ਚਮੜੀ ਅਤੇ ਵਾਲਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਦੇ ਕਈ ਹੋਰ ਸਿਹਤ ਲਾਭ ਵੀ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੁਕਸਾਨ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਰਤਨਜੋਤ ਇੱਕ ਔਸ਼ਧੀ ਜੜੀ ਬੂਟੀ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ਕਈ ਔਸ਼ਧੀ ਗੁਣਾਂ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਦਵਾਈ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਬਲਕਿ ਚਮੜੀ ਅਤੇ ਵਾਲਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਕਈ ਉਤਪਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਇਸ ਦੇ ਦਰਦ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸ ਨੂੰ ਕਈ ਘਰੇਲੂ ਨੁਸਖਿਆਂ 'ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਸਾਵਧਾਨੀ ਵਰਤਣੀ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕੁਝ ਖਾਸ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਕੁਝ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਰਤਨਜੋਤ ਕੀ ਹੈ?
ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਹਸਪਤਾਲ ਮੁੰਬਈ ਦੀ ਡਾਕਟਰ ਮਨੀਸ਼ਾ ਕਾਲੇ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਰਤਨਜੋਤ ਇੱਕ ਔਸ਼ਧੀ ਜੜੀ ਬੂਟੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਈ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪੌਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਿਮਾਲੀਅਨ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦਾ ਤੇਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰਤਨਾਜੋਤ ਦੇ ਫਲ, ਪੱਤੇ ਅਤੇ ਜੜ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਦਵਾਈਆਂ, ਸੁੰਦਰਤਾ ਉਤਪਾਦਾਂ, ਵਾਲਾਂ ਅਤੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨੂੰ ਰੰਗਣ ਲਈ ਕੁਦਰਤੀ ਰੰਗ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।-ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਹਸਪਤਾਲ ਮੁੰਬਈ ਦੀ ਡਾਕਟਰ ਮਨੀਸ਼ਾ ਕਾਲੇ
ਰਤਨਜੋਤ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਪਾਠ ‘ਚਰਕਸੰਹਿਤਾ’ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਭਾਵੇਂ ਰਤਨਜੋਤ ਵਿੱਚ ਬਲਗਮ ਵਧਣ ਦੀ ਪ੍ਰਵਿਰਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਸਿਹਤ ਲਈ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਫਾਇਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਅਤੇ ਸਹੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ। ਧਿਆਨਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਰਤਨਜੋਤ ਵਿੱਚ ਐਂਟੀ-ਇਨਫਲੇਮੇਟਰੀ, ਐਂਟੀ-ਬੈਕਟੀਰੀਅਲ, ਐਂਟੀ-ਵਾਇਰਲ ਅਤੇ ਐਂਟੀਆਕਸੀਡੈਂਟ ਗੁਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਵਿੱਚ ਨੈਫਥਾ ਕੁਇਨੋਨ, ਫਲੇਵੋਨੋਇਡ, ਐਲਕੇਨਿਨ ਅਤੇ ਸ਼ਿਕੋਨਿਨ ਵਰਗੇ ਰਸਾਇਣ ਵੀ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਵਰਤੋ
ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੀ ਜੜ੍ਹ ਤੋਂ ਬਣੇ ਪਾਊਡਰ ਅਤੇ ਤੇਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਚਮੜੀ ਅਤੇ ਵਾਲਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਦੇ ਕਈ ਉਤਪਾਦਾਂ, ਦਰਦ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਤੇਲ, ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਅਤੇ ਕੁਝ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਦਵਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਖਾਣੇ ਦਾ ਰੰਗ ਨਿਖਾਰਨ ਲਈ ਵੀ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੁਝ ਖਾਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਭੋਜਨਾਂ 'ਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਭੋਜਨ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਨਾ ਸਿਰਫ ਖਾਣੇ ਦਾ ਸਵਾਦ ਹੀ ਖਰਾਬ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਸਗੋਂ ਇਸ ਨਾਲ ਕਈ ਹੋਰ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਨੂੰ ਵਾਲਾਂ ਅਤੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਲਈ ਹਰਬਲ ਡਾਈ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਰਤਨਜੋਤ ਦਾ ਲਾਭ
ਡਾ: ਮਨੀਸ਼ਾ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ ਨਾਲ ਵਰਤਣ ਨਾਲ ਰਤਨਜੋਤ ਤੋਂ ਕਈ ਸਿਹਤ ਲਾਭ ਮਿਲ ਸਕਦੇ ਹਨ।
- ਰਤਨਜੋਤ ਦਾ ਤੇਲ ਐਂਟੀਸੈਪਟਿਕ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਚਮੜੀ 'ਤੇ ਛੋਟੇ ਜ਼ਖਮਾਂ, ਜਲਣ ਅਤੇ ਖਾਰਸ਼ ਦੇ ਇਲਾਜ ਵਿੱਚ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੈ।
- ਵਾਲਾਂ ਨੂੰ ਝੜਨ ਤੋਂ ਰੋਕਣ, ਕਾਲੇ ਅਤੇ ਸੰਘਣੇ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਵਾਈਆਂ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਵਾਲਾਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਡੈਂਡਰਫ ਵਰਗੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾਉਣ 'ਚ ਮਦਦਗਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
