નવી દિલ્હીઃએ દિવસે હું શ્વાસ રોકીને મારા પિતરાઈ ભાઈના ગુડ મોર્નિંગ મેસેજની રાહ જોઈ રહ્યો હતો. થોડા મહિના પહેલા સુધી, હું આવા સંદેશાઓને એવા વ્યક્તિ માટે ટાઈમ પાસનું સાધન માનતો હતો કે જેઓ હમણાં-હમણાં જ નિવૃત્ત થયા હોય. જો કે, હવે તેમના ફોન નંબર પરથી આવતા સંદેશાઓ મને પરેશાન કરી દે છે, કારણ કે હવે તે એક વાર્તા સાથે આવે છે. સવાર-સવારમાં આવતા આવા સંદેશાઓનો અર્થ એ છે કે તે ઠીક છે.
જે લોકોના સંદેશાઓ થોડા મોડા પહોંચે છે, તેઓ અનુમાન લગાવે છે કે તેમના દિવસની શરૂઆત ખરાબ થઈ છે. તેમની પાસે કોઈપણ સંદેશાઓ દર્શવાતી વાર્તાઓ નથી. અસહ્ય પીડા અને થાકની એક રાતની આ કહાની જે દિવસભર ચાલું રહી શકે છે.
મારા પિતરાઈ ભાઈ, જેની ઉંમર 60 વર્ષ થી વધુ છે, તે પેટના કેન્સર સામે લડી રહ્યો છે, જેને મેટાસ્ટેસિસ થઈ ગયું છે. તેની સાથે, અમારા પરિવારના દરેક વ્યક્તિ દરરોજ આ રોગ સામે લડી રહ્યા છે. અમારી વાતચીત કીમો સાયકલ, દુખાવો અને ઉબકાઓ જેવા શબ્દોની આસપાસ ફરતી હોય છે. ક્યારેક હું તેની બહેન અથવા પુત્રને ફોન કરું છું અને તેમની તબિયત વિશે પૂછી લઉઁ છું.
હું સામાન્ય રીતે એ પૂછું છું કે શું તે કંઈપણ ખાવા માટે સક્ષમ છે, અને જો તેને ખાધું છે, તો શું તે તેને પચાવી શકે છે? એક સામાન્ય કાશ્મીરી જે પોતાના રોજિંદા જીવનમાં 'સબ્જી ગોશ'નો શોખીન હતો, તે હવે અર્ધ ખોરાક લેવા માટે સક્ષમ છે. તે પણ મુશ્કેલીથી પચાવી રહ્યો છે. આ રોગે ભરડો લીધો છે.
હેલ્થ રિપોર્ટર તરીકે, હું આ પહેલા ઘણી વખત તેનીથી ઝઝૂમી ચુક્યો છું. મેં કેન્સર સામે લડતા અને તેને હરાવતા ઘણા લોકોના અદ્ભુત કિસ્સાઓ સાંભળ્યાં છે. એવા ડૉક્ટરોનો સંઘર્ષ જોયો છે જેઓ રોજ-બ-રોજ આ બિમારીનો સામનો કરતા રહે છે. જોયું છે કે, કેવી રીતે કેન્સરની સારવારમાં નવી ટેકનોલોજી અને પ્રગતિ વિશે સાંભળીને દર્દીઓ અને તેના પરિવારોના સભ્યોનો ચહેરો એક નવી આશાથી ચમકી ઉઠે છે.
થોડા સમય પહેલા મે મારા જૂના મિત્ર અને ભારતના સૌથી પ્રખ્યાત ઓન્કોલોજિસ્ટ માંથી એકને પૂછ્યું હતું કે શું નિદાન અને સારવારમાં મોટી પ્રગતિ હોવા છતાં પણ આ રોગ મૃત્યુ તરફ દોરી શકે છે ? તેમણે આશા વ્યક્ત કરી હતી કે ઘણી સારવારો લાભદાયી સાબિત થઈ શકે છે, પરંતુ જો લોકો જાગૃત હોય તો. તેમણે એ પણ સમજાવ્યું કે, આ રીતના કેન્સરની અદ્યતન સારવાર અને સંભાળ સૌ કોઈને પોસાય તેમ નથી, ખાસ કરીને ભારત જેવા દેશમાં. તેમણે કહ્યું હતું કે 'ખર્ચ ઘટાડવાના પ્રયાસો થઈ રહ્યા છે પરંતુ આ એક મોટો પડકાર છે. અમેરિકા જેવા દેશમાં પણ લોકો કેન્સરની સારવારનો ખર્ચ ઉઠાવવામાં અસમર્થ છે.
તેથી જ જ્યારે લોકો કેન્સર જેવા રોગની અભદ્ર મજાક ઉડાવે છે, તો તે અમારા જેવા લોકોને બિલ્કુલ ગમતું નથી. આપણે જાણીએ છીએ કે આ રોગ કોઈ મજાક નથી. ગઈ કાલે મારા માટે આવો જ એક દિવસ હતો. ખોટા કારણોસર માધ્યમમોમાં ચમકનારી એક મોડલની કેન્સરના કારણે અચાનક મૃત્યુની ખબર સાંભળવા મળી તો મને ખુબ આઘાત લાગ્યો હતો.
બાદમાં જ્યારે મેં તેના પહેલાના વીડિયો જોયા ત્યારે મને શંકા ગઈ. મેં વિચાર્યું કે સર્વાઇકલ કેન્સરથી કોઈ ચાર દિવસમાં મૃત્યું ન પામી શકે અને મેં મારો ભય મારા મિત્રોને પણ શેર કર્યો. જો કે, આ સમાચાર મને ઘણા વર્ષો પાછળ લઈ ગયા જ્યારે મારા માર્ગદર્શક અને પ્રથમ બોસ 54 વર્ષની વયે લ્યુકેમિયાથી મૃત્યુ પામ્યા. ખૂબ જ વહેલું નિદાન થયા પછી પણ, તેમને ગુમાવવાનો આઘાત ફરી તાજો થઈ ગયો, કારણ કે તેઓ થોડા સમય બાદ મૃત્યુ પામ્યા.
મને યાદ આવ્યું કે મેં કેવી રીતે એઈમ્સના કાર્ડિયોલોજિસ્ટ પાસેથી મંજુરી મેળવી હતી, કારણ કે બોસનું હૃદય નબળું હતું. તેમના હૃદયની સ્થિતિને ધ્યાનમાં રાખીને સારવારની દિશા નક્કી કરવામાં આવી હતી. આ આશ્વાસન સાથે કે, તેમના જીવીત રહેવાની ઘણી શક્યતાઓ હતી, આવી વિચારીને હું કાશ્મીરમાં ઘરે જવા નીકળ્યો.
જોકે, કીમોથેરાપીના પ્રથમ તબક્કાના થોડા દિવસો બાદ તેમની તબિયત બગડવા લાગી હતી. જે વ્યક્તિ એક દિવસ ટ્વિટર પર પોતાના માટે લોહીની વ્યવસ્થા કરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યો હતો, બીજા દિવસે તે આ દુનિયામાં રહ્યો નહોતો. બધી આગાહીઓ ખોટી સાબિત થઈ. તેનું હૃદય જવાબ આપી ગયું અને સારવાર શરૂ થાય તે પહેલાં જ તેનું મૃત્યુ થઈ ગયું.