨ ਕਰਕੇ ਆਤਮਾ ਦੀ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਆਪਣੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਨਤੀਜਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸੁਚੇਤ ਹਨ ਅਤੇ 'ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ' ਅਤੇ ਹਠ-ਧਰਮ ਨਾਲੋਂ 'ਤਰਕ' ਅਤੇ 'ਤਰਕਸ਼ੀਲਤਾ' ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਾਡੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤਾਣੇ-ਬਾਣੇ ਦੇ ਨੈਤਿਕ ਪਤਨ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣ ਲਈ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਇਸ ਕਠੋਰ ਹਕੀਕਤ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਜਵਾਬਦੇਹ ਠਹਿਰਾਉਣਾ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਾਂਝੇ:ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਆਗੂਆਂ ਦੀ ਇਹ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਬਣਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਅੰਨ੍ਹੇ ਕਰਮਕਾਂਡ ਦੀ ਬਜਾਏ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਬੌਧਿਕ ਤਰਕਸ਼ੀਲਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਣਗਿਣਤ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਦੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਬਾਹਰੀ ਮਦਦ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਰਹਿਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਾਧਕ ਦੀ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਨੂੰ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਬਾਬਿਆਂ ਦੀ ਪਕੜ ਨੇ ਸਮਾਜ ਦਾ ਭਲੇ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਨੁਕਸਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਹਾਸੋਹੀਣੇ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾੜੇ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਵਾਬਦੇਹ ਠਹਿਰਾਉਣਾ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਾਂਝੇ ਹਿੱਤ ਵਿੱਚ ਹੈ।
ਸਮਾਜ ਦੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਤਬਕਿਆਂ 'ਤੇ ਬਾਬਿਆਂ ਦੇ ਰਹੱਸਮਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਸਥਿਤੀ, ਭਾਈਚਾਰਕ ਪਹੁੰਚ, ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਹੁਣ ਸਮਾਂ ਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਜ ਦੀ ਨੈਤਿਕ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਨੀਂਹ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਚੇਤਨਾ ਨੂੰ ਇਸ ਪੱਧਰ ਤੱਕ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਰਾਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ, 'ਮਨ ਡਰ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਸਿਰ ਉੱਚਾ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ ... ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਉਸ ਸਵਰਗ ਵਿੱਚ ਜਾਗ ਸਕਦਾ ਹੈ'।