- ਰਤਨਜੋਤ ਦੀ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਵਰਤੋਂ ਖੂਨ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਰੀਰ 'ਚੋਂ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਅਤੇ ਚਮੜੀ ਨੂੰ ਸਿਹਤਮੰਦ ਬਣਾਉਣ 'ਚ ਮਦਦਗਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
- ਇਸ 'ਚ ਐਂਟੀਆਕਸੀਡੈਂਟ ਗੁਣ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਇਮਿਊਨਿਟੀ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ 'ਚ ਮਦਦਗਾਰ ਹੈ। ਸਰਦੀ ਅਤੇ ਐਲਰਜੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਕੁਝ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਲਈ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਆਯੁਰਵੈਦਿਕ ਦਵਾਈਆਂ 'ਚ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
- ਰਤਨਜੋਤ ਮਿਸ਼ਰਤ ਤੇਲ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ ਸਿਰ ਦਰਦ, ਇਨਸੌਮਨੀਆ ਅਤੇ ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ ਵਰਗੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਮਿਲ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੇਲ ਨੂੰ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਰਗੜ ਕੇ ਸੁੰਘਣ ਨਾਲ ਵੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ 'ਚ ਰਾਹਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
- ਰਤਨਜੋਤ 'ਚ ਐਂਟੀ-ਇੰਫਲੇਮੇਟਰੀ ਗੁਣ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਦਰਦ ਅਤੇ ਸੋਜ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ 'ਚ ਮਦਦਗਾਰ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਜ਼ਖ਼ਮ ਜਾਂ ਦਰਦ ਬਾਹਰੀ ਚਮੜੀ ਜਿਵੇਂ ਹੱਥਾਂ, ਲੱਤਾਂ, ਪੇਟ ਅਤੇ ਛਾਤੀ 'ਤੇ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਜੋੜਾਂ 'ਚ ਦਰਦ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਇਸ ਦੇ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਪੀਸ ਕੇ ਦਰਦ ਵਾਲੀ ਥਾਂ 'ਤੇ ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ ਜਾਂ ਇਸ ਦੇ ਤੇਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਤੁਰੰਤ ਆਰਾਮ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਿੱਧੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅੰਗਾਂ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜੇਕਰ ਮਸੂੜਿਆਂ ਜਾਂ ਦੰਦਾਂ 'ਚ ਦਰਦ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਦੇ ਤੇਲ ਜਾਂ ਇਸ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ ਦਾ ਰਸ ਚਿਹਰੇ ਦੇ ਬਾਹਰਲੇ ਹਿੱਸੇ 'ਤੇ ਲਗਾਉਣ ਨਾਲ ਦਰਦ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
- ਆਯੁਰਵੇਦ ਅਤੇ ਨੈਚਰੋਪੈਥੀ ਵਿੱਚ ਰਤਨਜੋਤ ਰੂਟ ਦੇ ਤੇਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬੁਖਾਰ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਦਰਦ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰਤਨਜੋਤ ਦੇ ਤੇਲ ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਲਿਸ਼ ਕਰਨ ਨਾਲ ਬੁਖਾਰ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਦਰਦ ਤੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਰਾਹਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
ਵਰਤਣ ਲਈ ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ
- ਰਤਨਜੋਤ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬਾਹਰੀ ਚਮੜੀ 'ਤੇ ਮਾਮੂਲੀ ਜ਼ਖਮਾਂ, ਜਲਨ ਅਤੇ ਦਰਦ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਰਤਨਜੋਤ ਦਾ ਤੇਲ ਜਾਂ ਪੱਤਿਆਂ ਦਾ ਰਸ ਸਿੱਧੇ ਜ਼ਖ਼ਮ 'ਤੇ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਜੇਕਰ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਚਮੜੀ ਅਤੇ ਵਾਲਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸ ਦੇ ਤੇਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਦੇ ਵੀ ਚਮੜੀ 'ਤੇ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ।
- ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਡਾਕਟਰੀ ਸਲਾਹ ਜਾਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀ ਘਾਟ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਦਵਾਈ ਜਾਂ ਕਾੜ੍ਹੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਸੇਵਨ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਗਲਤ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵਰਤੋਂ ਕਈ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।
- ਦੁੱਧ ਚੁੰਘਾਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ।
- ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਚਮੜੀ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੀਮ, ਦਵਾਈ ਜਾਂ ਡਾਈ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਚਮੜੀ 'ਤੇ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
- ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜੜੀ-ਬੂਟੀਆਂ ਤੋਂ ਐਲਰਜੀ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਰਤਨਜੋਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਵੀ ਪੜ੍ਹੋ:-
