ହାଇଦ୍ରାବାଦ:ବିଶ୍ବର ସର୍ବବୃହତ୍ତ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ଦେଶ ଭାରତ ଚଳିତବର୍ଷ 78ତମ ସ୍ବାଧୀନତା ଦିବସ ପାଳନ କରିବାକୁ ଯାଉଛି । ଆନ୍ଦୋଳନ, ସଂଘର୍ଷ ମାଧ୍ୟମରେ ପରାଧୀନତାରୁ ମୁକ୍ତ ହୋଇଥିବା ବିଶ୍ବର ଅସଂଖ୍ୟ ଦେଶ ମଧ୍ୟରେ ଭାରତର ଭିନ୍ନ ଏକ ପରିଚୟ ରହିଛି । କାରଣ ବିଭିନ୍ନ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ, ଭାଷା, ସଂସ୍କୃତି, ଚଳଣିରେ ବ୍ୟାପକ ଭିନ୍ନତା ଥିବା ସତ୍ତ୍ବେ ମଧ୍ୟ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଇଂରେଜ ସରକାର ବିରୋଧରେ ଭାରତୀୟ ସମାଜର ଅଂହିସା ଆଧାରିତ ମିଳିତ ଲଢେଇ ଏକ ବିଶ୍ବକୁ ଏକ ଭିନ୍ନ ବାର୍ତ୍ତା ଦେଇଛି । ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନରେ ପୂର୍ବ-ଭାରତୀୟ ରାଜ୍ୟ ଓଡିଶାର ମଧ୍ୟ ବଡ ଭୂମିକା ରହିଥିଲା । ଓଡିଆମାନେ ସ୍ବାଧୀନ ଚେତନାରେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲେ । ଜାତୀୟ ସ୍ତରରେ ଆହୁତ ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତ ଆନ୍ଦୋଳନର ସୁଦୂରପ୍ରସାରୀ ପ୍ରଭାବ ଓଡିଶାରେ ସ୍ପଷ୍ଟ ଅନୁଭୂତ ହୋଇଥିଲା । ଏପରିକି ଦେଶରେ 1857ରେ ହୋଇଥିବା ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହକୁ ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମର ଅୟମାରମ୍ଭ କୁହାଯାଉଥିଲେ ସୁଦ୍ଧା ଓଡିଶାରେ ଏହାର ପ୍ରାୟ 4 ଦଶନ୍ଧି ପୂର୍ବରୁ ବ୍ରିଟିଶ ବିରୋଧୀ ଆନ୍ଦୋଳନର ମଳଦୁଆ ପଡିସାରିଥିବା ଇତିହାସରୁ ଜଣାପଡେ ।
- 1803ରେ ଓଡିଶା ଅଧିକାର କରିଥିଲେ ଇଂରେଜ :-
ଏହି ବର୍ଷ ଓଡିଶାରେ ଇଂରେଜ ରାଜତ୍ବ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ସେମାନେ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରୁ ଓଡିଶାରେ ପ୍ରବେଶ କରି ଶାସନ କ୍ଷମତା ଦଖଲ କରିଥିଲେ । ସେତେବେଳେ ଖୋର୍ଦ୍ଧାଗଡର ରାଜା ଦ୍ବିତୀୟ ମୁକୁନ୍ଦ ଦେବ ସେମାନଙ୍କୁ ବାଧା ଦେବାକୁ ପ୍ରୟାସ କରିଥିଲେ । ମୁକୁନ୍ଦ ଦେବଙ୍କ ମନ୍ତ୍ରୀ ଜୟୀ ରାଜଗୁରୁ ଇଂରେଜ ବିରୋଧୀ ଲଢେଇର କର୍ଣ୍ଣଧାର ସାଜିଥିଲେ । ଫଳରେ ତାଙ୍କୁ ଇଂରେଜମାନେ ଧରିବା ସହ ଅତି ନିର୍ମମ ଭାବେ ହତ୍ୟା କରିଥିଲେ । ରାଜଗୁରୁଙ୍କୁ ଦେଶର ପ୍ରଥମ ଶହୀଦ ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ହେଲେ ସରକାରୀ ଭାବେ ଏହାକୁ ମାନ୍ୟତା ମିଳିନି । ଯାହା ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ଓଡିଶା ସରକାର କେନ୍ଦ୍ର ନିକଟରେ ଦାବି କରିଆସୁଛି ।
1857 ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହ ପୂର୍ବରୁ 1817 ପାଇକ ବିଦ୍ରୋହ :-
1857 ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହର ପ୍ରାୟ 40ବର୍ଷ ପୂର୍ବରୁ ଓଡିଶାରେ 1817 ମସିହାରେ ‘ପାଇକ ବିଦ୍ରୋହ’ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ଓଡିଶା ଓ ଖୋର୍ଦ୍ଧାଗଡକୁ ଅକ୍ତିଆର କରିବା ପାଇଁ ଇଂରେଜଙ୍କୁ ବହୁ ସଂଘର୍ଷ କରିବାକୁ ପଡିଥିଲା । ଇଂରେଜ ସେନା ଓ ପାଇକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏହି ଗରିଲା ଯୁଦ୍ଧର ନେତୃତ୍ବ ନେଇଥିଲେ ବଶିଷ୍ଟ ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ ତଥା ମହାନ ଯୋଦ୍ଧା ବକ୍ସି ଜଗବନ୍ଧୁ । ଉପକୂଳ କିମ୍ବା ଖୋର୍ଦ୍ଧାଗଡକୁ ଛାଡିଦେଲେ, ପଶ୍ଚିମ ଓଡିଶାର ସମ୍ବଲପୁରରେ ମଧ୍ୟ 1857 ରେ ବୀର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏଙ୍କ ନେତୃତ୍ବରେ ବ୍ରିଟିଶ ବିରୋଧୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ବ୍ୟାପକ ହୋଇଥିଲା । ସେହିପରି 1835- 1836 ମଧ୍ୟରେ ଘୁମୁସର ଆନ୍ଦୋଳନର ନେତୃତ୍ବ ନେଇଥିଲେ ସଂଗ୍ରାମୀ ଡୋରା ବିଷୋୟୀ, ଚକରା ବିଷୋୟୀ ।
ଭାରତୀୟ ସ୍ବାଧିନତା ସଂଗ୍ରାମରେ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଅଭ୍ୟୁଦୟ ଓ ଓଡିଶାରେ ଏହାର ପ୍ରଭାବ:-
ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ବର୍ଣ୍ଣବୈଷ୍ଣବ ଆନ୍ଦୋଳନର ପୁରୋଧା ସାଜିଥିବା ମୋହନ ଦାସ କରମଚାନ୍ଦ ଗାନ୍ଧୀ ବିଲାତରୁ ଫେରିବା ପରେ ଭାରତୀୟ ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ଏକ ସଂଗଠିତ ଓ ନୂଆ ରୂପ ପାଇଥିଲା । 1905 ମସିହାରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ଦେଶରେ ସ୍ବାଧିନତା ଆନ୍ଦୋଳନର ନେତୃତ୍ବ ନେବା ଆରମ୍ଭ କଲେ । ଏହା ଦୁଇଦଶନ୍ଧି ପୂର୍ବରୁ 1886 ମସିହାରେ ଭାଷାଭିତ୍ତିକ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ଉତ୍କଳ ପ୍ରଦେଶ ଗଠନ ଆନ୍ଦୋଳନର ମୁଳଦୁଆ ପଡିସାରିଥିଲା । କୁଳବୃଦ୍ଧ ମଧୁସୁଦନ ଦାସ ଏହାର ଅୟମାରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ପରେ ଏହା ଫଳପ୍ରଦ ମଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲା । ପରାଧୀନ ଭାରତରେ ଓଡିଶା ପ୍ରଥମ ଭାଷା ଭିତ୍ତିକ ରାଜ୍ୟ ଭାବେ ଆତ୍ମପ୍ରକାଶ କରିଥିଲା । ଏହାର ନାମ ଥିଲା ଉତ୍କଳ ପ୍ରଦେଶ ।
1920 ମସିହାରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ଡାକରାର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ପ୍ରବାହ ଓଡିଶାକୁ ଆଗମନ କରିଥିଲା । ଉତ୍କଳମଣୀ ପଣ୍ଡିତ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାଶ ସେତେବେଳେ ପ୍ରାଦେଶିକ ଓଡିଶା କଂଗ୍ରେସ କମିଟିର ପ୍ରଥମ ସଭାପତି ହୋଇଥିଲେ । 1920 ରେ ଉତ୍କଳମଣି ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାଶ ‘ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀ’କୁ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସରେ ବିଲୟ କରିବା ସହ ସ୍ବାଧିନତା ସଂଗ୍ରାମକୁ ରାଜ୍ୟରେ ବ୍ୟାପକ କରିଥିଲେ । 1921 ସୁଦ୍ଧା ପ୍ରାୟ 52ହଜାର ଓଡିଆ ପ୍ରାଦେଶିକ କମିଟିର ସଦସ୍ୟତା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା । ଯାହା କଂଗ୍ରେସକୁ ଓଡିଶାରେ ଶକ୍ତିଶାଳୀ କରିବା ସହ ସ୍ବାଧିନତା ଆନ୍ଦୋଳନର ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ପୃଷ୍ଠଭୂମି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରଥିଲା ।
- ଜନଜାତି ଆନ୍ଦେଳନ :- ସ୍ବାଧିନତା ଆନ୍ଦୋଳନରେ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ (ETV Bharat Odisha)
ଓଡିଶାରେ ସ୍ବାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମର ଏକ ବଡ ଭୂମିକା ବହନ କରିଥିଲେ ଜନଜାତି ସମ୍ପ୍ରଦାୟ । କୋରାପୁଟରେ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ନାୟକ, କେନ୍ଦୁଝରରେ ରତନ ନାଏକ, ଘୁମୁସରର ଦୋରା ବିଷୋୟୀ ଓ ଚକରା ବିଷୋୟୀ, ସମ୍ବଲପୁରର ବୀର ସୁରେନ୍ଦ୍ର ସାଏ ପ୍ରମୁଖ ବ୍ରିଟିଶ ବିରୋଧୀ ଆନ୍ଦୋଳନର ମଙ୍ଗ ସମ୍ଭାଳିଥିଲେ ।
- ସ୍ବଦେଶୀ ଆନ୍ଦୋଳନର ପ୍ରଭାବ:-
ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ସାମଗ୍ରୀ ବର୍ଜନ କରିବା ପାଇଁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ସ୍ବଦେଶୀ ଆନ୍ଦୋଳନର ସୁଦୂରପ୍ରସାରୀ ପ୍ରଭାବ ଓଡିଶାରେ ମଧ୍ୟ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥିଲା । 1905 ରେ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରୁ ଏହି ଅଭିଯାନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଏହା ଉତ୍ତର ଓଡିଶା ଜିଲ୍ଲା ବାଲେଶ୍ବରରେ ପ୍ରବଳ ମାତ୍ରାରେ ଅନୁଭୂତ ହୋଇଥିଲା । ସେହିବର୍ଷ ସେପ୍ଟେମ୍ବର 3 ତାରିଖେ ବାଲେଶ୍ବର ଟାଉନ ହଲରେ ଆୟୋଜିତ ସଭାରେ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ବ୍ୟାପକ କରିବା ପାଇଁ ରଣନୀତି ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥିଲା । ହଜାର ହଜାର ସଂଖ୍ୟାରେ ଲୋକେ ବିଦେଶୀ ବସ୍ତ୍ର ଓ ସାମଗ୍ରୀରେ ନିଆଁ ଲଗାଇଥିଲେ । ବିଶିଷ୍ଟ ଓଡିଆ କଥାକାର ତଥା ବ୍ୟାସକବି ଫକୀର ମୋହନ ସେନାପତି, ଦୈତାରୀ ଦାସ ଓ କରୁଣାକର ସାହୁ ପ୍ରମୁଖ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନର ପ୍ରମୁଖ ନେତୃମଣ୍ଡଳୀ ଥିଲେ ।